منو
سالور قازانین ائوی‌نین یاغمالاندیغی بوی
بیر گۆن تۆکلو قوشون بالاسی، یازیقلارین اۆمیدی، آمیت سویونون آسلانی،
قاراجیغین قاپلانی، قونور آتین ییه‌سی، اوروز خانین آغاسی، باییندیر خانین
کۆره‌کنی، قالین اوغوزون دایاغی، ایگیدلرین آرخاسی اولاش اوغلو سالور قازان
یئریندن دورموشدو.
دوخسان اوتاقلی اوجا ائولرینی قارا یئر اۆزرینده تیکدیرمیشدی.
دوخسان یئرده بؤیوک ایپک خالی دؤشتدیرمیشدی. سکسن یئرده
کۆپلر قویولموشدو.
قؽزیل قدحلر-صۆراحیلر دۆزولموشدو. دوققوز
قارا گؤزلو، گؤیچک اۆزلو، ساچی آرخادا دۆگونلنمیش، کؤکسو قؽزیل دۆیمه‌لی،
اللری بیلگیندن خؽنالی، بارماقلاری ناخیشلی، گؤزل کافیر قؽزلاری قالین
اوغوز بگلرینه شراب پایلاییردیلار.
اولاش اوغلو سالور قازان ایچدی-ایچدی، آخیردا شرابین تأثیری باشینا ووردو.
او، قابا دیزلری اۆستونه چؤکدو، دئدی: «سؤزومو دینله‌یین، سسیمه سس
وئرین، بگلر! یاتا-یاتا یانیمیز آغریدی. دورا-دورا بئلیمیز قورودو.
دوراق گئدک، آ بگلر! اوو اوولایاق، قوش ووراق، سؽغین-کئییک یؽخاق،
قاییدیب اوتاغیمیزا دۆشک: یئییب-ایچک، گۆنوموزو خوش کئچیرک!».
قؽیان سلجیک اوغلو دلی دونداز دئییر: «بلی، خان قازان، مصلحتدیر».
قاراگونه اوغلو قارابوداق دئییر: «آغام قازان، مصلحتدیر».
اونلار بئله دئدیکده آتاغیزلی آروز قوجا ایکی دیزی اۆستونه چؤکوب دئدی:
«آغام قازان، ساسی دینلی گۆرجوستان سرحدّینه گئدیرسن، قرارگاهی‌نین
اۆستونده کیمی قویورسان؟».
قازان دئییر: «اوغلوم اوروز اۆچ یۆز ایگیدله ائویمین کئشیگینده دورسون».
قونور آتینی چکدیردی، میندی. دلی دونداز تپلقاشقا آیغیرینی میندی.
قازان بگین قارداشی قاراگونه گؤی بدوی آتینی توتدوروب میندی.
باییندیر خانین دۆشمنینی مغلوب ائدن شیر شمسددین آغ آتینی
چکدیریب میندی.
پاراسارین بایبورد حاصاریندان سؽچراییب آشان بئیرک بوز آیغیرینا
میندی.
قونور آتلی قازانا «کئشیش» دئین بگ یئینک دورو آیغیرینا میندی.
سایماق ایسته‌سم، تۆکنن دئییل؛ قالین اوغوز بگلری آتلاندیلار.
بؤیوک قوشون آلا داغا اووا چؽخدی.
کافیرلرین جاسوسو بونو گؤردو؛ چوغول گئدیب، شؤکلو ملی‌یه خبر وئردی.
یئددی مین قافتانی‌نین آرخاسی جؽریق، کسیک قارا ساچلی، ساسی دینلی، دین
دۆشمنی، آلاجا آتلی کافیر میندی چاپدی، گئجه یاری‌سی قازان بگین دۆشرگه‌سینه
گلدی. کافیرلر اونون قؽزیل تاغلی ائولرینی چالیب-چاپدیلار، قازا
بنزر قؽز-گلینینی چؽغیریشدیردیلار. تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی میندیلر.
قاتار-قاتار قؽزیلی دوه‌لرینی یئدکله‌ییب آپاردیلار. قیمتلی خزینه‌‌سینی،
بول پولونو تالان ائتدیلر. قؽرخ اینجه بئللی قؽز ایله بویو اوزون بورلا خاتون
اسیر گئتدی. قازان بگین قاریمیش آناسی قارا دوه بوینوندان آسیلی گئتدی.
قازان خانین اوغلو اوروز بگ اۆچ یۆز ایگیدله علی باغلی، بوینو باغلی گئتدی.
ایلک قوجا اوغلو ساری قالماش قازان بگین ائوی اۆستونده دؤیوشده هلاک اولدو.
قازانین بو ایشلردن خبری یوخ ایدی.
کافیر دئییر: «بگلر، قازانین تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی
مینمیشیک، قؽزیل-گۆموشونو تالان ائتمیشیک، قؽرخ ایگیدله اوغلو اوروزو دوستاق
ائتمیشیک. قاتار-قاتار دوه‌لرینی گتیرمیشیک، قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا
قازانین آروادینی توتموشوق. بیز بو حئیفلری قازانا وورموشوق».
کافیرلردن بیری دئدی: «قازان بگده بیر حئیفیمیز قالدی».
شؤکلو ملیک دئدی: «اده، آزناوور، نه حئیفیمیز قالدی؟».
کافیر: «قازانین قاپیلی دربندده اون مین قویونو واردیر. او قویونلاری
دا گؤتورسک، قازانا چوخ بؤیوک زیان ووراردیق»، – دئدی. شؤکلو
ملیک: «آلتی یۆز کافیر گئتسین، قویونو گتیرسین» – دئدی.
آلتی یۆز کافیر آتلاندی، قویون اۆزرینه یۆروش ائتدی.
گئجه یاتارکن قاراجا چوبان یوخودا قارا قایغیلی احوالات گؤردو.
هؤولناک آیاغا دوردو. قابانگوجو و دمیرگوجو آدلی ایکی قارداشینی یانینا
چاغیردی. عاقیلین قاپی‌سینی برکیتدی. اۆچ یئرده تپه کیمی داش یؽغدی، آلا
قوللو ساپاندینی الینه آلدی.
قاراجا چوبانین اۆستونو غفلتاً آلتی یۆز کافیر آلدی. اونلار دئدیلر:
قارانلیق آخشام اولاندا قایغیلی چوبان!
قار-یاغیش یاغاندا اود-اوجاقلی چوبان!
سۆدو، پئندیری بول، قایماقلی چوبان!
قازان بگین قؽزیل تاغلی اوجا ائولرینی بیز یؽخمیشیق.
تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی بیز مینمیشیک.
قاتار-قاتار قؽزیل دوه‌سینی بیز یئدکله‌میشیک.
قاریجیق آناسینی بیز گتیرمیشیک.
قیمتلی خزینه‌‌سینی، بول پولونو بیز تالان ائتمیشیک.
قازا بنزر قؽز-گلینینی بیز اسیر ائتمیشیک.
قؽرخ ایگیدله قازانین اوغلونو بیز توتموشوق.
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا قازانین آروادینی بیز گتیرمیشیک.
آی چوبان، اوزاقداسان-یاخینداسان، بری گل! باش ائندیریب تعظیم ائت!
بیزه سلام وئر، اؤلدورمه‌یک! سنی شؤکلو ملیکین یانینا آپاراق، بگلیک
آلیب وئرک. چوبان دئییر:
بوش-بوش دانیشما، ایتیم کافیر!
ایتیمله بیر یالاقدان یال ایچن آزغین کافیر،
آلتینداکی آلاجا آتینی نه اؤیورسن؟
آلا باشلی کئچیمجه گؤرونمز منه!
باشینداکی دبیلقه‌نی نه اؤیورسن، آی کافیر؟
باشیمداکی پاپاغیمجا گؤرونمز منه!
آلتمیش توتام نیزه‌نی نه اؤیورسن، موردار کافیر؟
قؽرمیزی دیه‌نه‌ییمجه گؤرونمز منه!
قؽلینجینی نه اؤیورسن، آی کافیر؟
ایری باشلی چؤوکانیمجا گؤرونمز منه!
بئلینده دوخسان اوخونو نه اؤیورسن، آی کافیر؟
آلا قوللو ساپاندیمجا گؤرونمز منه!
اوزاقداسان-یاخینداسان، بری گل!
ایگیدلرین ضربه‌سینی گؤر، سونرا گئت!
کافیرلر ساکیتجه ایره‌لی جوموب اوخ آتدیلار. ایگیدلر ایگیدی قاراجا چوبان
ساپاندی‌نین آغزینا داش قویدو، آتدی. بیرینی آتاندا ایکی‌سینی-اۆچونو یؽخدی.
ایکی‌سینی آتاندا اۆچونو-دؤردونو یؽخدی. کافیرلرین گؤزونه قورخو دۆشدو.
قاراجا چوبان کافیرین اۆچ یۆزونو ساپاند داشی ایله یئره یؽخدی. ایکی قارداشی
ایسه اوخلاندی، هلاک اولدو.
چوبانین داشی تۆکندی؛ قویون دئمیر، کئچی دئمیر، ساپاندین آغزینا
قویور آتیر، کافیری یؽخیردی.
کافیرین گؤزو قورخدو، دۆنیا-عالم باشینا قارانلیق اولدو. دئدیلر:
«آرزوسو گؤزونده قالسین، بو چوبان بیردن بیزیم هامیمیزی قؽرار؟!».
داها دورماییب قاچدیلار.
چوبان هلاک اولان قارداشلارینی دفن ائتدی. کافیرلرین لئشیندن بیر
بؤیوک تپه دۆزلتدی، چاخماق چاخیب اوددا یاندیردی. یاپینجی‌سیندان کسیب
یاندیردی، قورومونو یاراسینا باسدی. یولون ایری‌سینی توتوب اوتوردو. آغلادی،
سؽزلادی. دئدی: «سالور قازان، بگ قازان! اؤلوسنمی، دیریسنمی؟ بو
ایشلردن خبرین یوخدورمو؟».
سن دئمه، خانیم، او گئجه قالین اوغوزون دایاغی، باییندیر خانین
کۆره‌کنی، اولاش اوغلو سالور قازان یوخودا قارما-قاریشیق احوالات گؤردو،
هؤولناک آیاغا دوردو. دئدی: «قارداشیم قاراگونه، بیلیرسنمی یوخومدا
نه گؤروندو؟ قارا-قایغیلی احوالاتلار گؤردوم. گؤردوم کی، یومروغومدا
بیر شاهین چؽرپینیب، قوشومو الیمدن آلیر. هۆندور ائویمین اۆزرینه
گؤیدن ایلدیریم چاخدیغینی گؤردوم. قاتی، قارا دومانین دۆشرگمین اۆستونو
بۆرودوگونو گؤردوم. قودوز قوردلارین ائویمی دلدیگینی گؤردوم.
قارا دوه‌نین انسمدن قاپدیغینی گؤردوم. گؤردوم کی، قارا ساچیم
قارغی کیمی اوزانیر، اوزاندیقجا گؤزومو اؤرتور. اللریمده اون بارماغیمی
قان ایچینده گؤردوم. بو یوخونو گؤرندن بری عقلیمی-هوشومو یؽغا بیلمیرم.
خان قارداشیم، منیم بو یوخومو یوز منیمچین!».
قاراگونه دئییر: «قارا بولود دئدیگین سنین طالعییندیر. قار ایله
یاغمور دئدیگین سنین قوشونوندور. ساچ قایغیدیر، درد-سردیر. قانقانقارالیقدیر.
قالانین یوزا بیلمرم، الله یوزسون».
بئله دئدیکده قازان دئییر: «منیم اووومو پوزما، قوشونومو داغیتما!
من بو گۆن قونور آتی چاپیب، اۆچ گۆنلوک یولو بیر گۆنده گئدرم؛
ائوه دگمه‌دن یوردوما باش چکرم. اگر سالاماتلیقدیرسا،
آخشام اولمادان یئنه سنین یانینا گلرم. اوراداکیلار ساغ-سالامات
دئییلسه، باشینیزا چاره ائدین. من داها گئتدیم. قازان بگ قونور آتینی
ماهمیزلادی، یولا چؽخدی. گلیب-گلیب یوردونا چاتدی. گؤردو کی، یوردوندا
بیر تازی قالیب، قوزغون دولاشیر. قازان بگ بورادا یوردو ایله خبرلشیب،
گؤرک خانیم، نئجه خبرلشیب، نه دئمیشدیر:
قوهوم-قبیله‌لی کومام-یوردوم!
قولانلا سؽغینا-کئییکه قونشو یوردوم!
سنی دۆشمن هارادان تالاییب، گؤزل یوردوم!
اوجا ائویمین تیکیلی‌سی، یوردو قالمیش،
قوجا آنامین اوتوردوغو یئر ده قالمیش.
اوغلوم اوروزون اوخ آتدیغی نیشان قالمیش.
بگلرین آت چاپدیردیغی مئیدان قالمیش.
قارا مطبخین یئرینده اوجاق قالمیش...
بو حالی گؤردوکده قازانین قارا قؽییق گؤزلری قان-یاش دولدو. قانی
دامارلاریندا قاینادی. قارا باغری سارسیلدی. قونور آتینی دیزلری ایله ووروب،
کافیرین کئچدیگی یولا دۆشدو، گئتدی. قازانین قارشی‌سینا بیر سو چؽخدی. قازان
دئدی: «سو، الله‌ین اۆزونو گؤرموشدور. من بو سو ایله خبرلشیم!».
گؤرک، خانیم، نئجه خبرلشدی. قازان دئییر:
چاغلایاراق قایالاردان چؽخان سو!
آغاج گمیلری آتیب-توتان سو!
حسن ایله حسینین حسرتی سو!
باغ ایله بوستانین زینتی سو!
عایشه ایله فاطمه‌نین باخیشی سو!
شاهانه آتلارین ایچدی‌یی سو!
قؽزیل دوه‌لرین گلیب کئچدیگی سو!
چئوره‌سینده آغ قویونلارین یاتدیغی سو!
یوردومدان بیر خبر بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، سویوم، سنه!
سو نئجه خبر وئرسین؟! سودان کئچدی، بو دفعه بیر قوردا راست گلدی.
«قورد اۆزو اوغورلودور، قوردلا بیر خبرلشیم»، – دئدی. گؤرک، خانیم،
نئجه خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا گۆنو دوغولان!
قارلا یاغیش یاغاندا ار کیمی دوران!
قاراجیق آتلاری کیشنشدیرن!
قؽزیل دوه گؤردوکده اینلشدیرن!
آغجا قویون گؤرنده قویروغویلا قامچی چکن!
آرخاسی‌یلا ووروب، برک عاقیلین آردینی سؤکن!
بورما-آختا کؤک قوچلاری آلیب-توتان!
قانلی قویروق اۆزوب شاپ-شاپ اودان
اولاشماسی کؤپکلری تشویشه سالان!
الده مشعل چوبانلاری گئجه واختی یۆیوردن!
یوردومدان بیر خبر بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، قوردوم، سنه! – دئدی.
قورد نئجه خبر وئرسین؟! قورددان دا اؤتوب-کئچدی. قاراجا چوبانین
قارا کؤپه‌یی قازانین قارشی‌سینا گلدی. قازان قارا کؤپکله خبرلشدی،
گؤرک، خانیم، نئجه خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا هاو-هاو هۆرن!
تورش آیران تؤکولنده شاپ-شاپ ایچن!
گلن یادی، اوغرونو قورخودان!
هۆرمگی‌یله قورخوداراق هۆرکودن!
یوردومون خبرینی بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم ساغ اولدوقجا
یاخشیلیقلار ائدیم، کؤپک، سنه! – دئدی.
کؤپک نئجه خبر وئرسین؟! کؤپک قازانین آتینین آیاغینا آتیلیبدوشور،
زینگ-زینگ زینگیلده‌ییر. قازان قامچی ایله کؤپه‌یی ووردو. کؤپک
چکیلدی، گلدیگی یوللا گئتدی. قازان کؤپه‌یی قوولاییب، قاراجا چوبانین
یانینا گلدی. چوبانی گؤردوکده خبرلشدی، گؤرک، خانیم، نئجه
خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا قایغیلی چوبان!
قارلا یاغیش یاغاندا اود-اوجاقلی چوبان!
سسیمی آنلا، سؤزومو دینله!
ائویمین بورادان کئچدیگینی گؤردونمو، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، چوبان سنه! -دئدی.
چوبان دئییر:
اؤلموشدونمو، ایتمیشدینمی، آ قازان!
هاردا گزیردین، هارادایدین، آ قازان!
دۆنن یوخ، او بیری گۆن ائوین بورادان کئچدی.
قوجا آنان قارا دوه بوینوندان آسیلی کئچدی.
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا آروادین –
بویو اوزون بورلا خاتون آغلاییب بوردان کئچدی.
قؽرخ ایگیدله اوغلون اوروز باشی آچیق، آیاغی یالین
کافیرلرین یانینجا دوستاق گئتدی.
تؤوله-تؤوله آتلارینی کافیر مینمیش.
قاتار-قاتار قؽزیل دوه‌لرینی کافیر یئدکله‌میش،
قؽزیل-گۆموش، پول خزینه‌نی کافیر تالامیشدیر!..
چوبان بئله دئیرکن قازان آه چکدی، عقلی باشیندان چؽخدی. دۆنیاالم
باشینا قارانلیق اولدو. دئدی: «آغزین قوروسون، چوبان! دیلین چۆروسون،
چوبان! الله سنین آلنینا بلا یازسین، چوبان!». قازان بئله دئینده
چوبان دئییر:
نه دانلاییرسان منی، آغام قازان؟
یوخسا هئچ کؤکسونده یوخمودور ایمان؟
آلتی یۆز کافیر ده منیم اۆستومه گلدی. ایکی قارداشیم هلاک اولدو.
اۆچ یۆز کافیری اؤلدوردوم، جزاسینا چاتدیردیم. سنین قاپیندان بیر کؤک
قویون، آریق توغلو دا کافیرلره وئرمه‌دیم. اۆچ یئردن یارالاندیم،
دردلی باشیم دومانلاندی، یالقیز قالدیم. گۆناهیم بودورمو؟». سونرا
چوبان دئییر:
قونور آتینی منه وئر!
آلتمیش توتاملیق نیزه‌نی منه وئر!
آت او بؤیوک قالخانینی، منه وئر!
بؤیوک، ایتی، پولاد قؽلینجینی منه وئر!
اوخقابیندان سکسن اوخونو منه وئر!
آغ توزلوجا توتاجاقلی برک یایینی منه وئر!
گئدیم کافیرین قولونداکی شاهینینی اؤلدوروم.
پالتاریمین قولو ایله آلنیمین قانینی سیلیم.
اؤلرسم، قوی سنین اوغروندا من اؤلوم!
الله قویارسا، ائوینی من خیلاص ائله‌ییم!
چوبان بئله دئدیکده قازان قهرلندی. یولا دۆزلیب گؤتورولدو.
چوبان دا قازانین آردیندان یئتیشدی. قازان دؤنوب باخدی، سوروشدو: «اوغول
چوبان، هارا گئدیرسن؟» چوبان دئدی: «آغام قازان، سن ائوینی-عائله‌نی خیلاص
ائتمگه گئدیرسن، من ده قارداشیمین قانینی آلماغا گئدیرم».
بئله دئدیکده قازان سوروشدو: «اوغول چوبان، قارنیم آجدیر. یئمه‌یه
بیر شئیین واردیرمی؟» چوبان دئدی: «بلی، آغام قازان، گئجه‌دن بیر قوزو
بیشیریب قویموشام. گل بو آغاجین دیبینده اوتوراق، یئیک».
ائندیلر. چوبان داغارجیغینی چؽخاردی. یئدیلر. قازان فیکیرلشدی، دئدی:
«اگر چوبانلا گئتمه‌لی اولسام، قالین اوغوز بگلری بونو باشیما قاخینج
ائدرلر. چوبانلا اولماسایدی، قازان کافیری مغلوب ائتمزدی دئیرلر».
قازانا غئیرت گلدی. چوبانی بیر بؤیوک آغاجا ساری‌یا-ساری‌یا مؤحکم
باغلادی. آتلاندی گئتدی. چوبانا دئدی: «اده، چوبان! قارنین آجمامیش، گؤزون
قارالمامیشکن بو آغاجی قوپار! یوخسا سنی بوردا قورد-قوش یئیر».
قاراجا چوبان گۆج ائله‌دی، ایری آغاجی یئری‌یله-یوردویلا قوپاردی، آرخاسینا
آلیب قازانین آردینجا دۆشدو.
قازان باخدی گؤردو، چوبان آغاجی آرخاسینا آلیب گلیر. قازان سوروشدو:
«اده، چوبان، بو آغاج نه‌دیر؟». چوبان دئییر: «آغام قازان، بو آغاج
اونا گؤره‌دیر کی، سن کافیری باسارسان، قارنین آجار، من ده سنه بو آغاجلا
یئمک بیشیررم».
بو سؤز قازانا خوش گلدی. آتیندان ائندی، چوبانین اللرینی آچدی. بیر
دفعه آلنیندان اؤپوب دئدی: «الله منیم ائویمی بلادان قورتارارسا، سنی
بۆتون ایلخیلاریما باشچی قویارام.». ایکی‌سی بیرلیکده یولا دۆزلدی.
بو یاندا شؤکلو ملیک کئیفی کؤک، کافیرلرله یئییب-ایچیب اوتورموشدو.
دئدی: «بگلر، بیلیرسیزمی، قازانا نئجه حئیف وورماق لازیمدیر؟ بویو
اوزون بورلا خاتونونو گتیردک، باده پایلاسین!».
بویو اوزون بورلا بونو ائشیتدی، اۆرگینه-جانینا اود دۆشدو. قؽرخ اینجه
بئللی قؽزین ایچینه گیریب، مصلحت وئردی، دئدی: «قازان بگین خاتونو هانسینیزدیر؟»-
دئیه هانسینیزا یاپیشارلارسا، قؽرخ یئردن سس وئررسیز».
شؤکلو ملیکدن آدام گلدی: «قازان بگین خاتونو هانسینیزدیر؟»
دئیه سوروشدو. قؽرخ یئردن سس گلدی. هانسیدیر، بیلمه‌دیلر. کافیره خه-
بر وئردیلر: «بیرینه یاپیشدیق، قؽرخ یئردن آواز گلدی. بیلمه‌دیک، هانسیدیر»،
– دئدیلر.
کافیر دئدی: «اده، گئدین قازانین اوغلو اوروزو دارتیب چنگلدن آسین.
آغ اتیندن قؽیما-قؽیما چکین؛ قارا قووورما بیشیریب، قؽرخ بگ قؽزینا
آپارین. هر کیم یئدی، او دئییل، هر کیم یئمه‌دی، اودور. گؤتورون-گلین،
شراب پایلاسین!».
بویو اوزون بورلا خاتون اوغلونون یانینا گلدی. چاغیریب اوغلونو سویلاییر،
گؤرک، خانیم، نه سویلاییر:
اوغول، اوغول، آی اوغول!
بیلیرسنمی، نه‌لر اولدو؟
سؤیلشدیلر خؽسین-خؽسین،
دویدوم ایشینی کافیرین.
قؽزیل تاغلی اوجا ائویمین دیره‌یی اوغول!
قازا بنزر قؽز-گلینیمین چیچگی اوغول!
اوغول، اوغول، آی اوغول!
دوققوز آی دار قارنیمدا گزدیردیگیم اوغول!
اون آی دئینده دۆنیایا گتیردیگیم اوغول!
بله‌یینی بئشیکده بله‌دیگیم اوغول!
کافیرلر فیکیرلرینی دگیشیبلر؛ دئییبلر کی، قازان اوغلو اوروزو حبسدن
چؽخاریب، اؤرکنله بوغازیندان آسین. ایکی کۆره‌ییندن چنگه‌له سانجین،
قؽیما-قؽیما آغ اتیندن چکین. قارا قووورما ائدیب، قؽرخ بگ قؽزینا
آپارین. هر کیم یئدی، او دئییل. هر کیم یئمه‌دی، او قازانین خاتونودور؛
چکین-گتیرین، دؤشه‌ییمیزه سالاق، شراب پایلاتدیراق! «سنین اتیندن، آی
اوغول، یئییممی؟ یوخسا ایرنج دینلی کافیرین دؤشگینه گیریممی؟ آغان
قازانین ناموسونو تاپداییم‌می؟ نئیله‌ییم، آی اوغول؟!» – دئدی.
اوروز دئییر: «آغزین قوروسون، آنا! دیلین چۆروسون، آنا! «آنا حاقی –
تانری حاقی» - دئییلمه‌سه‌یدی، قالخیب یئریمدن دوراردیم، یاخاندان بوغازیندان
توتاردیم. قابا دیزیمین آلتینا سالاردیم. آغ اۆزونو قارا
یئره چؽرپاردیم. آغزیندان-اۆزوندن قان شورولدایاردی. جان شیرینلیگینی
سنه گؤسترردیم. بو نه سؤزدور؟ ساقین، خانیم آنا! منیم اۆزریمه
گلمه‌یه‌سن! منیم اۆچون آغلامایاسان! قوی منی، خانیم آنا، چنگه‌له
سانجسینلار! قوی اتیمدن چکسینلر؛ قارا قووورما ائدیب، قؽرخ بگ
قؽزی‌نین اؤنونه آپارسینلار. اونلار بیر یئینده، سن ایکی دفعه یئ. کافیرلر
دویماسینلار، سنی تانیماسینلار. تکی موردار دینلی کافیرین دؤشگینه
دۆشمه‌یه‌سن. اونلارا شراب پایلاییب، آتام قازانین ناموسونو سؽندیرمایاسان.
ساقین!».
اوغلان بئله دئینده گؤزونون یاشی گیلدیر-گیلدیر آخدی. بویو اوزون،
بئلی اینجه بورلا خاتون بویون-قولاغینی توتدو، یؽخیلدی. پاییز آلماسی کیمی
آل یاناغینی یؽرتدی-داغیتدی. قارغی کیمی قارا ساچینی یولدو. «اوغول!»،
«اوغول!» دئییب، زار-زار آغلادی. اوروز دئییر:
خانیم آنا! قاباغیمی کسیب نه اینله‌ییرسن؟
نیه زاری‌ییرسان، نیه آغلاییرسان؟
باغریمی، اۆرگیمی نه داغلاییرسان؟
کئچمیش گۆنلریمی نه آندیریرسان؟
آی آنا! عرب آتلاری اولان یئرده
بیر قولونو تاپیلمازمی؟
قؽزیل دوه‌لر اولان یئرده
بیر کؤشک تاپیلمازمی؟
آغجا قویونلار اولان یئرده
بیر قوزوسو تاپیلمازمی؟
سن ساغ اول، خانیم آنا! آتام ساغ اولسون!
بیر منیم کیمی اوغول تاپیلمازمی؟!
بئله دئدیکده آناسی دؤزه بیلمه‌دی. آنا گئدیب، قؽرخ اینجه بئللی قؽزین
آراسینا گیردی.
کافیرلر اوروزو توتوب قناره دیبینه گتیردیلر. اوروز دئدی: «آی
کافیر، آماندیر، تانری‌نین بیرلیگینه شۆبهه یوخدور! قویون منی، بو آغاجلا
دانیشیم». چاغیریب آغاجا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نئجه سویلامیشدیر:
سنه «آغاج!»، «آغاج!» دئییرمسه، اؤیونمه، آغاج!
مکّه ایله مدینه‌نین قاپی‌سی آغاج!
موسی-کلیمین عصاسی آغاج!
بؤیوک-بؤیوک سولارین کؤرپوسو آغاج!
نهنگ-نهنگ دنیزلرین گمی‌سی آغاج!
الینین دۆلدولونون یهری آغاج!
الینین قؽلینجی‌نین قؽنی‌یلا دستگی آغاج!
ایمام حسنله حسینین بئشیگی آغاج!
ار ده اولسا، آرواد دا اولسا، قورخوسو آغاج!
باشینی توتوب باخارسام، باشسیز آغاجسان!
دیبینی توتوب باخارسام، دیبسیز آغاجسان!
منی سندن آسارلار، گؤتورمه، آغاج!
گؤتورسن، ایگیدلیگیم سنی توتسون، آغاج!
گرک بیزیم ائلده اولایدین، آغاج!
قارا هیندو قوللاریما بویورایدیم،
سنی پارا-پارا دوغرایایدیلار، آغاج!
سونرا دئدی:
تؤوله-تؤوله باغلانان آتلاریمدان حئیف!
«قارداش» دئیه سؽزلایان یولداشلاریمدان حئیف!
یومروغومدا قاناد چالان شاهین قوشومدان حئیف!
یئتر ایله توتان کیمی تازیلاریمدان حئیف!
بگلیکدن دویمادیم، اؤزومدن حئیف!
ایگیدلیکدن یورولمایان جانیمدان حئیف!
اوروز هؤنکور-هؤنکور آغلادی، یانیق جیگرینی داغلادی.
بو زامان، سولطانیم، سالور قازانلا قاراجا چوبان چاپاراق یئتدی.
چوبانین ساپاندی‌نین داشلیغی اۆچیاشار دانا دری‌سیندن، ساپاندی‌نین قوللاری
ایسه اۆچ کئچی تۆکوندن دۆزلمیشدی. ساپاندین چاتی‌سی بیر کئچی تۆکوندن ایدی.
هر آتاندا اون ایکی باتمان داش آتاردی. آتدیغی داش یئره دۆشمزدی. یئره
دۆشسه ده، توز کیمی سوورولار، کۆل کیمی اووولاردی. اۆچ ایلدک داشی‌نین دۆشدوگو
یئرین اوتو بیتمزدی. باییردا کؤک قویون دا، آریق توغلو دا قالسایدی،
ساپاندین قورخوسوندان قورد گلیب یئمزدی.
سولطانیم، قاراجا چوبان چاتان کیمی، ساپاندینی ایشه سالدی. دۆنیاالم
کافیرین گؤزونده قارالدی. قازان دئدی: «قاراجا چوبان، قوی آنامی
کافیردن ایسته‌ییم، آت آیاغی آلتیندا قالماسین».
آت آیاغی ایتی، اوزان دیلی چئویک اولور. قازان کافیری چاغیریب سویلامیش،
گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
آی شؤکلو ملیک!
قؽزیل تاغلی اوجا ائولریمی گؤتوروب گلمیسن،
سنه کؤلگه‌لیک اولسون!
قیمتلی خزینه‌می، بول گۆموشومو گؤتورموسن،
سنه خرجلیک اولسون!
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا بورلا خاتونو گتیرمیسن،
سنه اسیر اولسون!
قؽرخ ایگیدله اوغلوم اوروزو گتیریب گلمیسن،
سنین قولون اولسون!
تؤوله-تؤوله شاهانه آتلاریمی گتیریب گلمیسن،
سنین مینیگین اولسون!
قاتار-قاتار دوه‌لریمی گتیریب گلمیسن،
سنین یۆکونو داشی‌سین.
قوجا آنامی گتیرمیسن، آی کافیر،
آنامی وئر منه!
ساواشمادان-ووروشمادان قاییدیم گئری،
دؤنوب گئدیم!
کافیرلر دئدیلر:
قؽزیل تاغلی اوجا ائوینی گتیرمیشیک، بیزیمدیر!
شؤکلو ملیک قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا بورلا خاتونو
گتیرمیشدیر، بیزیمدیر!
قؽرخ ایگیدله اوغلون اوروزو گتیرمیشدیر، بیزیمدیر.
تؤوله-تؤوله آتلارینی، قاتار-قاتار دوه‌لرینی
گتیرمیشدیر، بیزیمدیر!
قاریجیق آنانی گتیرمیشیکسه، بیزیمدیر،
سنه وئرمریک؛ یایخان کئشیش اوغلونا وئرریک،
یایخان کئشیش اوغلوندان اوغلو دوغولار،
بیز اونو سنه عوض قویاریق!
بئله دئدیکده قاراجا چوبانین آجیغی توتدو، دوداقلاری سیریدی. چوبان دئدی:
ائهئی، دینسیز، هوشسوز کافیر!
عاقیلسیز، باشسیز کافیر!
قارشیداکی قارلی داغلار
قاری‌ییبدیر، اوتو بیتمز.
قان-قادالی ایرماقلار
قورویوبدور، سویو گلمز.
شاهانه-شاهباز آتلار
قاری‌ییبدیر، قولون وئرمز.
قؽزیل-قؽزیل دوه‌لر ده
قاری‌ییبدیر، کؤشک وئرمز.
آ کافیر، قازانین آناسی
قوجالیبدیر، اوغول وئرمز.
شؤکلو ملیک، جینس توخوما مئیلین وارسا، قارا گؤزلو قؽزینی گتیر قازانا
وئر! آی کافیر، سنین قؽزیندان اوغلو دوغولسون، سیز اونو قازان بگین
خیدمتینه گؤندره‌سینیز!
بو واخت قالین اوغوز بگلری گلیب یئتیشدی، خانیم، گؤرک کیملر گلدی:
قارادره آغزیندا قارا بوغا دری‌سیندن بئشیگی‌نین یئرلیگی اولان، آجیغی
توتاندا قارا داشی کۆل ائیله‌ین، بؽغینی بوینو دالیندا یئددی دفعه دۆگونله‌ین،
ایگیدلر ایگیدی، قازان بگین قارداشی قاراگونه چاپاراق یئتیشدی:
«چال قؽلینجینی، قارداشیم قازان، یئتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی.
دمیر قاپی دربندده‌کی دمیر قاپینی هۆجوملا آلان، آلتمیش توتاملیق
بؤیوک نیزه‌سی‌نین اوجوندا ایگیدلری بؤیوردن قؽیان سلجیک اوغلو دلی
دونداز چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، یئتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، خانیم، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
آمیدله مردین قالاسینی ووروب-یؽخان، دمیر یایلی قؽپچاق ملیکه
قان قوسدوران، گله‌رک قازانین قؽزینی مردلیکله آلان، اوغوزون آغ ساققاللی
قوجالاری گؤرنده او ایگیده «احسن» دئین، آل مخمر شالوارلی، آتی
ماوی قوتازلی قاراگونه اوغلو قارابوداق چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی،
آغام قازان، یئتدیم!»- دئدی.
بونون آردینجا گؤرک، خانیم، کیملر یئتیشدی:
ایجازه‌سیز باییندیر خانین دۆشمنینی باسان، آلتمیش مین کافیره قان
قوسدوران، آغ-بوز آتینین یالی اۆزرینده قار یؽغیلان غفلت قوجا اوغلو شیر
شمسددین چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک خانیم، کیملر یئتیشدی:
پاراسارین بایبورد حاصاریندان سؽچراییب آشان، آل رنگلی گلین اوتاغینا
قارشی گلن، یئددی قؽزین اۆمیدی، قالین اوغوزون مۆژده‌چی‌سی، قازان بگین
سیلاهداشی، بوز آیغیرلی بئیرک چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام
قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، خانیم، گؤرک کیملر یئتدی:
چالیم-چارپاز چالمالی، چال قاراقوش اردملی، قوراما قورشاقلی،
قولاغی قؽزیل کۆپه‌لی، قالین اوغوز بگلرینی بیر-بیر آتیندان یؽخان، قازلیق
قوجا اوغلو یئگنک بگ چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان،
چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، خانیم، کیملر یئتیشدی:
آلتمیش تکه دری‌سیندن اولان کۆرکو توپوقلارینی اؤرتمه‌ین، آلتی ائرکک
دری‌سیندن پاپاغی قولاغینی اؤرتمه‌ین، قولو-بودو اوزونجا، بالدیرلاری
اینجه قازان بگین دایی‌سی آت آغیزلی آروز قوجا چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی،
بگیم قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
گئدیب پئیغمبرین اۆزونو گؤرن، گله‌رک اوغوزلار ایچینده اونا
طرفدار چؽخان، آجیغی توتاندا بؽغلاریندان قان چؽخان، بؽغی قانلی بۆکدوز
امن چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
کافیرلری ایت آردینا قوشوب-آلچالدان، ائلدن چؽخیب آیغیرگؤزلو سویوندا
آت اۆزدورن، اللی یئددی قالانین آچارینی آلان، آغ ملگین چشمه قؽزینا
ائولنن صوفی ساندال ملیکه قان قوسدوران، قؽرخ جۆبّه بۆرونوب اوتوز
یئددی قالا بگی‌نین گؤزل قؽزلارینی اوغورلاییب بیر-بیر بوینونو قوجان،
اۆزوندن-دوداغیندان اؤپن ایلک قوجا اوغلو آلپ ارن چاپاراق یئتیشدی:
«چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
ساییلماقلا اوغوز بگلری تۆکنمز. هامی یئتیشدی. تمیز سودا
یویوندولار. آغ آلینلارینی یئره قویدولار. ایکی رۆکعت ناماز قؽلدیلار. آدی
عزیز محمّده صالاوات گتیردیلر. ساکیتجه کافیرین اۆستونه آت سالدیلار،
قؽلینج چالدیلار. گومبور-گومبور ناغارالار دؤیولدو. بورماسی قؽزیل تونج
بورولار چالیندی.
او گۆن جسور ار ایگیدلر بللی اولدو. او گۆن نامردلر گیزلنمه‌یه یئر
آختاردی. او گۆن بیر قیامت ساواش اولدو، مئیدان باشلا دولدو؛ باشلار توپ
کیمی کسیلدی. شاهانه آتلار قاچاندا نالی دۆشدو. بؤیوک-اوزون نیزه‌لر
سانجیلیب سۆستلدی. بؤیوک، ایتی پولاد قؽلینجلار چالیندی، تیه‌سی کورشالدی. اۆچ
للکلی قایین اوخلار آتیلدی، دمیر اوجلوغو دۆشدو. او گۆن، ائله بیل، قیامتین
بیر گۆنو ایدی. بگ نؤکریندن، نؤکر بگیندن آیریلدی.
داش اوغوز بگلری ایله دلی دونداز ساغدان، جسور ایگیدلرله قاراگونه
اوغلو دلی بوداق سول یاندان هۆجوم ائتدی. ایچ اوغوز بگلری ایله قازان
مرکزده دۆشمنلرین توپاسینا هۆجوم ائتدی. شؤکلو ملیکه چاتدی، بؤیوردوب
آتدان یئره سالدی، غفیلجه توتوب باشینی کسدی. بیر ضربه ایله آل قانینی
یئر اۆزونه تؤکدو. ساغ طرفده قارا تۆکن ملیکله قؽیان سلجیک
اوغلو دلی دونداز قارشیلاشدی. ساغ یانینی قؽلینجلاییب یئره سالدی. سول طرفده
بوغاجیق ملیکله قاراگونه اوغلو دلی بوداق قارشیلاشدی. آلتی پرلی
گۆرز ایله تپه‌سینه مؤحکم ضربه ووردو. دۆنیا-عالم بوغاجیق ملیکین
گؤزونده قارالدی: آتین بوینونو قوجاقلاییب، یئره دۆشدو.
قازان بگین قارداشی کافیرین بایراغینی قؽلینجلاییب یئره سالدی.
دره‌لرده، تپه‌لرده کافیرلره قؽرغین دۆشدو، لئشلرینه قوزغون توپلاشدی.
اون ایکی مین کافیر قؽلینجدان کئچدی. اوغوز ایگیدلریندن بئش یۆزو هلاک
اولدو. قازان بگ قاچانی قوومادی، «آمان» دئیه‌نی اؤلدورمه‌دی. قالین
اوغوز بگلری بؤیوک غنیمت الده ائتدیلر.
قازان بگ اؤز اوردوسونو، آرواد-اوشاغینی، خزینه‌‌سینی گئری آلدی، قؽزیل
تاختیندا گئری دؤندو. یئنه ائولرینی تیکدیردی. قاراجا چوبانی امیراخور
ائتدی. یئددی گۆن، یئددی گئجه یئمک-ایچمک اولدو. قؽرخ نفر قولو، قؽرخ
کنیزی اوغلو اوروزا گؤره آزاد ائله‌دی. جسور قوچ ایگیدلره چوخلو تورپاقلار
وئردی: شالوار، چوخا، آرخالیق وئردی...
دده‌م قورقود گلیب بوی بویلادی، سوی سویلادی. بو اوغوزنامه‌نی
قوشدو-دۆزدو، بئله دئدی:
هانی دئدیگیم بگ ارنلر؟
دۆنیا منیمدیر دئینلر؟
اجل آلدی، یئر گیزله‌دی،
فانی دۆنیا کیمه قالدی؟
گلیملی-گئدیملی دۆنیا،
سون اوجو اؤلوملو دۆنیا!
خئییر-دوعا وئرک، خانیم:
قارلی اوجا داغلارین یؽخیلماسین!
کؤلگه‌لیک هۆندور آغاجین کسیلمه‌سین!
جوشغون آخان گؤزل سویون قوروماسین!
تانری سنی نامرده مؤحتاج ائتمه‌سین!
چاپارکن آغ-بوز آتین بۆدره‌مه‌سین!
ووروشاندا ایتی پولاد قؽلینجین گؤدلمه‌سین!
سانجیلارکن اوزون نیزه‌ن اگیلمه‌سین!
آغ ساققاللی آتان یئری جنّت اولسون!
آغ بیرچکلی آنان یئری بهیشت اولسون!
سون گۆنده تمیز ایماندان آییرماسین!
«آمین!» دئینلرین اۆزونو گؤرسون!
آغ آلنیمیزی یئره قویوب، بئش کلمه دوعا قؽلدیق،
قبول اولونسون!
الله وئرن اۆمیدین اۆزولمه‌سین!
یؽغیشدیرسین، ساخلاسین گۆناهلارینی
آدی گؤزل محمّد مصطفینین
اۆزو سویونا باغیشلاسین، خانیم، هئی!..
قاراجیغین قاپلانی، قونور آتین ییه‌سی، اوروز خانین آغاسی، باییندیر خانین
کۆره‌کنی، قالین اوغوزون دایاغی، ایگیدلرین آرخاسی اولاش اوغلو سالور قازان
یئریندن دورموشدو.
دوخسان اوتاقلی اوجا ائولرینی قارا یئر اۆزرینده تیکدیرمیشدی.
دوخسان یئرده بؤیوک ایپک خالی دؤشتدیرمیشدی. سکسن یئرده
کۆپلر قویولموشدو.
قؽزیل قدحلر-صۆراحیلر دۆزولموشدو. دوققوز
قارا گؤزلو، گؤیچک اۆزلو، ساچی آرخادا دۆگونلنمیش، کؤکسو قؽزیل دۆیمه‌لی،
اللری بیلگیندن خؽنالی، بارماقلاری ناخیشلی، گؤزل کافیر قؽزلاری قالین
اوغوز بگلرینه شراب پایلاییردیلار.
اولاش اوغلو سالور قازان ایچدی-ایچدی، آخیردا شرابین تأثیری باشینا ووردو.
او، قابا دیزلری اۆستونه چؤکدو، دئدی: «سؤزومو دینله‌یین، سسیمه سس
وئرین، بگلر! یاتا-یاتا یانیمیز آغریدی. دورا-دورا بئلیمیز قورودو.
دوراق گئدک، آ بگلر! اوو اوولایاق، قوش ووراق، سؽغین-کئییک یؽخاق،
قاییدیب اوتاغیمیزا دۆشک: یئییب-ایچک، گۆنوموزو خوش کئچیرک!».
قؽیان سلجیک اوغلو دلی دونداز دئییر: «بلی، خان قازان، مصلحتدیر».
قاراگونه اوغلو قارابوداق دئییر: «آغام قازان، مصلحتدیر».
اونلار بئله دئدیکده آتاغیزلی آروز قوجا ایکی دیزی اۆستونه چؤکوب دئدی:
«آغام قازان، ساسی دینلی گۆرجوستان سرحدّینه گئدیرسن، قرارگاهی‌نین
اۆستونده کیمی قویورسان؟».
قازان دئییر: «اوغلوم اوروز اۆچ یۆز ایگیدله ائویمین کئشیگینده دورسون».
قونور آتینی چکدیردی، میندی. دلی دونداز تپلقاشقا آیغیرینی میندی.
قازان بگین قارداشی قاراگونه گؤی بدوی آتینی توتدوروب میندی.
باییندیر خانین دۆشمنینی مغلوب ائدن شیر شمسددین آغ آتینی
چکدیریب میندی.
پاراسارین بایبورد حاصاریندان سؽچراییب آشان بئیرک بوز آیغیرینا
میندی.
قونور آتلی قازانا «کئشیش» دئین بگ یئینک دورو آیغیرینا میندی.
سایماق ایسته‌سم، تۆکنن دئییل؛ قالین اوغوز بگلری آتلاندیلار.
بؤیوک قوشون آلا داغا اووا چؽخدی.
کافیرلرین جاسوسو بونو گؤردو؛ چوغول گئدیب، شؤکلو ملی‌یه خبر وئردی.
یئددی مین قافتانی‌نین آرخاسی جؽریق، کسیک قارا ساچلی، ساسی دینلی، دین
دۆشمنی، آلاجا آتلی کافیر میندی چاپدی، گئجه یاری‌سی قازان بگین دۆشرگه‌سینه
گلدی. کافیرلر اونون قؽزیل تاغلی ائولرینی چالیب-چاپدیلار، قازا
بنزر قؽز-گلینینی چؽغیریشدیردیلار. تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی میندیلر.
قاتار-قاتار قؽزیلی دوه‌لرینی یئدکله‌ییب آپاردیلار. قیمتلی خزینه‌‌سینی،
بول پولونو تالان ائتدیلر. قؽرخ اینجه بئللی قؽز ایله بویو اوزون بورلا خاتون
اسیر گئتدی. قازان بگین قاریمیش آناسی قارا دوه بوینوندان آسیلی گئتدی.
قازان خانین اوغلو اوروز بگ اۆچ یۆز ایگیدله علی باغلی، بوینو باغلی گئتدی.
ایلک قوجا اوغلو ساری قالماش قازان بگین ائوی اۆستونده دؤیوشده هلاک اولدو.
قازانین بو ایشلردن خبری یوخ ایدی.
کافیر دئییر: «بگلر، قازانین تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی
مینمیشیک، قؽزیل-گۆموشونو تالان ائتمیشیک، قؽرخ ایگیدله اوغلو اوروزو دوستاق
ائتمیشیک. قاتار-قاتار دوه‌لرینی گتیرمیشیک، قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا
قازانین آروادینی توتموشوق. بیز بو حئیفلری قازانا وورموشوق».
کافیرلردن بیری دئدی: «قازان بگده بیر حئیفیمیز قالدی».
شؤکلو ملیک دئدی: «اده، آزناوور، نه حئیفیمیز قالدی؟».
کافیر: «قازانین قاپیلی دربندده اون مین قویونو واردیر. او قویونلاری
دا گؤتورسک، قازانا چوخ بؤیوک زیان ووراردیق»، – دئدی. شؤکلو
ملیک: «آلتی یۆز کافیر گئتسین، قویونو گتیرسین» – دئدی.
آلتی یۆز کافیر آتلاندی، قویون اۆزرینه یۆروش ائتدی.
گئجه یاتارکن قاراجا چوبان یوخودا قارا قایغیلی احوالات گؤردو.
هؤولناک آیاغا دوردو. قابانگوجو و دمیرگوجو آدلی ایکی قارداشینی یانینا
چاغیردی. عاقیلین قاپی‌سینی برکیتدی. اۆچ یئرده تپه کیمی داش یؽغدی، آلا
قوللو ساپاندینی الینه آلدی.
قاراجا چوبانین اۆستونو غفلتاً آلتی یۆز کافیر آلدی. اونلار دئدیلر:
قارانلیق آخشام اولاندا قایغیلی چوبان!
قار-یاغیش یاغاندا اود-اوجاقلی چوبان!
سۆدو، پئندیری بول، قایماقلی چوبان!
قازان بگین قؽزیل تاغلی اوجا ائولرینی بیز یؽخمیشیق.
تؤوله-تؤوله شاهانه آتلارینی بیز مینمیشیک.
قاتار-قاتار قؽزیل دوه‌سینی بیز یئدکله‌میشیک.
قاریجیق آناسینی بیز گتیرمیشیک.
قیمتلی خزینه‌‌سینی، بول پولونو بیز تالان ائتمیشیک.
قازا بنزر قؽز-گلینینی بیز اسیر ائتمیشیک.
قؽرخ ایگیدله قازانین اوغلونو بیز توتموشوق.
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا قازانین آروادینی بیز گتیرمیشیک.
آی چوبان، اوزاقداسان-یاخینداسان، بری گل! باش ائندیریب تعظیم ائت!
بیزه سلام وئر، اؤلدورمه‌یک! سنی شؤکلو ملیکین یانینا آپاراق، بگلیک
آلیب وئرک. چوبان دئییر:
بوش-بوش دانیشما، ایتیم کافیر!
ایتیمله بیر یالاقدان یال ایچن آزغین کافیر،
آلتینداکی آلاجا آتینی نه اؤیورسن؟
آلا باشلی کئچیمجه گؤرونمز منه!
باشینداکی دبیلقه‌نی نه اؤیورسن، آی کافیر؟
باشیمداکی پاپاغیمجا گؤرونمز منه!
آلتمیش توتام نیزه‌نی نه اؤیورسن، موردار کافیر؟
قؽرمیزی دیه‌نه‌ییمجه گؤرونمز منه!
قؽلینجینی نه اؤیورسن، آی کافیر؟
ایری باشلی چؤوکانیمجا گؤرونمز منه!
بئلینده دوخسان اوخونو نه اؤیورسن، آی کافیر؟
آلا قوللو ساپاندیمجا گؤرونمز منه!
اوزاقداسان-یاخینداسان، بری گل!
ایگیدلرین ضربه‌سینی گؤر، سونرا گئت!
کافیرلر ساکیتجه ایره‌لی جوموب اوخ آتدیلار. ایگیدلر ایگیدی قاراجا چوبان
ساپاندی‌نین آغزینا داش قویدو، آتدی. بیرینی آتاندا ایکی‌سینی-اۆچونو یؽخدی.
ایکی‌سینی آتاندا اۆچونو-دؤردونو یؽخدی. کافیرلرین گؤزونه قورخو دۆشدو.
قاراجا چوبان کافیرین اۆچ یۆزونو ساپاند داشی ایله یئره یؽخدی. ایکی قارداشی
ایسه اوخلاندی، هلاک اولدو.
چوبانین داشی تۆکندی؛ قویون دئمیر، کئچی دئمیر، ساپاندین آغزینا
قویور آتیر، کافیری یؽخیردی.
کافیرین گؤزو قورخدو، دۆنیا-عالم باشینا قارانلیق اولدو. دئدیلر:
«آرزوسو گؤزونده قالسین، بو چوبان بیردن بیزیم هامیمیزی قؽرار؟!».
داها دورماییب قاچدیلار.
چوبان هلاک اولان قارداشلارینی دفن ائتدی. کافیرلرین لئشیندن بیر
بؤیوک تپه دۆزلتدی، چاخماق چاخیب اوددا یاندیردی. یاپینجی‌سیندان کسیب
یاندیردی، قورومونو یاراسینا باسدی. یولون ایری‌سینی توتوب اوتوردو. آغلادی،
سؽزلادی. دئدی: «سالور قازان، بگ قازان! اؤلوسنمی، دیریسنمی؟ بو
ایشلردن خبرین یوخدورمو؟».
سن دئمه، خانیم، او گئجه قالین اوغوزون دایاغی، باییندیر خانین
کۆره‌کنی، اولاش اوغلو سالور قازان یوخودا قارما-قاریشیق احوالات گؤردو،
هؤولناک آیاغا دوردو. دئدی: «قارداشیم قاراگونه، بیلیرسنمی یوخومدا
نه گؤروندو؟ قارا-قایغیلی احوالاتلار گؤردوم. گؤردوم کی، یومروغومدا
بیر شاهین چؽرپینیب، قوشومو الیمدن آلیر. هۆندور ائویمین اۆزرینه
گؤیدن ایلدیریم چاخدیغینی گؤردوم. قاتی، قارا دومانین دۆشرگمین اۆستونو
بۆرودوگونو گؤردوم. قودوز قوردلارین ائویمی دلدیگینی گؤردوم.
قارا دوه‌نین انسمدن قاپدیغینی گؤردوم. گؤردوم کی، قارا ساچیم
قارغی کیمی اوزانیر، اوزاندیقجا گؤزومو اؤرتور. اللریمده اون بارماغیمی
قان ایچینده گؤردوم. بو یوخونو گؤرندن بری عقلیمی-هوشومو یؽغا بیلمیرم.
خان قارداشیم، منیم بو یوخومو یوز منیمچین!».
قاراگونه دئییر: «قارا بولود دئدیگین سنین طالعییندیر. قار ایله
یاغمور دئدیگین سنین قوشونوندور. ساچ قایغیدیر، درد-سردیر. قانقانقارالیقدیر.
قالانین یوزا بیلمرم، الله یوزسون».
بئله دئدیکده قازان دئییر: «منیم اووومو پوزما، قوشونومو داغیتما!
من بو گۆن قونور آتی چاپیب، اۆچ گۆنلوک یولو بیر گۆنده گئدرم؛
ائوه دگمه‌دن یوردوما باش چکرم. اگر سالاماتلیقدیرسا،
آخشام اولمادان یئنه سنین یانینا گلرم. اوراداکیلار ساغ-سالامات
دئییلسه، باشینیزا چاره ائدین. من داها گئتدیم. قازان بگ قونور آتینی
ماهمیزلادی، یولا چؽخدی. گلیب-گلیب یوردونا چاتدی. گؤردو کی، یوردوندا
بیر تازی قالیب، قوزغون دولاشیر. قازان بگ بورادا یوردو ایله خبرلشیب،
گؤرک خانیم، نئجه خبرلشیب، نه دئمیشدیر:
قوهوم-قبیله‌لی کومام-یوردوم!
قولانلا سؽغینا-کئییکه قونشو یوردوم!
سنی دۆشمن هارادان تالاییب، گؤزل یوردوم!
اوجا ائویمین تیکیلی‌سی، یوردو قالمیش،
قوجا آنامین اوتوردوغو یئر ده قالمیش.
اوغلوم اوروزون اوخ آتدیغی نیشان قالمیش.
بگلرین آت چاپدیردیغی مئیدان قالمیش.
قارا مطبخین یئرینده اوجاق قالمیش...
بو حالی گؤردوکده قازانین قارا قؽییق گؤزلری قان-یاش دولدو. قانی
دامارلاریندا قاینادی. قارا باغری سارسیلدی. قونور آتینی دیزلری ایله ووروب،
کافیرین کئچدیگی یولا دۆشدو، گئتدی. قازانین قارشی‌سینا بیر سو چؽخدی. قازان
دئدی: «سو، الله‌ین اۆزونو گؤرموشدور. من بو سو ایله خبرلشیم!».
گؤرک، خانیم، نئجه خبرلشدی. قازان دئییر:
چاغلایاراق قایالاردان چؽخان سو!
آغاج گمیلری آتیب-توتان سو!
حسن ایله حسینین حسرتی سو!
باغ ایله بوستانین زینتی سو!
عایشه ایله فاطمه‌نین باخیشی سو!
شاهانه آتلارین ایچدی‌یی سو!
قؽزیل دوه‌لرین گلیب کئچدیگی سو!
چئوره‌سینده آغ قویونلارین یاتدیغی سو!
یوردومدان بیر خبر بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، سویوم، سنه!
سو نئجه خبر وئرسین؟! سودان کئچدی، بو دفعه بیر قوردا راست گلدی.
«قورد اۆزو اوغورلودور، قوردلا بیر خبرلشیم»، – دئدی. گؤرک، خانیم،
نئجه خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا گۆنو دوغولان!
قارلا یاغیش یاغاندا ار کیمی دوران!
قاراجیق آتلاری کیشنشدیرن!
قؽزیل دوه گؤردوکده اینلشدیرن!
آغجا قویون گؤرنده قویروغویلا قامچی چکن!
آرخاسی‌یلا ووروب، برک عاقیلین آردینی سؤکن!
بورما-آختا کؤک قوچلاری آلیب-توتان!
قانلی قویروق اۆزوب شاپ-شاپ اودان
اولاشماسی کؤپکلری تشویشه سالان!
الده مشعل چوبانلاری گئجه واختی یۆیوردن!
یوردومدان بیر خبر بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، قوردوم، سنه! – دئدی.
قورد نئجه خبر وئرسین؟! قورددان دا اؤتوب-کئچدی. قاراجا چوبانین
قارا کؤپه‌یی قازانین قارشی‌سینا گلدی. قازان قارا کؤپکله خبرلشدی،
گؤرک، خانیم، نئجه خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا هاو-هاو هۆرن!
تورش آیران تؤکولنده شاپ-شاپ ایچن!
گلن یادی، اوغرونو قورخودان!
هۆرمگی‌یله قورخوداراق هۆرکودن!
یوردومون خبرینی بیلیرسنسه، دئ منه!
دردلی باشیم ساغ اولدوقجا
یاخشیلیقلار ائدیم، کؤپک، سنه! – دئدی.
کؤپک نئجه خبر وئرسین؟! کؤپک قازانین آتینین آیاغینا آتیلیبدوشور،
زینگ-زینگ زینگیلده‌ییر. قازان قامچی ایله کؤپه‌یی ووردو. کؤپک
چکیلدی، گلدیگی یوللا گئتدی. قازان کؤپه‌یی قوولاییب، قاراجا چوبانین
یانینا گلدی. چوبانی گؤردوکده خبرلشدی، گؤرک، خانیم، نئجه
خبرلشدی:
قارانلیق آخشام اولاندا قایغیلی چوبان!
قارلا یاغیش یاغاندا اود-اوجاقلی چوبان!
سسیمی آنلا، سؤزومو دینله!
ائویمین بورادان کئچدیگینی گؤردونمو، دئ منه!
دردلی باشیم قوربان اولسون، چوبان سنه! -دئدی.
چوبان دئییر:
اؤلموشدونمو، ایتمیشدینمی، آ قازان!
هاردا گزیردین، هارادایدین، آ قازان!
دۆنن یوخ، او بیری گۆن ائوین بورادان کئچدی.
قوجا آنان قارا دوه بوینوندان آسیلی کئچدی.
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا آروادین –
بویو اوزون بورلا خاتون آغلاییب بوردان کئچدی.
قؽرخ ایگیدله اوغلون اوروز باشی آچیق، آیاغی یالین
کافیرلرین یانینجا دوستاق گئتدی.
تؤوله-تؤوله آتلارینی کافیر مینمیش.
قاتار-قاتار قؽزیل دوه‌لرینی کافیر یئدکله‌میش،
قؽزیل-گۆموش، پول خزینه‌نی کافیر تالامیشدیر!..
چوبان بئله دئیرکن قازان آه چکدی، عقلی باشیندان چؽخدی. دۆنیاالم
باشینا قارانلیق اولدو. دئدی: «آغزین قوروسون، چوبان! دیلین چۆروسون،
چوبان! الله سنین آلنینا بلا یازسین، چوبان!». قازان بئله دئینده
چوبان دئییر:
نه دانلاییرسان منی، آغام قازان؟
یوخسا هئچ کؤکسونده یوخمودور ایمان؟
آلتی یۆز کافیر ده منیم اۆستومه گلدی. ایکی قارداشیم هلاک اولدو.
اۆچ یۆز کافیری اؤلدوردوم، جزاسینا چاتدیردیم. سنین قاپیندان بیر کؤک
قویون، آریق توغلو دا کافیرلره وئرمه‌دیم. اۆچ یئردن یارالاندیم،
دردلی باشیم دومانلاندی، یالقیز قالدیم. گۆناهیم بودورمو؟». سونرا
چوبان دئییر:
قونور آتینی منه وئر!
آلتمیش توتاملیق نیزه‌نی منه وئر!
آت او بؤیوک قالخانینی، منه وئر!
بؤیوک، ایتی، پولاد قؽلینجینی منه وئر!
اوخقابیندان سکسن اوخونو منه وئر!
آغ توزلوجا توتاجاقلی برک یایینی منه وئر!
گئدیم کافیرین قولونداکی شاهینینی اؤلدوروم.
پالتاریمین قولو ایله آلنیمین قانینی سیلیم.
اؤلرسم، قوی سنین اوغروندا من اؤلوم!
الله قویارسا، ائوینی من خیلاص ائله‌ییم!
چوبان بئله دئدیکده قازان قهرلندی. یولا دۆزلیب گؤتورولدو.
چوبان دا قازانین آردیندان یئتیشدی. قازان دؤنوب باخدی، سوروشدو: «اوغول
چوبان، هارا گئدیرسن؟» چوبان دئدی: «آغام قازان، سن ائوینی-عائله‌نی خیلاص
ائتمگه گئدیرسن، من ده قارداشیمین قانینی آلماغا گئدیرم».
بئله دئدیکده قازان سوروشدو: «اوغول چوبان، قارنیم آجدیر. یئمه‌یه
بیر شئیین واردیرمی؟» چوبان دئدی: «بلی، آغام قازان، گئجه‌دن بیر قوزو
بیشیریب قویموشام. گل بو آغاجین دیبینده اوتوراق، یئیک».
ائندیلر. چوبان داغارجیغینی چؽخاردی. یئدیلر. قازان فیکیرلشدی، دئدی:
«اگر چوبانلا گئتمه‌لی اولسام، قالین اوغوز بگلری بونو باشیما قاخینج
ائدرلر. چوبانلا اولماسایدی، قازان کافیری مغلوب ائتمزدی دئیرلر».
قازانا غئیرت گلدی. چوبانی بیر بؤیوک آغاجا ساری‌یا-ساری‌یا مؤحکم
باغلادی. آتلاندی گئتدی. چوبانا دئدی: «اده، چوبان! قارنین آجمامیش، گؤزون
قارالمامیشکن بو آغاجی قوپار! یوخسا سنی بوردا قورد-قوش یئیر».
قاراجا چوبان گۆج ائله‌دی، ایری آغاجی یئری‌یله-یوردویلا قوپاردی، آرخاسینا
آلیب قازانین آردینجا دۆشدو.
قازان باخدی گؤردو، چوبان آغاجی آرخاسینا آلیب گلیر. قازان سوروشدو:
«اده، چوبان، بو آغاج نه‌دیر؟». چوبان دئییر: «آغام قازان، بو آغاج
اونا گؤره‌دیر کی، سن کافیری باسارسان، قارنین آجار، من ده سنه بو آغاجلا
یئمک بیشیررم».
بو سؤز قازانا خوش گلدی. آتیندان ائندی، چوبانین اللرینی آچدی. بیر
دفعه آلنیندان اؤپوب دئدی: «الله منیم ائویمی بلادان قورتارارسا، سنی
بۆتون ایلخیلاریما باشچی قویارام.». ایکی‌سی بیرلیکده یولا دۆزلدی.
بو یاندا شؤکلو ملیک کئیفی کؤک، کافیرلرله یئییب-ایچیب اوتورموشدو.
دئدی: «بگلر، بیلیرسیزمی، قازانا نئجه حئیف وورماق لازیمدیر؟ بویو
اوزون بورلا خاتونونو گتیردک، باده پایلاسین!».
بویو اوزون بورلا بونو ائشیتدی، اۆرگینه-جانینا اود دۆشدو. قؽرخ اینجه
بئللی قؽزین ایچینه گیریب، مصلحت وئردی، دئدی: «قازان بگین خاتونو هانسینیزدیر؟»-
دئیه هانسینیزا یاپیشارلارسا، قؽرخ یئردن سس وئررسیز».
شؤکلو ملیکدن آدام گلدی: «قازان بگین خاتونو هانسینیزدیر؟»
دئیه سوروشدو. قؽرخ یئردن سس گلدی. هانسیدیر، بیلمه‌دیلر. کافیره خه-
بر وئردیلر: «بیرینه یاپیشدیق، قؽرخ یئردن آواز گلدی. بیلمه‌دیک، هانسیدیر»،
– دئدیلر.
کافیر دئدی: «اده، گئدین قازانین اوغلو اوروزو دارتیب چنگلدن آسین.
آغ اتیندن قؽیما-قؽیما چکین؛ قارا قووورما بیشیریب، قؽرخ بگ قؽزینا
آپارین. هر کیم یئدی، او دئییل، هر کیم یئمه‌دی، اودور. گؤتورون-گلین،
شراب پایلاسین!».
بویو اوزون بورلا خاتون اوغلونون یانینا گلدی. چاغیریب اوغلونو سویلاییر،
گؤرک، خانیم، نه سویلاییر:
اوغول، اوغول، آی اوغول!
بیلیرسنمی، نه‌لر اولدو؟
سؤیلشدیلر خؽسین-خؽسین،
دویدوم ایشینی کافیرین.
قؽزیل تاغلی اوجا ائویمین دیره‌یی اوغول!
قازا بنزر قؽز-گلینیمین چیچگی اوغول!
اوغول، اوغول، آی اوغول!
دوققوز آی دار قارنیمدا گزدیردیگیم اوغول!
اون آی دئینده دۆنیایا گتیردیگیم اوغول!
بله‌یینی بئشیکده بله‌دیگیم اوغول!
کافیرلر فیکیرلرینی دگیشیبلر؛ دئییبلر کی، قازان اوغلو اوروزو حبسدن
چؽخاریب، اؤرکنله بوغازیندان آسین. ایکی کۆره‌ییندن چنگه‌له سانجین،
قؽیما-قؽیما آغ اتیندن چکین. قارا قووورما ائدیب، قؽرخ بگ قؽزینا
آپارین. هر کیم یئدی، او دئییل. هر کیم یئمه‌دی، او قازانین خاتونودور؛
چکین-گتیرین، دؤشه‌ییمیزه سالاق، شراب پایلاتدیراق! «سنین اتیندن، آی
اوغول، یئییممی؟ یوخسا ایرنج دینلی کافیرین دؤشگینه گیریممی؟ آغان
قازانین ناموسونو تاپداییم‌می؟ نئیله‌ییم، آی اوغول؟!» – دئدی.
اوروز دئییر: «آغزین قوروسون، آنا! دیلین چۆروسون، آنا! «آنا حاقی –
تانری حاقی» - دئییلمه‌سه‌یدی، قالخیب یئریمدن دوراردیم، یاخاندان بوغازیندان
توتاردیم. قابا دیزیمین آلتینا سالاردیم. آغ اۆزونو قارا
یئره چؽرپاردیم. آغزیندان-اۆزوندن قان شورولدایاردی. جان شیرینلیگینی
سنه گؤسترردیم. بو نه سؤزدور؟ ساقین، خانیم آنا! منیم اۆزریمه
گلمه‌یه‌سن! منیم اۆچون آغلامایاسان! قوی منی، خانیم آنا، چنگه‌له
سانجسینلار! قوی اتیمدن چکسینلر؛ قارا قووورما ائدیب، قؽرخ بگ
قؽزی‌نین اؤنونه آپارسینلار. اونلار بیر یئینده، سن ایکی دفعه یئ. کافیرلر
دویماسینلار، سنی تانیماسینلار. تکی موردار دینلی کافیرین دؤشگینه
دۆشمه‌یه‌سن. اونلارا شراب پایلاییب، آتام قازانین ناموسونو سؽندیرمایاسان.
ساقین!».
اوغلان بئله دئینده گؤزونون یاشی گیلدیر-گیلدیر آخدی. بویو اوزون،
بئلی اینجه بورلا خاتون بویون-قولاغینی توتدو، یؽخیلدی. پاییز آلماسی کیمی
آل یاناغینی یؽرتدی-داغیتدی. قارغی کیمی قارا ساچینی یولدو. «اوغول!»،
«اوغول!» دئییب، زار-زار آغلادی. اوروز دئییر:
خانیم آنا! قاباغیمی کسیب نه اینله‌ییرسن؟
نیه زاری‌ییرسان، نیه آغلاییرسان؟
باغریمی، اۆرگیمی نه داغلاییرسان؟
کئچمیش گۆنلریمی نه آندیریرسان؟
آی آنا! عرب آتلاری اولان یئرده
بیر قولونو تاپیلمازمی؟
قؽزیل دوه‌لر اولان یئرده
بیر کؤشک تاپیلمازمی؟
آغجا قویونلار اولان یئرده
بیر قوزوسو تاپیلمازمی؟
سن ساغ اول، خانیم آنا! آتام ساغ اولسون!
بیر منیم کیمی اوغول تاپیلمازمی؟!
بئله دئدیکده آناسی دؤزه بیلمه‌دی. آنا گئدیب، قؽرخ اینجه بئللی قؽزین
آراسینا گیردی.
کافیرلر اوروزو توتوب قناره دیبینه گتیردیلر. اوروز دئدی: «آی
کافیر، آماندیر، تانری‌نین بیرلیگینه شۆبهه یوخدور! قویون منی، بو آغاجلا
دانیشیم». چاغیریب آغاجا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نئجه سویلامیشدیر:
سنه «آغاج!»، «آغاج!» دئییرمسه، اؤیونمه، آغاج!
مکّه ایله مدینه‌نین قاپی‌سی آغاج!
موسی-کلیمین عصاسی آغاج!
بؤیوک-بؤیوک سولارین کؤرپوسو آغاج!
نهنگ-نهنگ دنیزلرین گمی‌سی آغاج!
الینین دۆلدولونون یهری آغاج!
الینین قؽلینجی‌نین قؽنی‌یلا دستگی آغاج!
ایمام حسنله حسینین بئشیگی آغاج!
ار ده اولسا، آرواد دا اولسا، قورخوسو آغاج!
باشینی توتوب باخارسام، باشسیز آغاجسان!
دیبینی توتوب باخارسام، دیبسیز آغاجسان!
منی سندن آسارلار، گؤتورمه، آغاج!
گؤتورسن، ایگیدلیگیم سنی توتسون، آغاج!
گرک بیزیم ائلده اولایدین، آغاج!
قارا هیندو قوللاریما بویورایدیم،
سنی پارا-پارا دوغرایایدیلار، آغاج!
سونرا دئدی:
تؤوله-تؤوله باغلانان آتلاریمدان حئیف!
«قارداش» دئیه سؽزلایان یولداشلاریمدان حئیف!
یومروغومدا قاناد چالان شاهین قوشومدان حئیف!
یئتر ایله توتان کیمی تازیلاریمدان حئیف!
بگلیکدن دویمادیم، اؤزومدن حئیف!
ایگیدلیکدن یورولمایان جانیمدان حئیف!
اوروز هؤنکور-هؤنکور آغلادی، یانیق جیگرینی داغلادی.
بو زامان، سولطانیم، سالور قازانلا قاراجا چوبان چاپاراق یئتدی.
چوبانین ساپاندی‌نین داشلیغی اۆچیاشار دانا دری‌سیندن، ساپاندی‌نین قوللاری
ایسه اۆچ کئچی تۆکوندن دۆزلمیشدی. ساپاندین چاتی‌سی بیر کئچی تۆکوندن ایدی.
هر آتاندا اون ایکی باتمان داش آتاردی. آتدیغی داش یئره دۆشمزدی. یئره
دۆشسه ده، توز کیمی سوورولار، کۆل کیمی اووولاردی. اۆچ ایلدک داشی‌نین دۆشدوگو
یئرین اوتو بیتمزدی. باییردا کؤک قویون دا، آریق توغلو دا قالسایدی،
ساپاندین قورخوسوندان قورد گلیب یئمزدی.
سولطانیم، قاراجا چوبان چاتان کیمی، ساپاندینی ایشه سالدی. دۆنیاالم
کافیرین گؤزونده قارالدی. قازان دئدی: «قاراجا چوبان، قوی آنامی
کافیردن ایسته‌ییم، آت آیاغی آلتیندا قالماسین».
آت آیاغی ایتی، اوزان دیلی چئویک اولور. قازان کافیری چاغیریب سویلامیش،
گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
آی شؤکلو ملیک!
قؽزیل تاغلی اوجا ائولریمی گؤتوروب گلمیسن،
سنه کؤلگه‌لیک اولسون!
قیمتلی خزینه‌می، بول گۆموشومو گؤتورموسن،
سنه خرجلیک اولسون!
قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا بورلا خاتونو گتیرمیسن،
سنه اسیر اولسون!
قؽرخ ایگیدله اوغلوم اوروزو گتیریب گلمیسن،
سنین قولون اولسون!
تؤوله-تؤوله شاهانه آتلاریمی گتیریب گلمیسن،
سنین مینیگین اولسون!
قاتار-قاتار دوه‌لریمی گتیریب گلمیسن،
سنین یۆکونو داشی‌سین.
قوجا آنامی گتیرمیسن، آی کافیر،
آنامی وئر منه!
ساواشمادان-ووروشمادان قاییدیم گئری،
دؤنوب گئدیم!
کافیرلر دئدیلر:
قؽزیل تاغلی اوجا ائوینی گتیرمیشیک، بیزیمدیر!
شؤکلو ملیک قؽرخ اینجه بئللی قؽزلا بورلا خاتونو
گتیرمیشدیر، بیزیمدیر!
قؽرخ ایگیدله اوغلون اوروزو گتیرمیشدیر، بیزیمدیر.
تؤوله-تؤوله آتلارینی، قاتار-قاتار دوه‌لرینی
گتیرمیشدیر، بیزیمدیر!
قاریجیق آنانی گتیرمیشیکسه، بیزیمدیر،
سنه وئرمریک؛ یایخان کئشیش اوغلونا وئرریک،
یایخان کئشیش اوغلوندان اوغلو دوغولار،
بیز اونو سنه عوض قویاریق!
بئله دئدیکده قاراجا چوبانین آجیغی توتدو، دوداقلاری سیریدی. چوبان دئدی:
ائهئی، دینسیز، هوشسوز کافیر!
عاقیلسیز، باشسیز کافیر!
قارشیداکی قارلی داغلار
قاری‌ییبدیر، اوتو بیتمز.
قان-قادالی ایرماقلار
قورویوبدور، سویو گلمز.
شاهانه-شاهباز آتلار
قاری‌ییبدیر، قولون وئرمز.
قؽزیل-قؽزیل دوه‌لر ده
قاری‌ییبدیر، کؤشک وئرمز.
آ کافیر، قازانین آناسی
قوجالیبدیر، اوغول وئرمز.
شؤکلو ملیک، جینس توخوما مئیلین وارسا، قارا گؤزلو قؽزینی گتیر قازانا
وئر! آی کافیر، سنین قؽزیندان اوغلو دوغولسون، سیز اونو قازان بگین
خیدمتینه گؤندره‌سینیز!
بو واخت قالین اوغوز بگلری گلیب یئتیشدی، خانیم، گؤرک کیملر گلدی:
قارادره آغزیندا قارا بوغا دری‌سیندن بئشیگی‌نین یئرلیگی اولان، آجیغی
توتاندا قارا داشی کۆل ائیله‌ین، بؽغینی بوینو دالیندا یئددی دفعه دۆگونله‌ین،
ایگیدلر ایگیدی، قازان بگین قارداشی قاراگونه چاپاراق یئتیشدی:
«چال قؽلینجینی، قارداشیم قازان، یئتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی.
دمیر قاپی دربندده‌کی دمیر قاپینی هۆجوملا آلان، آلتمیش توتاملیق
بؤیوک نیزه‌سی‌نین اوجوندا ایگیدلری بؤیوردن قؽیان سلجیک اوغلو دلی
دونداز چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، یئتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، خانیم، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
آمیدله مردین قالاسینی ووروب-یؽخان، دمیر یایلی قؽپچاق ملیکه
قان قوسدوران، گله‌رک قازانین قؽزینی مردلیکله آلان، اوغوزون آغ ساققاللی
قوجالاری گؤرنده او ایگیده «احسن» دئین، آل مخمر شالوارلی، آتی
ماوی قوتازلی قاراگونه اوغلو قارابوداق چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی،
آغام قازان، یئتدیم!»- دئدی.
بونون آردینجا گؤرک، خانیم، کیملر یئتیشدی:
ایجازه‌سیز باییندیر خانین دۆشمنینی باسان، آلتمیش مین کافیره قان
قوسدوران، آغ-بوز آتینین یالی اۆزرینده قار یؽغیلان غفلت قوجا اوغلو شیر
شمسددین چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک خانیم، کیملر یئتیشدی:
پاراسارین بایبورد حاصاریندان سؽچراییب آشان، آل رنگلی گلین اوتاغینا
قارشی گلن، یئددی قؽزین اۆمیدی، قالین اوغوزون مۆژده‌چی‌سی، قازان بگین
سیلاهداشی، بوز آیغیرلی بئیرک چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام
قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، خانیم، گؤرک کیملر یئتدی:
چالیم-چارپاز چالمالی، چال قاراقوش اردملی، قوراما قورشاقلی،
قولاغی قؽزیل کۆپه‌لی، قالین اوغوز بگلرینی بیر-بیر آتیندان یؽخان، قازلیق
قوجا اوغلو یئگنک بگ چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان،
چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، خانیم، کیملر یئتیشدی:
آلتمیش تکه دری‌سیندن اولان کۆرکو توپوقلارینی اؤرتمه‌ین، آلتی ائرکک
دری‌سیندن پاپاغی قولاغینی اؤرتمه‌ین، قولو-بودو اوزونجا، بالدیرلاری
اینجه قازان بگین دایی‌سی آت آغیزلی آروز قوجا چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی،
بگیم قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
گئدیب پئیغمبرین اۆزونو گؤرن، گله‌رک اوغوزلار ایچینده اونا
طرفدار چؽخان، آجیغی توتاندا بؽغلاریندان قان چؽخان، بؽغی قانلی بۆکدوز
امن چاپاراق یئتیشدی: «چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
بونون آردینجا، گؤرک، کیملر یئتیشدی:
کافیرلری ایت آردینا قوشوب-آلچالدان، ائلدن چؽخیب آیغیرگؤزلو سویوندا
آت اۆزدورن، اللی یئددی قالانین آچارینی آلان، آغ ملگین چشمه قؽزینا
ائولنن صوفی ساندال ملیکه قان قوسدوران، قؽرخ جۆبّه بۆرونوب اوتوز
یئددی قالا بگی‌نین گؤزل قؽزلارینی اوغورلاییب بیر-بیر بوینونو قوجان،
اۆزوندن-دوداغیندان اؤپن ایلک قوجا اوغلو آلپ ارن چاپاراق یئتیشدی:
«چال قؽلینجینی، آغام قازان، چاتدیم!» – دئدی.
ساییلماقلا اوغوز بگلری تۆکنمز. هامی یئتیشدی. تمیز سودا
یویوندولار. آغ آلینلارینی یئره قویدولار. ایکی رۆکعت ناماز قؽلدیلار. آدی
عزیز محمّده صالاوات گتیردیلر. ساکیتجه کافیرین اۆستونه آت سالدیلار،
قؽلینج چالدیلار. گومبور-گومبور ناغارالار دؤیولدو. بورماسی قؽزیل تونج
بورولار چالیندی.
او گۆن جسور ار ایگیدلر بللی اولدو. او گۆن نامردلر گیزلنمه‌یه یئر
آختاردی. او گۆن بیر قیامت ساواش اولدو، مئیدان باشلا دولدو؛ باشلار توپ
کیمی کسیلدی. شاهانه آتلار قاچاندا نالی دۆشدو. بؤیوک-اوزون نیزه‌لر
سانجیلیب سۆستلدی. بؤیوک، ایتی پولاد قؽلینجلار چالیندی، تیه‌سی کورشالدی. اۆچ
للکلی قایین اوخلار آتیلدی، دمیر اوجلوغو دۆشدو. او گۆن، ائله بیل، قیامتین
بیر گۆنو ایدی. بگ نؤکریندن، نؤکر بگیندن آیریلدی.
داش اوغوز بگلری ایله دلی دونداز ساغدان، جسور ایگیدلرله قاراگونه
اوغلو دلی بوداق سول یاندان هۆجوم ائتدی. ایچ اوغوز بگلری ایله قازان
مرکزده دۆشمنلرین توپاسینا هۆجوم ائتدی. شؤکلو ملیکه چاتدی، بؤیوردوب
آتدان یئره سالدی، غفیلجه توتوب باشینی کسدی. بیر ضربه ایله آل قانینی
یئر اۆزونه تؤکدو. ساغ طرفده قارا تۆکن ملیکله قؽیان سلجیک
اوغلو دلی دونداز قارشیلاشدی. ساغ یانینی قؽلینجلاییب یئره سالدی. سول طرفده
بوغاجیق ملیکله قاراگونه اوغلو دلی بوداق قارشیلاشدی. آلتی پرلی
گۆرز ایله تپه‌سینه مؤحکم ضربه ووردو. دۆنیا-عالم بوغاجیق ملیکین
گؤزونده قارالدی: آتین بوینونو قوجاقلاییب، یئره دۆشدو.
قازان بگین قارداشی کافیرین بایراغینی قؽلینجلاییب یئره سالدی.
دره‌لرده، تپه‌لرده کافیرلره قؽرغین دۆشدو، لئشلرینه قوزغون توپلاشدی.
اون ایکی مین کافیر قؽلینجدان کئچدی. اوغوز ایگیدلریندن بئش یۆزو هلاک
اولدو. قازان بگ قاچانی قوومادی، «آمان» دئیه‌نی اؤلدورمه‌دی. قالین
اوغوز بگلری بؤیوک غنیمت الده ائتدیلر.
قازان بگ اؤز اوردوسونو، آرواد-اوشاغینی، خزینه‌‌سینی گئری آلدی، قؽزیل
تاختیندا گئری دؤندو. یئنه ائولرینی تیکدیردی. قاراجا چوبانی امیراخور
ائتدی. یئددی گۆن، یئددی گئجه یئمک-ایچمک اولدو. قؽرخ نفر قولو، قؽرخ
کنیزی اوغلو اوروزا گؤره آزاد ائله‌دی. جسور قوچ ایگیدلره چوخلو تورپاقلار
وئردی: شالوار، چوخا، آرخالیق وئردی...
دده‌م قورقود گلیب بوی بویلادی، سوی سویلادی. بو اوغوزنامه‌نی
قوشدو-دۆزدو، بئله دئدی:
هانی دئدیگیم بگ ارنلر؟
دۆنیا منیمدیر دئینلر؟
اجل آلدی، یئر گیزله‌دی،
فانی دۆنیا کیمه قالدی؟
گلیملی-گئدیملی دۆنیا،
سون اوجو اؤلوملو دۆنیا!
خئییر-دوعا وئرک، خانیم:
قارلی اوجا داغلارین یؽخیلماسین!
کؤلگه‌لیک هۆندور آغاجین کسیلمه‌سین!
جوشغون آخان گؤزل سویون قوروماسین!
تانری سنی نامرده مؤحتاج ائتمه‌سین!
چاپارکن آغ-بوز آتین بۆدره‌مه‌سین!
ووروشاندا ایتی پولاد قؽلینجین گؤدلمه‌سین!
سانجیلارکن اوزون نیزه‌ن اگیلمه‌سین!
آغ ساققاللی آتان یئری جنّت اولسون!
آغ بیرچکلی آنان یئری بهیشت اولسون!
سون گۆنده تمیز ایماندان آییرماسین!
«آمین!» دئینلرین اۆزونو گؤرسون!
آغ آلنیمیزی یئره قویوب، بئش کلمه دوعا قؽلدیق،
قبول اولونسون!
الله وئرن اۆمیدین اۆزولمه‌سین!
یؽغیشدیرسین، ساخلاسین گۆناهلارینی
آدی گؤزل محمّد مصطفینین
اۆزو سویونا باغیشلاسین، خانیم، هئی!..