حاجی سعید اونسی زاده یه

حاجی سعید اونسی زاده یه

ایراده ائیله سه بیر قومه خیرین فیض ربانی،
اولور بیر پادشاه عادل اول قومون نگهبانی.
بحمدالله کیم، سلطان بیزه بیر ذات عالی دیر
کی، عدلیندن اولوبدور گرگ چؤلده بره چوبانی.
شهنشاه فلکقدر، امپراطور معظم کیم،
قیلیب آسوده عهدینده بلادن خلق امکانی.
مسیح پاک حقیچون، خداوندا، بو ذی شأنین
جمال آفتابیندان جاهانی ائیله نورانی!
اونون اولاد و اهفادینی حفظ ائیله بلالردن،
ولیعهدی نین ائیله عمرونو عالمده طولانی.
او، ظل حق دیر، کم ائتمه بیزدن سایه سین، یارب،
حمایت سایه سینده پرورش قیل بیز رعایانی!
چنان کی، تعلیمی اولموش اونون بو عالمه شامل،
آچیلمیش جملۀ آفاقه باب لطف و احسانی.
تفاوت قویماییب هر ملته ائیلر نوازش لر.
یهود و ارمنی و گورجی و روس و مسلمانی.
نئچه ایام محنت موسم رنج و مشقّتده
توتوب جود ایله ال، ائتمیش نوازش خلق شیروانی.
نئجه بیر زلزله شیرواندا اولدو، اوچدو چوخ ائولر.
شهین معمار لطف و شهره اولدو تازه دن بانی.
نوازش قیلدی سال قحطده چوخ چوخ مساکینی،
آچیلدی یوسف مصری دن افزون باب احسانی.
بیزیمچون ائیله‌ییب تعیین رفعتلی ناچالنیک لر،
عدالت پیشه، لطف اندیشه، یکسر مرحمت کانی.
خداوندا، بو دولت پایدار و برقرار اولسون،
اونون بدخواهی نین ائیله، ایلاهی، عمرونو فانی!
بو گون لرده شاماخی صفحۀ گولزاره دؤنموش دور،
بلی، گولزار اولور بیر ملک اولسا بؤیله دهقانی.
خصوصاً بیر بلند اختر گلیب دیر شهر شیروانه
کی، سد نجم بختینه اولور اؤز اسمی برهانی.
سعید اول زادۀ اونسی کی، ذاتی اونس دن مشتق،
انیس اهل عرفان، مونس هر درد پنهانی.
امام اهل سنت خیرخواه دولت و ملت،
قودومیندن فرحناک اولدو اهل مرفعت جانی.
حقیقت، وار ایدی بوندان ازل چوخ نقصی شیروانین،
گلیب بو شهره اول ماه اولدو شهرین جبر نقصانی.
نئچه ایللر چکیب غربت آرا تفلیسده زحمت،
کمال پیشرفتون اوچون ترک ائتدی اؤوتانی.
ائدیب ترتیب چاپ اسبابینی یوز مین مرارتله،
“ضیا”یه اذن آلیب قیلدی “ضیا” آفاقی نورانی.
حقیقت عالمینده ملته بیر خدمت ائتمیش کیم،
زبان عاجزدیر اوصافیندا تقریر ائتمه یه آنی.
همیشه فکری سایدیر ترقّیات ملتچون،
هماره خیر دایی دیر، ائدر ترغیب اقرانی.
گلن تک وئردی روحی مجلس روحانییه زینت،
کمال روح ریحانیندان اولدو بزم روحانی.
اؤزو قطب بنات النوش تک دؤورونده اصحابی،
تجّلاسی زیاده پست قیلدی مهر رخشانی.
رواج مسجید جامع ده قیلدی سعی نی ظاهر،
گؤتوردو دفتره ترتیب اوزوندن جمله دکانی.
دوشوب اول فکره کیم، شیروانی بیر دارولفونون ائتسین،
قرائت خانه آچسین، نشر قیلسین علم ادیانی.
بیلیب دیر کیم، جهالت مایۀ فقر و خسارت دیر،
طریق علمه ترغیب ائیله مک واجب دیر انسانی.
بو رمزی گوش قیلدیم اول عزیزین اؤز زبانیندان،
آچیب درج دهانین ائیله‌دی بؤیله دور افشانی:
“بیزیمچون، لامحاله، اوچ دلین تعلیمی لازیم دیر،
بیری علم عرب دیر کیم، بیلک معنای قرآنی.
اومور شرع انورده بیزه لازیمدی دانالیق،
ائدک تشخیص زید و امردن موسی بن عمرانی.
بیری واجب بیزه بیلمک وطنده سؤیله نن دل دیر،
گرک دیر مطلبه بیز ائیله یک تورکیله عنوانی.
بیری هم روسیدیر کی، بیلمه یی چوخلاره لازیم دیر،
تجارتچون بیلک، هم درک ائدک زاکون دیوانی.
زبان روسی بیلمک، یا دانیشماق غیری دل لرده
شریعتده بیزه نهی اولماییب، یوخ رد برهانی.
نه روسی، نه فرنگی، قوشلارین بیلسن دلین خوش دور،
نه یوزدن اولماییرسان ملک معنانین سلیمانی؟!
سلیمان اول، زبان حکمتی آچ هودهود و موره
کی، تا دیو پری لر اولسون امرون بنده فرمانی.
مگر سلمان دئییلدی اصفهان آتش پرستیندن؟
زبان فورس اولسون قُوی، گرک دیر کامل ایمانی.
زبان فورس ایله تعلیمه گئتدی حمد و اخطاسی،
شهنشاه عرب بیر قوم اوچون گؤندردی سلمانی.
“و من آلایهی*” آیاتینی ادراک ائدن عارف
بیلیر غیری لسان گفتاری نین یوخ شعره نقصانی.
لسانین اختلافین نعمتیندن عد ائدیب خالق،
بیلیر بو سرّی اول کس کیم، بیلیر آیات قرآنی.
دئمیش هر اختلافات اللسان اؤز نعمتیمدن دیر،
هر اول کس کیم، بیله چوخ دل تاپیب فیض فراوانی
نه دلده اولسا اولسون، علم اولسون، خلعت عالمده
دئییل دیر بیر دله مخصوص، وار هر دلده امکانی.
خصوصاً کیم، بو اهله روسی بیلمک چوخ مناسب دیر،
نه یوزدن بیلمه یک جانیم، لسان شاه شاهانی؟”
چون اول کان ادب دن گوش قیلدیم بو بیاناتی،
یقین ائتدیم کی، حق خوشبخت ائدیب بو ابل شیروانی.
بیلیب دیر “اطلب العلمی و لوع بس سین”دن مطلب” †
مرادی علم دیر هر دلده اولسا، یوخدو کفرانی.
امیدیم وار بو نیک اخترین سعی جمالیندن
اولا الطافیمیز مین بعد هر بیر علم شایانی.
زبان فورس و روس و یا عرب، یا اؤزگه دل لرده
طریق اسهل اوزره ائیله سین لر درک معنانی.
بینا تعلیم الاطفاله الفبای جدید ائتسین،
گؤتورسون مشکلاتی، ظاهر ائتسین رسم آسانی.
وطنده ذکر اولان دل لرده تصنیفات لار قیلسین،
گؤتورسون آره دن “انشاء”و “بوستان”و “گولوستان”ی.
اوخونسون هیئت و حکمت، حساب و علم جغرافی،
یئتر، بسدیر ائشیتدیک “قصۀ یوسف زلیخانی”!
طریق تربیت تعلیمین ائتسین بعضی حیوانه،
گؤتورسون مکتب اطفال دن چوب و فلقّانی.
بیزیمچون جمع و ترتیب ائیله سین ملت تواریخین،
یازیب اخلاق علمین، بیزلره شرح ائیله سین آنی.
معلم لر گلیب آداب درسی اوندان اؤیرنسین،
محریرلر آلا تعلیم هر انشاء و املانی.
کؤنول، شاد اول کی، گلمیش بو دیاره علم بوکراتی،
پسند ائتمز شاماخی علمده مین بعد یونانی.
گلیب دیر بو دیاره اول حکمت شرع و حکمت کیم،
اونون بیر کمترین شاگردی ائیلر پست لقمانی.
چی مکتب، چی مدارس لر تاپار مین بعد آرایش،
سالیر ترتیب و نظمه همتی هر بیر دبستانی.
گرک دیر همتیندن اؤزگه قاضی لر مثال آلسین.
نظامی نین گرک ناظیم لر اولسون مات و حیرانی.
بولار کی، ذکر قیلدیق، سیّدا، یکسر هویدا دیر،
کئچن هفته اولان مجلس اولور بو امر برهانی.
گلن تک گؤردو کیم، وار گفتگوی شیعه و سنی
سالو بیر پاره مفسدلر اراجیف ایله غوغانی؛
چکیرلر بیر بیری نین بخل دن مخفی آیاغیندان،
سالیرلار شبهه یه تزویرایله اُمّال دیوانی؛
آغا سیّد علی نین خلقی جمع ائتدی اوتاغینه،
گؤتوردو آرالیقدان حکمت ایله کئید اخوانی.
قلوب خلقه وئردی اعتلاف اول صاحب حکمت،
دلیل اعتلافه شرح ائدیب آیات رحمانی.
دئدی، ای یادگار مصطفی، زوریۀ -
طاها، سیزی تحبیب اوچون ترغیب ائدیب دیر حق فرمانی.
سیزه هر کیم عداوت ائیله سه، دشمن دیر اللهه،
عداوت اهلینه آماده ائتمیش نار نیرانی.
گرک بیز پادشاه روسه اوّل ائیله یک اخلاص
کیم، اولدور بیزلرین حفظ و هراسلده نگهبانی.
دوباره پیشرفت ملت اوچون ائیله یک چاره،
اولور کی، جمع ائدک بیز خیره بو قوم پریشانی.
نصیحت ائیله مک بو فرقۀ جوههاله لازیم دیر
کی، ایزان ائیله سین لر راه و رسم شرع قرآنی.
مخالف اولماسینلار دهرده قانون دیوانه،
خلاف عقل دیر حکامه ائتمک ایشده عصیانی.
طریق شرع و قانون نظامین بیردیر احکامی،
هر ایکی قاضی بیر رسم ایله ائیلر قطع دعوانی.
قاچاقلار باره سینده یازمشام اطراف و اکنافه
کی، اونلار کفر کانیدیر، توتوبلار راه بطلانی.
اولاردان بیر نفر فوت اولسا، موللا وئرمه سین غسلین،
نامازین قیلسا هر عالیم اودور عالمده مولتانی!
بو اوزدن کیم، اولوبلار امپراطوره اولار آسی،
ائدیب لر بیرده ضایع حکم و شرع شاه بطحانی.
وئریر هر جمعه ده جامع ده خلقه چوخ نصیحت لر،
هدایت ائیله یر ارشاد ائدیب بو قوم نادانی.
ایلاهی، بو سیدین کوکب بختی سید اولسون -
کی، خورشید فلک تک تربیت ائیلرلر اکوانی.
بودور امید کیم، گر بو طریق ایله اولا ساعی،
دیریلدر معجزۀ عیسی کیمی بو مرده شیروانی.
بو امره سلسله جنبان اگر اغزل قضا اولسا،
بَیَنمز قاضی چرخ ششمی، روفعتده کیوانی.
یقین دیر کیم مکاتیبله مدارس لر تاپا رونق،
او گوندن کیم، گلیب ترغیب ائدر بو امره عیانی.
مباشر گر بو امر خیر اوچون حاجی سید اولسا،
گرک دیر دعوت ائتسین بزمینه عیان ذی شأنی.
ازل حاجی علی عباس بئی دن ایسته سین همت،
علی بئی، هم حسن بئی امره اولسون ثالث و ثانی.
دخی ویسول قَرَن حاجی اویسی ائیله سین دعوت،
دخی اول زادۀ مفتی دن آلسین امره فتوانی.
کریم ذولکرمدن ائیله مک امید لازیم دیر،
سخاده فی الحقیقت کیم، کریم بئی دیر کرم کانی.
تزرو آرزونو ایسته سین شاهباز بئی دن کیم،
اونون اوج سخاوتده اولور پیوسته طیرانی.
گرک محمود آغا ایله دخی سلطان محمود ون
مقوا ائیله یه همت لری فوج ضعیفانی.
ادالر کانیدیر، حاجی عمر بئی دن اولور همت،
سخاوتده صمد بئی گؤستریر بیر نوح طوفانی.
دخی امید اولور حاجی سلام و حاجی مرشددن –
کی، ائتسین لر بیزه داروالسلام اول نار نیرانی.
گرک حاجی آغا بئی همت مردانه گؤسترسین،
گتیرسین کاره یوزباشی بئی اوغلو نام آغانی.
لطیف لطفکارین لطفونه امیدوار اولسون،
گرک دیر حاجی محسندن ائدک امید احسانی.
رضا حاجی رضانی ائیله سین تقریب ایله کاره،
شفی ائتسین او مرد مؤمنه شاه خراسانی.
گرک بیر سد چکسین پور اسکندر
علی اکبر، چنان کی، باش چکیب اؤز همتی نین عرشه ایوانی.
حقیقت مشهدی کاظم بئیین هر ایل اعلاسیندان
تاپیب دیر کاریمیز رونق، خدا، حفظ ائت او پیرانی!
بولار اول شخص لردیرائیله‌ییب هر ایلده همت لر،
خدایا، مشهد زیناله ائیله لطف ارزانی.
خدایا، میرزه حاجی بئی له نعمت بئی عزیز اولسون
کی، بونلار سربلند عالمده ائتمیش اهل عرفانی!
بو یولدا چوخ چکن زحمت حقیقتده عادل بئی دیر،
ایلاهی، عدل و احسانینلا دایم شاد قیل آنی!
یئنه امیدوارم کی، بو اشخاص مکرم لر
ائده الفت، قیلا همت، اوجالدا قصر معنانی.
قالیب دیر فرقۀ اسلام دالدا جمله ملتدن،
احاطه ائیله‌ییب لر باشقالار علم ایله دنیانی.
دئییرلر کی، عفونت ائیله‌ییب دیر بیضۀ اسلام،
گرک رفع عفونت چون ائدک بو درده درمانی.
بیزه جلب منافع ائیله سک دولت دئییل مانع،
گتیرمک تازه اوصلوبه گرک دیر کهنه دنیانی.
واپرلار آتشین دیر خواه یولدا، خواه دریاده،
گورک الدن قویاق ارّاده نی، کشتی و یئلکانی.
نولور ادراک قیلسان هر گروهین دل لرین، جانیم،
کامان دیر سؤیله سک نقصانمیدیر دریادا لوسمانی؟
خدا، الله و بوق کیم، هر اوچو بیر اولدو معناده،
یئرینده هر بیرین صرف ائیله سه واردیرمی نقصانی؟
افندی یا آخوند روسی دانیشسا، بیر گناه اولماز،
خدایا، سن اؤزون اصلاح قیل بو قوم نادانی!
حقیقت سؤیله، سیّد، قوی سنی کافر دئسین مردم :
اویوب نفس اهلینه توتما طریق کفر خیزلانی.
سنه بسدیر آغا سیّد علی نین حسن تحسینی،
سنه بسدیر بو اونسی زاده نین لطف فراوانی.
محب اول پادشاه روسه اونسی زاده تک سن ده،
همیشه وصف قیل بو امپراطور موللانی.
نه یول دان گئتسه اونسی زاده، سن ده سالیک اول راهه
کی، تا آزدیرماسین یولدا سنی غول بیابانی!
او، بیر شخص مجرد، خیرخواه جمله عالم دیر
کی، یوخدور ذات بی مثلینده خواهشهای نفسانی.
قناعت قافینیم عنقاسی دیر، کرکس شکار اولماز،
نظرگاهیندا ائتمز جلوه تسویلات شیطانی.
دعاسیله بو ذاتین، سیّدا، ختم کلام ائیله،
ایلاهی، شامل اولسون حالینا الطاف یزدانی!
اولومو حکمتیندن خلق عالم مستفید اولسون،
میزاج مستقیم اوزره همیشه اولسون ارکانی!
همیشه فیضه یئتسین گردش آبای علوی دن،
اونا پرشیر اولسون امّهاتین لطف پستانی.
وجودی خلقت عالمدن آلسون اولت غایی،
بقای نسلی نین هئچ اولماسین عالمده پایانی.
جلالی قایم اولسون دولت روسیه اولدوقجا،
چنان کی، یوخدورور بو دولتین عالمده پایان
اونون فرقیندن ائتمه سایه سین کم امپراطورون،
او ظل اللهه ظلینده حیاتین ائیله طولانی.
بو صدرین صدری کیم، آفاقه بیر ینبوی حکمت دیر،
زولال حکمتیندن ائیله سین سیراب عطشانی.
مکاتیب، هم مدارسچون زیاد ائت رغبتین، یارب،
ائده ادریس پیغمبر کیمی تدریس روحانی.
جلال با کمالین حفظ قیل عالمده آفتدن،
افندی زاده آغا دیر، خدا، حفظ ائیله آغانی!
—————————————————–
* او (سلمان س.ر.) دا بیزدن دیر (آیه.)
† علم چینده ده اولسا، اونو آختار (آیه.)