شیروانین تزه بئی لری حاقیندا

شیروانین تزه بئی لری حاقیندا

چونکی خلاق جاهان خلقت امکان ائله دی،
کنز مخفیده اولان سرّی نمایان ائله دی،
منبعی فیض ایدی، بو عالمه احسان ائله دی،
کیمینی ائیله‌دی حیوان، کیمی انسان ائله دی.
انبیا سیلکینی سردفتر دوران ائله دی.

عقلی سلطان یارادیب، قیلدی هواسی خدّام،
قلب انسانی ائدیب حکمت ایله روحه مقام،
خلقت عالمه چون فیضینی گؤستردی تمام،
تا قویا عالمه اول قادر و قیّم نظام،
بعضینی خان ائله‌ییب، بعضینی سلطان ائله دی.

سرّ حکمتدی بو ایش کیم، هامی کس خان اولماز،
خار لازیم دیر اولا خار، گولوستان اولماز،
خان خوار ائتمک اوچون خالقه نقصان اولماز،
هامی کس بئی اولا بیلمز، هامی کس خان اولماز،
حکمت کامله سین حق بئله شایان ائله دی.

ملک شیروان بو دیارین کی، گولوستانی ایدی،
مصطفی خان فلک شوکت اونون خانی ایدی.
بو دیار اهلی اونون تابع فرمانی ایدی،
وار ایدی بیر نئچه بئی لر کی، اونون جانی ایدی،
اونلارین هر بیرینه بیر جوره سامان ائله دی.

ائتدی چون دولت روسیه بو ملکی تسخیر،
سلطنت ملکونو تا ایسته‌دی قیلسین تعمیر.
یارانال یئرمولو صاحب عقل و تدبیر
شیروانین بئی لرینی بیر به بیر ائتدی تحریر،
هر کسین لایق احوالینی تیبیان ائله دی.

چون بو تحریر زامانیندان اؤتوب بیر مدت،
بئی اولان کیمسنه‌لر شهرده تاپدی شهرت،
خلق گؤردو کی، ائدیر بئی لره دولت حرمت،
باغلادی شوقله بئی اولماغا چوخلار نیت،
کیمی بئی یازدی آتاسین، کیمی سی خان ائله دی.

امپراطورا بو ایش چونکی اولوب کشف وعیان،
تا کی، تحقیق مراتب اولا وئردی فرمان.
گلدی شیروانه پوچین آچدی بو امره دیوان،
اونون عهدینده بو ایش تاپمادی یکسر سامان،
تزه دن گلدی، ملک بئی لر اووف عنوان ائله دی.

ایچدی لر آند چیلئن لر هامی سی قرآنه،
تا کی، میل ائتمه یه‌لر ایروییه، بهتانه،
هر کسین لایقینو شرح ائده‌لر مردانه،
بئی لرین بئی لیگی تا ثابت اولا دیوانه،
خان، کیمی بئی ائله‌ییب، یا کیمی دربان ائله دی.

ساقی، دولدور، منه بیر جام، امیرانه گتیر،
توسن طعبیمی بو عرصه ده جولانه گتیر،
بیم و باک ائیله‌مه، هر بیر سؤزو مردانه گتیر،
ایندی، ای تب، بئی احوالینی میدانه گتیر،
دئ گؤروم، بئی لیک ایشین ائل نئجه عنوان ائله دی؟

بلی، اول گون کی، چیلئن لر سئچیلیب تاپدی نظام:
مختصر عرض قیلیم، یاخشی دئییل طول کلام.
گؤردو بئی لر نئچه یوز عرضه وئرن وار، هامی خام؛
دئدی لر کیم، آت اؤلوب، ایتلره اولدو بایرام،
هر بیری بیر تومن خام اوه جولان ائله دی.

ایکی بئی دوشمه‌دی رشوت طمعینه اصلا،
بیری ممد علی بئی دیر، بیری ده محمود آغا.
قالدیغی وردو ایشین، گؤزلمه‌دی شرم وحیا،
گئتدی لر خلقین هامی باشینا یوز درد و بلا،
اونودوب آللاهی بونلار هامی طغیان ائله دی.

قارا ساقّاللی حسن اولدو پول آلماقدا وکیل،
آلدی پول، ائیله‌دی قسمت، هامییا دورد و کفیل،
ات بازاردان داشینیب منزله زنبیل زنبیل،
ائتمه‌دی معده‌لری یاغلی قیدانی تحلیل،
سالدی اسهاله چوخون قاتی ائله دی.

چوخوسو گلمیش ایدی شهره بولار بی سر و پا،
بیرده گؤردوک کی، گئییب هر بیری بیر تیرمه چوخا.
گؤرجیین خلق اولاری، سؤیله دی، ای بار خدا.
تولکو قویروغونو هاردا باتیریب دیر نوهورا،
یئنه بونلار کیمی سویدو، کیمی عریان ائله دی؟

بئی لرین حاصل اولوبدور فلک دن تامی،
یئدی، یاغلاندی، قارین سالدی قویون تک هامی،
آت اؤلوب، ایتلرین اولدو نئچه گون بایرامی،
گؤردو شیبانلی قاسم گؤرمه دیگی ایامی،
گئتدی اون دؤرد گئجه شیباندا چراغان ائله دی.

یکه بئی لر پول آلیب بیر نئچه آلچاق بئی دن،
کوهن آتلار نئجه کی، آرپا قاپار ائششک دن،
توتدولار عاقبتی قیرما، باریت دان، زنگ دن،
نوح بئی ین پول تؤکولوب اوستونه یئردن، گؤی دن،
قوجالیق نوح کیمی آخری طوفان ائله دی.

نئجه انصافدی کیم، حاجی حسن بئی بیر پیر،
دئیه سیز بئی دئییل، آخر اولا سیزدن دلگیر،
بخش ائدیب سیز تکی چوخ بئی لره شال کشمیر،
ترخان اوف کنیازواوف گؤردو اولوب شیخ کبیر،
چوخ عنایت لر ائدیب هر ایشه ترخان ائله دی.

بو نه انصاف دیر، ای پیرویان برمک،
ائیله کس وار کی، چوخ یاخشیدی اوندان ائششک،
اونو سیز بئی ائده سیز، اولمایا میرزه حاجی بگ،
باوجودی کی، چیلن دیر، اؤزو ده چوخ زیرک،
سیز ائدن ظلمو نه سفیان و نه مروان ائله دی.

خود پریستاتئل اؤزو حاجی بئیه وئردی بزک،
دئدی هر نال چکر اوغلو نه روا دیر اولا بگ؟
بس ندن دیر کی، بوی اولدو، گؤره سن، زیمرال سهک؟
آشکار ایشدی کی، همّذهبینه ائتدی کمک،
باطنی ظاهر ائدیب قصد مسلمان ائله دی.

قاراقاش اوغلو کی، هئچ بئی دؤیودو، بگ دئدی لر،
پول کی، گلدی آرایا، بارداغا سهک دئدی لر،
کیم کی، پول وئرمه دی، اول یازیغی برمک دئدی لر،
مختصر، ائششه یه آت، آتا دا ائششک دئدی لر،
بو ائششک لر یئییبن آرپانی طغیان ائله دی.

بو چتین مسئله، ای مفتی پاکیزه خصال،
یازیلیب، سندن اولور شرع طریقیله سئوال.
ایندی بو بئی لره آروادی حرام دیر، یا حلال؟
سن اگر دوغرو دئمزسن، قالی بوینوندا وبال،
شارع شرع بو حکم و نئجه تیبیان ائله دی؟

گر قوبئرنات اؤتوره اللی پریستاو سیبیره،
یئنه ظنیم بو دئییل، بیر بیرینه ایش یئتیره،
چونکی بدجنس عمله جمله دؤنوبدور قتیره،
حمزه نی ساخلادی قربان بئی اوف، آرواد گتیره،
او دا قربان بئی وا جانینی قربان ائله دی.

کیشی نین دولت قارونه چاتار امکانی،
ملک و مال ایله مسخر ائله‌ییب شیروانی:
باغی، بوزخانه سی، کاروانساراسی، دکانی،
نؤکری، فایتونو، آتی، قویونو، چوبانی،
دولتو مالی اونون عالمی حیران ائله دی.

خود، توتاق کی، دئمدیز بی فلانا، بهمانه،
گلدی سردار صاباح، دوشدو بیر ایش، شیروانه.
هانسینیزدا تاپیلار دوشمویه لایق خانه؟
توپوروم آستاری بئز یاتدیغینیز یورغانه!
بیلمیرم حق سیزی بونجا نئجه حیوان ائله دی.

بیری سی خان اولا گر اولمایا ائوده نانی،
حسرت نان ایله هردم چیخا غمدن جانی،
بیلمیرم، نئیلییر او خانلیغی، یا دنیانی،
هر کیمین دولتی واردیر، اودور عصرین خانی،
پول ائدن حکم و نه خان و نه ده سلطان ائله دی.

آدی بئی اولماق اوچون بئی اولومو هر گمراه؟
اؤزونو یوز بزه یه، شیر اولا بیلمز روباه،
نه نه ش اوغلو گتیریب بیر بئیه شیرواندا پناه –
کی، اونو بئی ائله سین، بیر ائله سن تانری نگاه!
ائیله کامل کیشی نین آدینی نقصان ائله دی.

شیروانسکی یازیب اؤز آدینی بیر بئی زاده،
تا کی، فخرائیله یه اصل و نصب و اجداده،
چوخ دئییل دیر بو اونا، فکر ائده سن معناده.
بیز دئدیک کی، یازاجاق دیر آدینی شاه زاده،
یئنه انصاف ائله‌ییب کیم، بو یازیق خان ائله دی.

یوز مانات دان یوخاری خرج ائله‌ییب حاجی ماناف،
بئی لرین خانه سینی شام و سحر ائتدی طواف،
دئدی لر بئی دی، بونون بئی لیگینه یوخدو خلاف،
بیر سئوال ائتدی پریستاتئل، ای اهلی انصاف کی، نئچون
خان لقبین عریانین عریان ائله دی؟

قارا ساقّاللی حسن بئی دوروبان تئز آیاغا،
عرض قیلدی کی، اونو شرح قیلیم من، آی آغا،
نه قدر خان توتاردی اونو کورکه، پاپاغا،
داغیدیب پالتارین، عریان گلردی اوتاغا،
قویدو خان آدینی عریان، لوطو میدان ائله دی.

کول سنین باشینا شیروان، عجب اولدون نادان –
کی، سنه صاحب اولور ایندی گلیب هر … آتان،
هانی ایام قدیمین، هانی اول مصطفی خان –
کی، چیخیب تاختینا عزتله ائدردی دیوان!
چرخ زن قهبه عجب بیزلری سوزان ائله دی.

آدووقاتلار دئمه، بو خلق ایله مانند یاغی،
باشی فوندیلکی، هاپوت اورتا، آغاجان آیاغی،
سویدولار عرضه چی نین قالمادی جسمینده یاغی،
یازیق عبدالله بئی ین هم اودوزولدو بویاغی،
هم اؤزون سویدو لوطو، گؤر نئجه عریان ائله دی…

خلق لر چوخ ییغیلیب سؤیله‌دی لر هدیان سؤز،
ییخدی شیروانین ائوین آخیر بو بهتان سؤز.
حق ناحق جمع ائدر هر بیری بیر دستان سؤز،
مصلحت اوچون اوخونان صحبت ائدر عنوان سؤز،
اینانان کیمسه بیلیر کی، لوطو میدان ائله دی.

ایی چکیرلر طوفا تک تا کی، گؤروب هاردا وار آش،
کیمده وار آغجا پیلو، هر گئجه یاغ لی بوزباش،
چوخو وار کی، گؤتوروب چون اؤزونه بؤیله معاش،
اؤز ائوینده یئمه‌ییب، آند ایچرم، بیر گئجه آش،
قارنین اوتارماق اوچون نفسینی حیوان ائله دی.

اهل دیوانین ایشین شرح قیلیم بیر نئچه باب،
شرحی اتمامه یئتیشمز یازیلا اتلی کتاب؛
فقرالر یانیبان ظلم اودونا اولدو کباب،
بیر طرف دن ائله‌دی زلزه له شیروانی خراب،
بیر طرف دن ده، بولار عالمی ویران ائله دی.

هله قوی زلزه له نین صحبتی قالسین باقی،
شرح ائدیم جمله پلیسه ایشینی، ای ساقی،
کولباکین* تؤکدو بیزیم باشیمیزا تورپاغی،
تیکدی حاکم بیزه هر هفته ده بیر سارساغی،
اودا گلدی گوجونن تابع فرمان ائله دی.

آلدیلار ساقّالینی چون اله بد ذات عمله،
ائتدی سویغونچولوغو هر بیری بیر ذات عمله.
هر بیری تولادی سویماقلیغا بیر قات عمله،
آلدیلار خلق دن ائششک عمله، آت عمله،
نئجه کی، هر بیری بیر آیغیری مادیان ائله دی.

نه پریستاو، نه کمکچی، نه کوارتال، نه کازاک،
هامی سی قورد کیمی سویماقلیغا خلقی کی، قوچاق،
مصلحتچین ائله‌ییب لر نئچه اشخاصی قاچاق،
نئچه کس وار کی، ناحق دن اولوبدور دوستاق،
کیمی اؤلدوردو گؤرک، هانسی سینیب قان ائله دی؟

ائتدی عبدل علی بئی خاطریمی خوش و خرام،
خاصه کیم، خان چوبانی طایفه سی جمله عوام،
بیری بیلمزدی کی، وار محضر دیواندا مقام
هم شهرده، همی چؤلده ایشینه وئردی نظام،
گزدی هر یان ملیک اوف، یاخشیجا دیوان ائله دی.

داغیلیب چؤل لره آچدی هره بیر نوع کلک
قیرخدی خلقین باشینی هر بیری مثل دللک،
ساج لاهیج دان قوتاریب، قالمادی سالیاندا الک،
جیفه جمع ائتمه یه کیم، بونلارایله شیخ علی بگ،
گه مرید ائتدی اؤزون، گاهی مسلمان ائله دی.

ساری ساقّاللی ناچالنیک دئمه، بیر قورخاق اینک،
چونکی چوللاردی، پالانلاردی اونو هر ائششک،
هره بیر نوع اونون … ووردو کَپَک،
بیر نئچه مدت آغامیز بیزیم اولدو عیسی بگ،
بیر زامان گلدی بیزه حکم او ترخان ائله دی.

اینجینار اولدو قاسم بئی، بیزه چوخ وئردی عذاب،
حق ائوین ییخسین اونون، ائتدی بیزی خانه خراب،
اینجینارلیق اؤزو بیر علمدی بی حد و حساب.
بو عوام اوغلو عوام هاردا گؤروب فصل کتاب،
هارادان گلدی، اؤزون قابل اعیان ائله دی؟

آتدی دیوانینی هر مفسد بد ذات اوسته،
میندی گونده آتینی، چاپدی اؤزو تات اوسته،
گزدی هر یاندا، بئش ائششک یئدی بیر آت اوسته،
بیر گون آز قالدی کی، یوز قان دوشه دیبدات** اوسته،
یئنه حق لطفونو گؤر خلقه نگهبان ائله دی.

میراووی سودیادا واردیر نئچه بد ذات عمله،
اوز گولش، قلبی قارا، ساقّالی مانند شله،
شله ساقّالی قویوب جیفۀ دنیایه تله،
آشنا گؤزله‌دی بو سیّد سرگشته هله،
شرمدن آدلارینی یازمادی، پنهان ائله دی.

گرچی ایت قیردی سالیب چوخلارین ائتدی اخراج،
لیک بوندان بئله اولماز غم پنهانه علاج،
اؤزگه نوع ایله تاپیب شهرده بیر نوع رواج.
اونلاری حق اؤزو بیر اپّه یه ائتسین محتاج،
نئجه کی، اؤزلری چوخ کیمسنی بی نان ائله دی.

وار نئچه موللا کی، شیروانه اولار تازه گلیب،
قویماغا کفرایله اسلامه بیر اندازه گلیب،
شرعین اوراقینا بیر شنئی شیرازه گلیب،
شهرت علمی سالیب عالمه آوازه گلیب،
هر بیری رونق اسلامی نمایان ائله دی.

بی سبب اهل وفا ناله و فریاد ائله مز،
عقده سی اولماسا، کؤنلونده جرس داد ائله مز،
بغضو وار، چرخ دنی اهل دلی شاد ائله مز.
ییخماسا یوز ائوی، بیر بقعه نی آباد ائله مز،
تیکمه‌میش بیر ائوی، یوز مین ائوی ویران ائله دی.

بو خیال ایله کی، شاید اله بیر خیر دوشه،
چاپدیلار هر طرفه، باخمادیلار یایه، قیشه،
سرقطرلر هامینی سالدی ایشه، وئره دیشه،
کوردمیر دوشابی، باکی اوزومو دوشدو ایشه،
اوزونه هر بیری بیر نوع ایله سامان ائله دی.

هر کسین اولسا باشیندا یکه راق عمامه،
گؤرونور خلقده گویا کی، اودور علامه،
منبر اوسته چیخیبان گرم ائله ییر هنگامه،
بوینلارین وصفینی تحریر قیل، ای جان، خامه،
عرصۀ فکرده یوز شوق ایله جولان ائله دی.

شیخ الاسلام اؤزو نقل ائتدی بونو چوخ مزه لی،
اؤزگه نوع ایله دوشوبدور بو ایشین خود ازلی،
بو شُریح قاضی نین اوغلو یقین اولموشدو دلی،
باطناً قاضی لیک اوچون ایچی گئتمیشدی، ولی،
طمع خام اونو آخردا پریشان ائله دی.

یاخشی یادیمدادی بیر وقت زمان ماضی،
شیخ الاسلام، فلانی دئدی اولسون قاضی،
ظاهراَ ائل اوزونه اولمادی اول کس راضی،
ایندی ده فیض اوچون انکار قیلیر فیاضی،
گلدی ظاهر کیشینی عالمه داستان ائله دی.

حیف ازل اولدو آغاممد کیمی بیر نفر قاضی،
شیعه دن ایندی اولوب موللا علی اصغر قاضی،
دون سوروشدوم کی، مگر بؤیله اولور هر قاضی؟
دئدی لر سنّی ده واردیر هله بدتر قاضی –
کی، مسلمانلیغی اؤز آدینا بهتان ائله دی.
——————————————–
*کولیوباکین
** دئپوتات