دیرسه خان اوغلو بوغاج بویو
بیر گۆن قام غان اوغلو باییندیر خان یئریندن دورموشدو.
شامی گۆنلوگونو یئر اۆزونده قوردورموشدو.
هۆندور آلاچیغی گؤی اۆزونه دیرنمیشدی.
مین یئرده ایپک خالچا دؤشنمیشدی...
خانلار خانی باییندیر خان ایلده بیر دفعه شادلیق ائدیب، اوغوز بیلرینی
قوناق ائدردی.
یئنه شادلیق مجلیسی قوروب، آتدان آیغیر، دوهدن بوغرا، قویوندان قوچ قؽردیرمیشدی.
بیر یئرده آغ اوتاق، بیر یئرده قؽرمیزی اوتاق، بیر یئرده قارا اوتاق قوردورموشدو.
«کیمین اوغلو-قؽزی یوخدورسا، قارا اوتاقدا اوتوردون، آلتینا قارا کئچه دؤشهیین،
اؤنونه قارا قویون اتینین قووورماسیندان
گتیرین. یئییر-یئسین، یئمیرسه – دورسون گئتسین» دئمیشدی. «اوغلو
اولانی آغ اوتاغا، قؽزی اولانی قؽرمیزی اوتاغا یئرلشدیرین. اوغلو-قؽزی اولمایانی
الله قارغیییب، بیز ده قارغایاریق؛ قوی بیلسین» دئمیشدی.
اوغوز بیلری بیر-بیر گلیب یؽغیلماغا باشلادیلار. دیرسه خان دئییلن بیر
بیین اوغلو-قؽزی یوخ ایدی. اوزان سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
سالخیم-سالخیم دان یئللری اسدیکده،
ساققاللی، بوز، آج توراغای اؤتدوکده،
ساققالی اوزون تات کیشی آزان چکنده،
بدوی آتلار ییهسینی گؤروب کیشنهدیکده،
«آغلی»، «قارالی» سئچیلن چاغدا،
کؤکسو گؤزل قایا داغلارا گۆن دینده،
ایگید بیلر، پهلوانلار بیر-بیریله گۆلشنده
دیرسه خان صبح تئزدن قالخیب، یئریندن دوردو؛ قؽرخ ایگیدینی دستهسینه
قاتیب باییندیر خانین مجلیسینه گلدی.
باییندیر خانین ایگیدلری دیرسه خانی قارشیلادیلار، گتیریب قارا اوتاقدا
اوتورتدولار، آلتینا قارا کئچه دؤشهدیلر، قارا قویون قووورماسیندان اؤنونه
گتیردیلر. «باییندیر خانین امری بئلهدیر، خانیم!» دئدیلر. دیرسه خان
دئییر: «باییندیر خان منیم هانسی اکسیکلیگیمی گؤردو؟ قؽلینجیمدانمی
گؤردو، سۆفرهمدنمی گؤردو؟ مندن آلچاق کیشیلری آغ اوتاقدا، قؽرمیزی
اوتاقدا اوتورتدو. منیم گۆناهیم نه اولدو کی، قارا اوتاغا یئرلشدیردی؟».
دئدیلر: «خانیم، بو گۆن باییندیر خاندان بویروق بئلهدیر کی، اوغلوقیزی
اولمایانی تانری قارغاییبدیر؛ بیز ده قارغاییریق».
دیرسه خان یئریندن قالخدی: «ایگیدلریم، قالخیب یئرینیزدن دورون! بو
بؤیوک عیب منه یا مندن، یا آروادداندیر»،-دئدی.
دیرسه خان ائوینه گلدی. چاغیریب قادینینی سویلاییر، گؤرک، خانیم، نه
سویلاییر. سویلاما. دئییر:
بری گل، باشیمین باختی، ائویمین تاختی!
ائودن چؽخیب یئریینده سرو بویلوم!
توپوغونا سارماشاندا قارا ساچلیم!
قورولموش یایا بنزر چاتما قاشلیم!
قوشا بادام سؽغمایان دار آغیزلیم!
پاییز آلماسینا بنزر آل یاناقلیم!
قادینیم، دایاغیم، دؤل وئرنیم!
گؤرورسنمی نهلر اولدو؟
باییندیر خان قالخیب یئریندن دورموش، بیر یئرده آغ اوتاق، بیر یئرده
قؽرمیزی اوتاق، بیر یئرده قارا اوتاق تیکدیرمیشدیر. «اوغوللولاری آغ اوتاقدا،
قؽزلینی قؽرمیزی اوتاقدا، اوغلو-قؽزی اولمایانی قارا اوتاقدا اوتوردون؛ آلتینا
قارا کئچه دؤشگین، اؤنونه قارا قویون اتینین قووورماسینی گتیرین:
یئییر-یئسین، یئمیرسه، دورسون-گئتسین. بیر آدامین کی، اوغلو-قؽزی اولمایا،
اونو الله قارغاییبدیر، بیز ده قارغاییریق» – دئمیشدیر.
گلیب قارشیلادیلار، قارا اوتاقدا اوتورتدولار، قارا قویون اتیندن قووورمانی
اؤنومه گتیردیلر. «اوغلو-قؽزی اولمایانی تانری قارغاییبدیر، بیل
کی، بیز ده قارغایاریق» – دئدیلر. «سندنمیدیر، مندنمیدیر، نهدندیر
الله بیزه بیر یئتکین اوغول وئرمیر؟» – دئدی. سویلادی:
خان قؽزی، یئریمدن دوروممو؟
یاخاندان-بوغازیندان توتوممو؟
قابا دیزیمین آلتینا سالیممی؟
بؤیوک، ایتی، پولاد قؽلینجیمی الیمه آلیممی؟
اؤز گؤودندن باشینی کسیممی؟
جان شیرینلیگینی سنه بیلدیریممی؟
آلجا قانینی یئر اۆزونه تؤکوممو؟
خان قؽزی، سببی نهدیر، دئ منه!
قاتی جزا وئررم ایندی سنه! – دئدی.
دیرسه خانین قادینی سویلامیش، گؤرک، نه سویلامیشدیر:
آی دیرسه خان، منه غضبلنمه!
اینجیییب آجی سؤزلر سؤیلهمه!
یئریندن قالخ، آیاغا دور،
یئر اۆزونده بؤیوک چادیر قور!
آیغیر، بوغرا، قوچ قؽردیر!
ایچ اوغوزون، داش اوغوزون بیلرینی اۆستونه یؽغ!
آج گؤرسن، دویدور؛ چؽلپاق گؤرسن، گئییندیر!
بورجلونو بورجوندان قورتار!
تپه کیمی ات یؽغ، گؤل کیمی قؽمیز ساغدیر!
بؤیوک شادلیق مجلیسی قور، اللهدان آرزونو دیله!
بلکه بیر آغزی دوعالینین آلقیشی ایله
تانری بیزه بیر یئتکین اؤولاد وئره، – دئدی.
دیرسه خان آروادینین سؤزو ایله بؤیوک مجلیس قوردوردو، اللهدان
ایستهیینی دیلهدی. آتدان آیغیر، دوهدن بوغرا، قویوندان قوچ قؽردیردی. ایچ
اوغوز، داش اوغوز بیلرینی اورا توپلادی. آج گؤردوسه، دویدوردو.
یالین گؤردوسه، گئییندیردی. بورجلونو بورجوندان قورتاردی. تپه کیمی
ات یؽغدی. گؤل کیمی قؽمیز ساغدیردی. ال گؤتوروب آرزولارینی دیلهدیلر.
الله بیر آغزی دوعالینین آلقیشی ایله اؤولاد وئردی. آروادی حامیله اولدو. بیر
نئچه مۆدّتدن سونرا ایسه بیر اوغلان دوغدو. اوغلانجیغی دایهلره وئردی،
ساخلاتدی...
آت آیاغی ایتی، اوزان دیلی چئویک اولور. ییهسی اولان یئکلیر، قابیرغالی بؤیویور.
اوغلان اون بئش یاشینا گیردی. اوغلانین آتاسی کؤچوب باییندیر خانین
آداملارینا قاریشدی.
دئییلهنه گؤره، باییندیر خانین بیر بوغاسی و بیر ده بوغراسی واردی.
او بوغا برک داشا بوینوز وورسا، اون کیمی اۆیودردی. بیر یازدا، بیر ده
پاییزدا بوغا ایله بوغرانی ساواشدیریردیلار. باییندیر خان قالین اوغوز بیلری
ایله تاماشایا باخیر، ایلنیردی.
بیر دفعه، سولطانیم، یئنه یازدا بوغانی سارایدان چؽخاردیلار. دمیر
زنجیرلی بوغانی اۆچ کیشی ساغدان، اۆچ کیشی ده سول یاندان توتموشدو. گلیب
مئیدانین اورتاسیندا قویوب گئتدیلر. بو واخت دیرسه خانین اوغلو اۆچ اوشاقلا
مئیداندا «آشیق-آشیق» اویناییردی. بوغانی قویوب گئدنده اوغلانلارا
«قاچ» دئدیلر. اوغلانلارین اۆچو قاچدی، دیرسه خانین اوغلو قاچمادی. هۆندور
مئیدانین اورتاسیندا دوردو-باخدی. بوغا دا هۆجوم ائدیب اوغلانا ساری
گلدی. ایستهدی کی، اوغلانی هلاک ائتسین. اوغلان بوغانین آلنینا چپهکی بیر
ضربه ووردو. بوغا دال-دالی گئتدی، گئری قاییدیب اوغلانا هۆجوم ائتدی. اوغلان
یئنه بوغانین آلنینا مؤحکم بیر یومروق ووردو؛ بو دفعه بوغانین
آلنینا یومروغونو دایادی، ایتلهییب مئیدانین باشینا چؽخاردی.
اوغلانلا بوغا خئیلی چکیشدیلر. بوغانین ایکی کۆرهیی اۆستونده کؤپوک
دوردو. نه اوغلان، نه ده بوغا اۆستون گلیردی. اوغلان فیکیرلشیب اؤز-اؤزونه
دئدی: «بیر داما دیرک وورورلار، او داما دایاق اولور. من نیه بونون
آلنینا دایاق اولوب دورورام؟» یومروغونو بوغانین آلنیندان چکیب،
یولوندان آتیلدی. بوغا آیاق اۆستونده دورا بیلمهدی، یؽخیلدی؛ تپهسی اۆسته
دۆشدو. اوغلان بؽچاغینا ال آتدی. بوغانین باشینی کسدی.
اوغوز بیلری گلیب، اوغلانین باشینا توپلاشدیلار، احسن دئدیلر.
«ددهم قورقود گلسین، بو اوغلانا آد قویسون: اؤزویله گؤتوروب، آتاسینین
یانینا گئتسین. آتاسیندان اوغلانا بیلیک ایستهسین، تخت آلیب وئرسین»-
دئدیلر.
چاغیردیلار، دده قورقود گلدی. اوغلانی گؤتوروب آتاسینین یانینا
گئتدی. دده قورقود اوغلانین آتاسینا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیش
– دئمیشدیر:
هئی دیرسه خان! اوغلانا بیلیک وئر،
تخت وئر، -گۆجلودور، اردملیدیر!
بوینو اوزون بدوی آت وئر،
قوی مینسین، هۆنرلیدیر!
یایلاغیندان اون قویون وئر،
بو اوغلانا شیشلیک اولسون، جۆثّهلیدیر!
قایتاباندان قؽزیلی دوه وئر بو اوغلانا،
قوی یۆکلهسین، هۆنرلیدیر!
قؽزیل تاغلی هۆندور ائو وئر بو اوغلانا،
کؤلگه اولسون، اردملیدیر!
چینی قوشلو جۆبّه-دون وئر سن بو اوغلانا،
قوی گئیینسین، هۆنرلیدیر!
بو اوغلان باییندیر خانین اوجا مئیدانیندا ووروشموشدور. سنین اوغلون
بیر بوغا اؤلدورموشدور، قوی آدی «بوغاج» اولسون. آدینی من وئردیم،
یاشینی الله وئرسین، -دئدی.
دیرسه خان اوغلانا بیلیک وئردی، تاخت وئردی. اوغلان تاختا چؽخدی، آتاسینین
قؽرخ ایگیدینی اونوتدو. او قؽرخ ایگید حسد چکدی، کین ساخلادی. بیر-بیرینه
سؤیلهدیلر: «گلین، اوغلانی آتاسینین گؤزوندن سالاق. بلکه آتاسی اونو اؤلدوره،
حؤرمتیمیز اونون آتاسی یانیندا یئنه خوش اولا، آرتیق اولا»، -دئدیلر.
بو قؽرخ ایگیدین ایگیرمیسی بیر یانا، ایگیرمیسی ده او بیری یانا گئتدی. اوّلجه
ایگیرمیسی گئدیب، دیرسه خانا بو خبری گتیردی: «گؤرورسنمی، دیرسه
خان، نهلر اولدو؟ یاریماسین سنین اوغلون، نانکور و فرسیز چؽخدی. قؽرخ
ایگیدینی دستهسینه قاتیب، قالین اوغوزون اۆستونه یۆروش ائتدی. هارادا گؤزل
واردیسا، چکیب آلدی. آغ ساققاللی قوجانین آغزینا، آغ بیرچکلی قارینین
سۆدونه سؤیدو. آخان دورو سولاردان، چؽلپاق یاتان آلا داغدان سؤز-سوو
آدلاییب-کئچر، خانلار خانی باییندیرا خبر چاتار. «دیرسه خانین اوغلو
بئله یاراماز ایشلر گؤروب» دئسهلر، یئر اۆزونده گزمهییندن اؤلمهیین
یاخشی اولار. باییندیر خان سنی چاغیرار، سنه آغیر جزا وئرر. بئله اوغول
سنین نیینه گرکدیر؟ بئله اوغولون اولماسیندان اولماماسی یاخشیدیر.
اؤلدورسهنه!»- دئدیلر.
دیرسه خان: «گئدین، گتیرین، اؤلدوروم!» – دئدی. بئله دئدیکده، خانیم،
او نامردلرین ایگیرمیسی ده گلیب چؽخدی و بیر ایفتیرا دا اونلار گتیردیلر. دئدیلر:
«دیرسه خان، سنین اوغلون قالخیب یئریندن دوردو، کؤکسو گؤزل بؤیوک
داغا اووا چؽخدی. سن وار ایکن اوو اوولادی، قوش ووردو. آناسینین یانینا گؤتوروب
گلدی. آل شرابین تۆندونو آلدی، ایچدی. آناسی ایله دیلبیر اولوب، آتاسینا
قصد ائتمک ایستهییر. سنین اوغلون نانکور چؽخدی. چؽلپاق یاتان آلا داغدان
اؤتوب، خانلار خانی باییندیرا خبر چاتار. «دیرسه خانین اوغلو بئله یاراماز
ایشلر گؤروب» دئیرلر. سنی چاغیردارلار، باییندیر خانین یانیندا سنه
جزا وئررلر. بئله اوغول نهیینه گرکدیر؟ اؤلدورسهنه!» – دئدیلر.
دیرسه خان دئدی: «گئدین، گتیرین، اؤلدوروم! بئله اوغول منه گرک
دئییل!».
دیرسه خانین نؤکرلری دئییر: «بیز سنین اوغلونو نئجه گتیرک؟ سنین
اوغلون بیزیم سؤزوموزو دینلهمز، بیزیم سؤزوموزله گلمز. قالخیب یئریندن
دور. ایگیدلرینی اوخشاییب باشینا یؽغ؛ اوغلونلا گؤروش، یانینا آلیب
اووا چؽخ. قوش اوچوروب اوو اوولایاندا اوغلونو اوخلاییب اؤلدور! اگر بئله
اؤلدورمهسن، بیل کی، باشقا جۆر اؤلدوره بیلمزسن!». سویلاما:
سالخیم-سالخیم دان یئللری اسدیکده،
ساققاللی بوز، آج توراغای اؤتدوکده،
بدوی آتلار ییهسینی گؤروب کیشنهدیکده،
ساققالی اوزون تات کیشی آزان چکنده،
«عقلی»، «قارالی» سئچیلن چاغدا،
قالین اوغوزون گلینی-قؽزی بعضاًن چاغدا،
کؤکسو گؤزل بؤیوک داغلارا گۆن دینده،
ایگید بیلر، قهرمانلار بیر-بیریله دؤیوشنده...
دیرسه خان صبح تئزدن یئریندن دوردو. اوغلونو یانینا سالیب، اؤز قؽرخ
ایگیدینین دستهسینه قوشدو،اووا چؽخدی. اوو اوولادیلار، قوش ووردولار. او قؽرخ
نامردین بیر نئچهسی اوغلانین یانینا گلیب دئییر: «آتان دئدی، کئییکلری
قوووب گتیرسین، منیم قارشیمدا توپلاسین؛ اوغلومون آت سییرتمگینی،
قؽلینج چالماغینی، اوخ آتماغینی گؤروم، سئوینیم، اؤیونوم!».
اوغلان جاواندیر، نه بیلسین؟ کئییکی قوووب گتیریر، آتاسینین قارشیسیندا
قؽجیقلاندیریب-آجیقلاندیریردی کی، «آتام آت چاپماغیما باخسین، – اؤیونسون؛
اوخ آتماغیما باخسین، – فرحلنسین؛ قؽلینج چالماغیما باخسین –
سئوینسین!».
او قؽرخ نامرد ایسه دئییر: «دیرسه خان، گؤرورسنمی، اوغلانی؟ چؤلدندوزدن
کئییکی قووور، سنین قاباغینا گتیریر کی، کئییکه آتارکن اوخلا
سنی ووروب اؤلدورسون. اوغلون سنی اؤلدورمهمیش سن اوغلونو اؤلدور!».
اوغلان کئییکی قووارکن آتاسینین اؤنوندن گلیب-گئدیردی. دیرسه خان
قورقود سینیرلی برک یایینی الینه آلدی. اۆزنگییه قالخیب مؤحکم چکدی،
سرراست آتدی: اوغلانی ایکی کۆرگینین آراسیندان ووروب یؽخدی. اوخ یاراسیندان
اوغلانین قانی شورولدادی، قوینونا دولدو. او، بدوی آتینین بوینونو قوجاقلاییب
یئره یؽخیلدی.
دیرسه کؤورلیب اوغلونون اۆستونه آتیلماق ایستهدی. او قؽرخ نامرد
قویمادی. آتینین جیلووونو دؤندریب قرارگاهینا گلدی.
دیرسه خانین آروادی «اوغلانجیغیمین ایلک اووودور» دئیه آتدان آیغیر،
دوهدن بوغرا، قویوندان قوچ قؽردیرمیشدی. «اووو قانلی اوغوز بیلرینی
یئدیریم-ایچیریم، سئویندیریم» دئدی. اؤزونو یؽغیشدیریب یئریندن جلد دوردو.
قؽرخ اینجه قؽزی دا اؤزو ایله گؤتوردو. دیرسه خانا طرف گئتدی. قاپاق
قالدیردی، دیرسه خانین اۆزونه باخدی. ساغینا-سولونا گؤز گزدیردی، اوغلونو
گؤرمهدی. قارا باغری سارسیلدی. اۆرگی تامام یئریندن اوینادی. قارا
قؽیما گؤزلری قان-یاشلا دولدو. چاغیریب دیرسه خانا سویلاییر، گؤرک، خانیم،
نه سویلاییر:
باشیمین باختی، ائویمین تاختی، بری گل!
خان آتامین کۆرهکنی،
خانیم آنامین سئویلهنی،
آتام-آنام وئردیگی،
گؤز آچاراق گؤردوگوم،
کؤنول وئریب سئودیگیم، آ دیرسه خان!
قالخیب یئریندن دوردون،
قارا یاللی گؤزل قازلیق آتینی میندین.
کؤکسو گؤزل بؤیوک داغا اووا چؽخدین.
ایکی گئتدین، بیر گلیرسن، بالام هانی؟
قارا دؤراندا تاپدیغیم اوغول هانی؟
چؽخسین منیم بو کور گؤزوم، آ دیرسه خان،
یامان سیریییر.
کسیلسین اوغلون امن سۆد داماریم، یامان سؽزلاییر.
ساری ایلان سانجمادان آغجا بدنیم قالخیب شیشیر.
تکجه-بیرجه اوغلوم گؤرونمور، باغریم یانیر.
قورو-قورو چایلارا سوچو سالدیم،
قارا دونلو درویشلره نذیرلر وئردیم.
آج گؤردوم، -دویوردوم؛ یالین گؤردوم، -گئییندیردیم.
تپه کیمی ات یؽغدیم، گؤل کیمی قؽمیز ساغدیردیم.
آرزو-دیلکله بیر اوغول گۆجله تاپدیم.
یالنیز اوغلومون خبرینی، آ دیرسه خان، دئ منه!
قارشیداکی آلا داغدان بیر اوغول اوچوردونسا، دئ منه!
ایتی آخان جوشغون سودان آخیتدینسا، دئ منه!
آسلانا-قاپلانا اوغلومو یئدیرتدینسه، دئ منه!
قارا دونلو، آزغین دینلی کافیرلره توتدوردونسا، دئ منه!
خان آتامین یانینا من گئدیم،
آغیر خزینه، بؤیوک قوشون آلیم،
آزغین دینلی کافیر اۆستونه گئدیم،
یارالانیب قازلیق آتیمدان ائنمهیینجه،
یئنیمله، اتگیمله آل قانیمی سیلمهیینجه،
قول-بود اولوب یئر اۆستونه دۆشمهیینجه،
تک اوغلومون یولوندان من دؤنمرم.
یالنیز اوغول خبرینی، آ دیرسه خان، دئ منه!
قارا باشیم قوربان اولسون بو گۆن سنه! – دئدی، زاریلداییب آغلادی.
آروادی بئله دانیشاندا دیرسه خان جاواب وئرمهدی. او قؽرخ نامرد
قاباغا گلهرک دئدی: «اوغلون ساغ-سالاماتدیر، اوودادیر. بو گۆن صاباح
هاردا ایسه، گلر. قورخما، قایغیلانما، بی سرخوشدور، جاواب وئره
بیلمیر».
دیرسه خانین آروادی قاییدیب گئری دؤندو. دؤزمهدی، قؽرخ اینجه قؽزی اؤزو
ایله گؤتوروب، بدوی آتا میندی، اوغلونو آختارماغا گئتدی. قؽشدا-یازدا
قاری-بوزو اریمهین قازلیق داغینا گلدی-چؽخدی. آلچاق یئرلری گزدی،
چاپیب اوجا یئرلره چؽخدی. باخدی-گؤردو کی، بیر درهنین ایچینده قارغاقوزغون
ائنیر-چؽخیر، قونور-قالخیر. بدوی آتینی سۆروب، او طرفه چاپدی.
سن دئمه، سولطانیم، اوغلان او آرادا یؽخیلیبمیش. قارغا-قوزغون قان
گؤروب، اوغلانین اۆستونه قونماق ایستهییردی. اوغلانین ایکی اوو ایتی واردی، قارغاقوزغونو
قوووردو، قونماغا قویموردو. اوغلان اورادا یؽخیلاندا بوز آتلی
خؽزیر اوغلانین یانیندا حاضیر اولدو. اۆچ دفعه یاراسینی الییله سؽغاللاییب:
«اوغلان، قورخما، سنه بو یارادان اؤلوم یوخدور. داغ چیچگی ایله آنانین
سۆدو سنین یارانا ملهمدیر»-دئییب یوخ اولدو.
اوغلانین آناسی چاپیب، اوغلانین اولدوغو یئره گلیب چؽخدی. باخدی گؤردو
اوغلو آل قانینا بولاشیب یاتیر. چاغیراراق اوغلانجیغینی سویلاییر، گؤرک،
خانیم، نئجه سویلاییر:
قارا قؽیما گؤزلرینی یوخو آلمیشدیر، آچ داها!
او اوزانمیش قول-قؽچینی یؽغیشدیر داها!
تانری وئرن شیرین جانا گلدین داها،
اۆز-گؤزونده جان قالیبسا، اوغول، خبر وئر منه!
قارا باشیم قوربان اولسون، اوغول، سنه!..
نیه آخیر سنین سولارین، قازلیق داغی،
بئله آخماقدانسا، هئچ آخماسین!
نیه بیتیر سنین اوتلارین، قازلیق داغی،
بئله بیتمکدنسه، هئچ بیتمهسین!
کئییکلرین قاچیر سنین، قازلیق داغی،
قاچار ایکن قاچماز اولسون، داشا دؤنسون!
نه بیلیم، اوغول، آسلاندان، یوخسا قاپلاندان اولدو؟
نه بیلیم، اوغول، بو قضا سنه هارادان اولدو؟
بدنینده جانین وارسا، خبر وئر، اوغول،
قارا باشیم قوربان اولسون، اوغول، سنه!
آغیز-دیلدن بیر نئچه سؤز، خبر منه!
بئله دئدیکده اوغلانین قولاغینا سس دَیدی. او، باشینی قالدیردی، آزاجیق گؤزونو
آچدی. آناسینین اۆزونه باخدی. سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
بری گل، آغ سۆدونو امدیگیم، خانیم آنا!
آغ بیرچکلی، حؤرمتلی، جانیم آنا!
«آخار سولار» دئییب قارغاما،
قازلیق داغینین سولارینین گۆناهی یوخدور.
قاچان کئییکلرینی قارغاما،
قازلیق داغینین گۆناهی یوخدور.
آسلانینی، قاپلانینی قارغاما،
قازلیق داغینین گۆناهی یوخدور.
قارغاییرسان، آتامی قارغا،
بو سوچ، بو گۆناه آتامیندیر، – دئدی.
اوغلان یئنه دئدی: «آنا، آغلاما؛ قورخما، بو یارادان منه اؤلوم
یوخدور. بوز آتلی خؽزیر یانیما گلدی، اۆچ دفعه یارامین اۆستونده ال گز-
دیردی. «بو یارادان سنه اؤلوم یوخدور. داغ چیچگی ایله آنان سۆدو سنه
درماندیر»، – دئدی».
اوغلان بئله دئدیکده قؽرخ اینجه قؽز یاییلیب، داغ چیچگی توپلادی.
اوغلانین آناسی امجهیینی بیر سؽخدی، سۆدو گلمهدی. ایکی سؽخدی، سۆدو گلمهدی.
اۆچونجوده اؤزونه بیر ضربه ووردو، سؽخدی، سۆدله قان قاریشیق گلدی.
داغ چیچگی ایله سۆدو اوغلانین یاراسینا چکدیلر. اوغلانی آتا میندیردیلر،
گؤتوروب ائوه گتیردیلر. اوغلانی حکیملره تاپشیریب دیرسه خاندان گیزلتدیلر.
آت آیاغی ایتی، اوزان دیلی چئویک اولور، خانیم! اوغلانین یاراسی قؽرخ گۆنده
ساغالدی، ساپ-ساغلام اولدو. اوغلان آتا مینیر، قؽلینج قورشانیردی. اوو اوولاییر،
قوش ووروردو. دیرسه خانین ایسه خبری یوخ ایدی. اوغلونو اؤلموش بیلیردی.
او قؽرخ نامرد بونو دویدو. «نه ائیلهیک؟» دئیه دۆشوندولر. «دیرسه
خان اوغلونو گؤررسه، اوتورماز، هامیمیزی قؽرار»، – دئدیلر. «گلین،
دیرسه خانی توتاق، آغ اللرینی آردینا باغلایاق، آغ بوینونا قؽل سیجیم
تاخاق، گؤتوروب کافیر ائللرینه گئدک»، – دئیه دیرسه خانی توتدولار، آغ
اللرینی آردینا باغلادیلار، بوینونا قؽل سیجیم تاخدیلار، آغ اتیندن قان
چؽخینجا دؤیدولر. دیرسه خان پیادا، بونلار آتلی گئتدیلر، قالین ائللرینه
یؤنلدیلر. دیرسه خان دوستاق اولدو – گئتدی. اونون دوستاقلیغیندان اوغوز
بیلرینین خبری یوخ ایدی.
سن دئمه، سولطانیم، دیرسه خانین آروادی بونو دویوبموش؛ اوغلونون
قارشیسینا گئدیب سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلاییب دئمیشدیر:
گؤرورسنمی، آی اوغول، نهلر اولدو؟!
سرت قایالار اوینامادی، یئر اووولدو.
ائلده دۆشمن یوخکن آتانین اۆستونه دۆشمن گلدی.
آتانین او قؽرخ نامرد یولداشی اونو توتدو.
آغ اللرینی آردینا باغلادیلار.
آغ بوینونا قؽل سیجیم تاخدیلار.
اؤزلری آتلی، آتانی پیادا یئریتدیلر.
آلیب اوزاق کافیر ائللرینه یؤنلدیلر.
خان اوغلوم! قالخیب یئریندن آیاغا دور!
قؽرخ ایگیدینی دستهنه قات!
آتانی او قؽرخ نامرددن قورتار!
یئری، اوغول!
آتان سنه قؽیدیسا دا، سن آتانا قؽیما! – دئدی.
اوغلان آناسینین سؤزونو سؽندیرمادی. بوغاج بی یئریندن دوردو.
بؤیوک، ایتی پولاد قؽلینجینی بئلینه قورشادی. آغ توزلوجا برک یایینی الینه
آلدی. قؽزیل نیزهسینی الینه گؤتوردو. گؤزل بدوی آتینی توتدوروب میندی.
قؽرخ ایگیدینی یانینا آلیب، آتاسینین آردینجا چاپیب گئتدی.
او نامردلر ده بیر یئرده دایانیب دینجلیردیلر. آل شرابین
تۆندوندن ایچیردیلر. بوغاج خان چاپیب یئتیشدی. او قؽرخ نامرد اونو گؤروب
دئدی: «گلین، گئدک، او ایگیدی توتاق گتیرک. ایکیسینی بیر یئرده کافیره
یئتیرک». دیرسه خان دئدی: «قؽرخ یولداشیم، آمان وئرین! تانرینین بیرلیگینه
شۆبهه یوخدور. منیم اللریمی آچین، قولچا قوپوزومو وئرین، او
ایگیدی گئری دؤندریم. سونرا منی یا اؤلدورون، یا دا دیری آپارین!»
اللرینی آچدیلار، قولچا قوپوزونو وئردیلر. دیرسه خان اوغلو اولدوغونو
بیلمهدی، قارشییا گلیب سویلاییر، گؤرک، خانیم، نه سویلاییر:
بوینو اوزون بدوی آتلار گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده میندیگین وارسا، ایگید، دئ منه،
ساواشمادان-ووروشمادان آلیب وئریم، قاییت گئری!
یایلاقدان اون مین قویون گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده شیشلیگین وارسا، سؤیله منه،
ساواشمادان-ووروشمادان آلیب وئریم، قاییت گئری!
قایتاباندان قؽزیلی دوه گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده یۆکلهدیگین وارسا، سؤیله منه،
ساواشمادان-ووروشمادان آلیب وئریم، قاییت گئری!
قؽزیل تاغلی اوجا ائولر گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده اوتاغین وارسا، ایگید، سؤیله منه،
ساواشمادان-ووروشمادان آلیب وئریم، قاییت گئری!
آغ اۆزلو، آلا گؤزلو گلینلر گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده نیشانلین وارسا، ایگید، دئ منه.
ساواشمادان-ووروشمادان آلیب وئریم، قاییت گئری!
آغ ساققاللی قوجالار گئدیرسه، منیمکی گئدیر،
ایچینده سنین ده آغ ساققاللی آتان وارسا، دئ منه،
ساواشمادان-ووروشمادان خیلاص ائدیم، قاییت گئری!
منیم اۆچون گلدینسه، اوغلانجیغیمی اؤلدورموشم.
ایگید، سنین یازیغین گلمهسین، قاییت گئری!
اوغلان بورادا آتاسینا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
بوینو اوزون بدوی آتلار گئدیرسه، سنینکی گئدیر؛
منیم ده ایچینده میندیگیم وار،
قؽرخ نامرده قویمارام!
قایتاباندان قؽزیلی دوه سنینکی گئدیر،
منیم ده ایچینده یۆکلهدیگیم وار،
قؽرخ نامرده قویمارام!
یایلاقدان گئدن مین-مین قویون سنینکیدیر،
منیم ده ایچینده شیشلیگیم وار،
قؽرخ نامرده قویمارام!
سنین آغ اۆزلو، آلا گؤزلو گلینلرین گئدیرسه،
ایچینده منیم ده نیشانلیم وار،
قؽرخ نامرده قویمارام!
قؽزیل تاغلی اوجا ائولرین گئدیرسه،
ایچینده منیم ده اوتاغیم وار،
قؽرخ نامرده قویمارام!
سنین آغ ساققاللی قوجالارین گئدیرسه،
ایچینده منیم ده بیر عقلی چاشمیش،
باشی ایتمیش قوجا آتام وار،
قؽرخ نامرده قویمارام! – دئدی؛
قؽرخ ایگیدینه چالماسینی یئللهدی، ال ائیلهدی. قؽرخ ایگید بدوی آتینی اویناتدی،
اوغلانین یانینا یؽغیلدی.
اوغلان قؽرخ ایگیدینی گؤتوروب، آتینی ایرهلی سۆردو، ووروشدو، دؤیوشدو.
کیمینین بوینونو ووردو، کیمینی دوستاق ائتدی. آتاسینی خیلاص ائدیب قاییتدی،
گئری دؤندو.
دیرسه خان بورادا یئنه اوغلونون ساغ اولدوغونو بیلدی. خانلار خانی،
اوغلانا بیلیک وئردی، تاخت وئردی. ددهم قورقود بوی بویلادی، سوی سویلادی،
بو اوغوزنامهنی دۆزدو-قوشدو، بئله دئدی:
اونلار دا بو دۆنیادان گلدی، کئچدی،
کاروان کیمی قوندو، کؤچدو.
اونلاری دا یئر گیزلهدی، اجل آلدی.
فانی دۆنیا یئنه قالدی...
(گلیملی-گئدیملی دۆنیا،
سون اوجو اؤلوملو دۆنیا!)
قارا اؤلوم گلدیکده کئچید وئرسین.
ساغلیقلا دؤولتینی الله آرتیرسین.
او تعریفلهدیگیم اوجا تانری یار اولوب یاردیم ائتسین.
خئییر-دوعا وئرک، خانیم:
یئرلی بؤیوک داغلارین یؽخیلماسین!
کؤلگهلیجه اوجا آغاجین کسیلمهسین!
جوشغون آخان گؤزل سویون قوروماسین!
قانادلارینین اوجلاری قؽریلماسین!
چاپارکن آغ-بوز آتین بۆدرهمهسین!
دؤیوشنده بؤیوک، ایتی پولاد قؽلینجین گؤدلمهسین!
ووروشارکن اوزون نیزن اگیلمهسین!
آغ بیرچکلی آنانین یئری بهیشت اولسون!
آغ ساققاللی آتانین یئری جنّت اولسون!
حاق یاندیران چؽراغین دایم یانسین!
قادر تانری سنی نامرده مؤحتاج ائیلهمهسین،
خانیم، هئی!..