منو
قازیلیق قوجا اوغلو یئینک بویو
قام غام اوغلو باییندیر خان یئرین‌دن دورموش‌دو، قارا یئرین اۆزرین‌ده
اوجا ائوینی تیکدیرمیش‌دی. بؤیوک آلاچیغی گؤی اۆزونه دیرنمیش‌دی. مین
یئرده ایپک خالچا دؤشنمیش‌دی. ایچ اوغوز و داش اوغوز بیلری مجلسه
توپلاشمیش‌دی. یئمک-ایچمک ایدی.
قازیلیق قوجا دئییلن بیر کیشی وار ایدی. باییندیر خانین وزیری ایدی.
شرابین تأثیری باشینا ووردو. قابا دیزلری اۆسته چؤکوب، باییندیر خان‌دان
یۆروش اۆچون اذن ایسته‌دی. باییندیر خان ایجازه وئردی: «هارایا ایستییرسن،
گئت!» – دئدی.
قازیلیق قوجا دۆنیاگؤرموش، ایشه یارایان آدام ایدی. اعتبارلی قوجالاری
یانینا جمعله‌دی. یاتاق-یاراغی ایله یولا دۆش‌دو. چوخ داغلار، دره-تپه‌لر
کئچ‌دی. گۆنلرین بیر گۆنو دۆزمورد قالاسینا گل‌دی. قارا دنیز
کنارین‌دا ایدی؛ اورایا چاتیب دایان‌دیلار.
او قالانین بیر تکورو واردی. آدینا آرشین اوغلو دیرک تکور
دئیردیلر. او کافیرین آلتمیش آرشین قامتی واردی. آلتمیش باتمان‌لیق گۆرز
آتیردی. ان مؤحکم یایی دا چکردی...
قازیلیق قوجا اورایا چاتان کیمی دؤیوشه باشلادی. سونرا او تکور قالادان
باییرا چؽخ‌دی. میدانا گیردی، اؤزونه تای ایگید ایسته‌دی. قازیلیق قوجا
اونو گؤرن کیمی یئل کیمی یئتیش‌دی، یئلم کیمی یاپیش‌دی. کافیرین انسه‌سینه
بیر قؽلینج ووردو. ذرّه قدر کسه بیلمه‌دی. نؤوبه کافیره چات‌دی. او
آلتمیش باتمان‌لیق گۆرزله قازیلیق قوجانی ووردو. بوش دۆنیا باشینا دار
اولدو. قانی دۆدوک کیمی شورول‌دادی. قازیلیق قوجانی قارمالاییب-توتوب قالایا
سال‌دیلار. ایگیدلری دورماییب قاچ‌دیلار.
قازیلیق قوجا دۆز اون آلتی ایل قالادا دوستاق اولدو. سونرالار امن
دئییلن بیر کیشی آلتی دفعه گئت‌دی، همین قالانی آلا بیلمه‌دی.
سن دئمه، قازیلیق قوجا دوستاق دۆشن واخت بیر یاشین‌دا بیر اوغلو
وارمیش. اون بئش یاشینا گیردی، ایگید اولدو. آتاسینی اؤلموش بیلیردی. آتاسینین
دوستاق اولدوغونو اوغلان‌دان گیزلدیردیلر. همین اوغلانین آدینا یئینک
دئیردیلر. گۆنلرین بیر گۆنو یئینک اوتوروب بیلرله صحبت ائدرکن
قاراگونه اوغلو بوداقلا سؤزو دۆز گلمه‌دی. بیر-بیرینه سؤز آتدیلار. بوداق
دئدی: «بورادا بوش-بوش دانیشیب نئیلییرسن؟ دالاشماغا آدام آختاریرسان‌سا،
گئدیب آتانی قورتارسانا! بس نیه اون آلتی ایلدیر، دوستاق‌دیر؟».
یئینک بو خبری ائشی‌دن‌ده اۆریی اوینادی، قارا باغری سارسیل‌دی.
قالخ‌دی، باییندیر خانین حضورونا گئت‌دی. اۆزونو یئره قوی‌دو، دئدی:
سحر چاغی سرت یئرده تیکیلن هۆندور ائولی!
آتلاس‌دان یاپیلمیش گؤی آلاچیق‌لی!
تؤوله-تؤوله چکیلن شاهانه آتلی!
چاغیران‌دا های وئرن، یولو چاووش‌لو!
سۆفره‌سین‌دن یاغ تؤکولن، بول نعمت‌لی!
بۆتون ایگیدلرین آرخاسی، یوخسوللارین اۆمیدی!
تۆرکوستانین دیریی! تۆک‌لو قوشون بالاسی!
آمیت سویونون آسلانی! قاراجیغین قاپلانی!
دؤولت‌لی خان، منه کؤمک!
قوشون وئر، منی آتامین دوستاق اولدوغو قالایا گؤندر!
باییندیر خان امر ائتدی: «ایگیرمی دؤرد ویلایتین بیلری گل‌سین!
بیرینجی‌سی، دمیر قاپی دربند بیی، قارغی سۆنگو اوجون‌دا ار بؤیوردن،
دؤیوشه گیرن‌ده «کیمسن» دئیه سوروشمایان قؽیان سلجیک اوغلو دلی
دونداز سنینله بیرلیک‌ده گئت‌سین! آیغیرگؤزلوده آت اۆزدورن، اللی یئددی
قالانین کیلیدینی سؽندیران ایلک قوجا اوغلو تۆلکووران بیرلیک‌ده گئت‌سین!
قوشا بۆرج‌دن قایین اوخو دایانمایان یاغرینجی اوغلو ائلالمیش سنینله
بیرلیک‌ده گئت‌سین! اۆچ دفعه دۆشمن گؤرمه‌سه، قان آغلایان دوغسون اوغلو
رۆستم سنینله گئت‌سین! اژداهالار آغزین‌دان آدام آلان دلی ووران
بیرلیک‌ده گئت‌سین! «یئرین بیر اوجون‌دان او بیری اوجونا چاتیم!» – دئین
ساوغان ساری سنینله گئت‌سین!...»
ساییلماقلا اوغوز ایگیدلری تۆکنمز. باییندیر خان ایگیرمی دؤرد
ویلایتین پهلوان ایلرینی یئینه‌یه بئله یولداش ائتدی. بیلر یؽغیشیب،
حاضرلیق گؤردولر. بیردن او گئجه یئینک یوخو گؤردو. یوخوسونو یولداشلارینا
سویلادی، گؤرک، خانیم، نه دئدی: «بیلر، دردلی باشیم-گؤزوم
یاتمیشکن یوخو گؤردو. آلا گؤزومو آچان‌دا دۆنیانی گؤردوم.
آغ-بوز آتلار چاپدیران آلپانلاری گؤردوم. آغ ایشیق‌لی ایگیدلری یانیما
سالدیم. آغ ساققال‌لی دده قورقوددان اؤیود آلدیم. قارشی‌داکی اوجا داغلاری
آشدیم. ایر‌لی‌ده اوزانان قارا دنیزی گؤردوم. گمی دۆزلتدیم؛
کؤینیی‌می چؽخاریب، یئلکن قوردوم. قاباق‌داکی دنیزی اۆزوب کئچدیم.
او طرف‌ده‌کی اوجا داغین بیر یانین‌دا آلنی-باشی بالقارا بنزین بیر کیشی
گؤردوم. قالخیب یئریم‌دن دوردوم. قارغی دیل‌لی ایتی سۆنگومو قاپیب، او
کیشییه ساری گئتدیم. قارشی‌دان او کیشییه سانجماق ایستدییم زامان گؤزوجو
اونا باخدیم؛ تانیدیم، داییم امن ایمیش. دؤنوب او کیشییه سلام
وئردیم. «اوغوز ائللرین‌ده کیملردنسن؟» – دئدیم. گؤز قاپاقلارینی
قالدیریب، اۆزومه باخ‌دی. «اوغول، یئینک، هارایا گئدیرسن؟» – دئدی.
من دئدیم: «دۆزمورد قالاسینا گئدیرم. آتام اورادا دوستاق ایمیش».
بورادا داییم منه سویلادی:
یئتدییم یئره یئل یئتمزدی.
یئددی دسته ایگیدلریم
یئنی باییرین قوردونا بنزردی.
یئددی کیشله قورولوردو منیم یاییم!
قایین بوداغین‌دان یونول‌دو اوخوم،
للک‌لی، قؽزی‌لی مؤهورلو اوخوم!
یئل اسدی، یاغیش یاغ‌دی، توفان قوپ‌دو،
یئددی دفعه گئتدیم‌سه ده، قالانی آلا بیلمه‌ییب گئری دؤندوم.
من‌دن ایگید اولا بیلمزسن، یئینییم، دؤن! – دئدی.
یئینک ده یوخوسون‌دا دایی‌سینا سویلاییب، دئمیش‌دیر:
قالخیب یئرین‌دن دوران‌دا
آلا گؤزلو ایگید بیلری یانینا سالمادین.
سن تانینمیش بیلرله گئتمدین،
بئش آخچایا قوللوق ائدن، اوت-الف یؽغان
آداملاری اؤزونه یولداش ائلدین.
او قالانی اونا گؤره آلا بیلمدین!
یئینک یئنه دئییر:
قووورمانی کسه-کسه یئمک یاخشی‌دیر.
دؤیوش گۆنو سو ایچمه‌یه چئشمه یاخشی‌دیر.
دؤولت دایم گلدیی تک دورسا یاخشی‌دیر.
بیلدیینی اونوتماسان، عقل یاخشی‌دیر.
اؤلومون‌دن قورخماسان، مردلیک یاخشی‌دیر.
یئینک بو یوخونو یولداشلارینا دانیش‌دی.
سن دئمه، دایی‌سی امن اورایا یاخین ایمیش. بۆتون بیلرله یولداش
اولوب گئت‌دیلر. گئدیب دۆزمورد قالاسینا چات‌دیلار. دایره شکلین‌ده
دایان‌دیلار. ائله کی، کافیرلر بونلاری گؤردو، آرشین اوغلو دیرک تکورا
خبر وئردیلر. او لعنته گلمیش ده قالادان چؽخیب، بونلارا قارشی گل‌دی
و اؤزونه اویغون دؤیوش‌چو ایسته‌دی. قؽیان سلجیک اوغلو دلی دونداز دوروب
گل‌دی. آلتمیش توتام‌لیق سۆر نیزه‌سینی قولتوغونا قؽسیب، «او کافیری قاباق
طرف‌دن ووروم»، – دئیه فیکیرلش‌دی، وورا بیلمه‌دی. کافیر تکور اونو قارمالاییب،
ضربه ووردو. سۆنگوسونو چکیب الین‌دن آلدی: او، آلتمیش
باتمان‌لیق گۆرز ایله دوندازی برک ووردو. گئن دۆنیا دوندازین باشینا
دارال‌دی، قازلیق آتینی دؤندردی، قاییدیب گل‌دی.
بون‌دان سونرا دؤنبیلمز تۆلکووران آت اۆستون‌ده آلتی پرلی چوماغی
ایله هۆجوم ائدیب، کافیری یوخاری‌دان آشاغی مؤحکم ووردو، یؽخا بیلمه‌دی.
تکور اونون دا چوماغینی قارمالاییب آلدی. اونو دا گۆرزله ووردو. او دا
قازلیق آتینی دؤندریب قاییت‌دی. خانیم، ایگیرمی دؤرد ویلایتین بیی تکورون
الین‌ده مغلوب اولدو.
سونرا جاوان، تزه‌جه ایگید اولان قازیلیق قوجا اوغلو یئینک اللها
سؽغین‌دی. قۆدرت‌لی اللهی تعریفله‌دی:
اوجالاردان اوجاسان،
کیم‌سه بیلمز نئجسن، عزیز الله!
آنادان دوغولمادین، سن آتادان اولمادین.
هئچ کیمین مالینی یئمدین،
کیم‌سه‌یه گۆج ائتمدین.
هر یئرده اهدسن، اللهو سمدسن!
آدمه سن تاج قویدون،
شیطانا لعنت ائتدین.
بیر گۆناها گؤره قاپین‌دان قوودون.
نمرود گؤیه اوخ آتدی.
قارنی یاریق بالیغی قارشییا توتدون.
بؤیوکلوک‌ده حدین یوخ،
سنین بویون-قددین یوخ،
یا بدنین، جددین یوخ!
ووردوغونو اولاتمایان اولو تانری!
باسدیغینی بیلدیرمین بللی تانری!
آپاردیغینی گؤیه یئتیرن عزیز تانری!
قزبلندیینی باتیریب-بوغان آجیق‌لی تانری!
بیرلیینه سؽغیندیم، قادیر تانری!
قارا دون‌لو کافیره قارشی آت سۆرورم،
ایشی‌می سن باشا وور، سن کؤمک ائت!
همین دم‌ده آتینی ایر‌لی سۆردو. یئل کیمی یئتیش‌دی، یئلم کیمی یاپیش‌دی.
کافیرین چینینه بیر قؽلینج ووردو. گئییم-کئجیمینی دوغرادی. آلتی بارماق
درینلیین‌ده یارا ووردو. قارا قانی شورول‌داییب آخدی. قارا اینک گؤنون‌دن
تیکیلمیش چکمه‌لری قانلا دول‌دو. قارا باشی دومانلان‌دی، فؽرلان‌دی. درهال
دؤن‌دو، قالایا قاچ‌دی. یئینک آرخاسین‌دان چات‌دی. حاصار قاپی‌سین‌دان گیرن
یئرده بؤیوک، ایتی پولاد قؽلینجینی انسه‌سینه ائله ووردو کی، باشی توپ کیمی یئره
دۆش‌دو. اوندان سونرا یئینک آتینی دؤندریب، قوشونون ایچینه گل‌دی.
قازیلیق قوجانی دوستاق‌لیق‌دان چؽخارت‌دیلار. «هئی، بی ایگیدلر، کافیری
کیم اؤلدوردو؟» دئیه سوروشان قازیلیق قوجا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه
سویلامیش-دئمیش‌دیر:
قایتابانین مایاسینی یۆک‌لو قویوب گئتمیشم،
کاش بیلیدیم، نرمی، مایامی دوغ‌دو؟
بؤیوک آول‌دا قویونلاری یۆک‌لو قویوب گلمیشم.
کاش بیلیدیم، ائرکک یا دیشی دوغ‌دو؟
آلا گؤزلو گؤزه‌لی‌می یۆک‌لو قویوب گلمیشم.
کاش بیلیدیم، اوغلو یا قؽزی اولدو؟
آی ایگیدلر، یارادانین عشقینه،
خبر وئرین سیز منه!
یئینک بورادا سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلاییب-دئمیش‌دیر:
قایتابانین مایاسینی یۆک‌لو قویدون، نر اولدو!
بؤیوک آول‌دا قویونلارین یۆک‌لو قال‌دی، قوچ دوغ‌دو!
آلا گؤزلو گؤزلینی یۆک‌لو قویدون، آسلان بیر اوغلو اولدو!
یئینک آتاسی ایله گؤروش‌دو. اوندان سونرا قالان بیلر گؤروش‌دولر. سونرا
بیلر بیر آندا حاصارا هۆجوم ائتدیلر، دۆشمن مالینی چالیب-چاپ‌دیلار.
یئینک و آتاسی بیر-بیرینه حسرت قالدیقلاری اۆچون خئی‌لی قوجاقلاشیب
اؤپوش‌دولر. صاحب‌سیز یئرلرین قوردو کیمی اینیل‌ده‌دیلر. اللها چوخ شۆکور ائتدیلر.
قالانین کیل‌سه‌سینی یؽخیب، یئرین‌ده مسجید تیک‌دیلر. عزیز تانری آدینا خۆطبه
اوخوت‌دولار. شاهینلرین ان یاخشی‌سینی، قوماشین گؤزلینی، قؽزلارین گؤیچیینی
دوققوز جرگه زر ناخیش‌لی چوخانی باییندیر خانا هدییه آییردیلار. قالان
شئیلری دؤیوش‌چو ایگیدلره باغیشلادیلار. دؤنوب ائولرینه گل‌دیلر.
دده‌م قورقود گلیب بوی بویلادی، سوی سویلادی. «بو اوغوزنامه
یئینیین اولسون!» دئدی. خئییر-دعا وئرک خانیم:
یئرلی اوجا داغلارین یؽخیلماسین!
کؤلگه‌لیک ایری آغاجین کسیلمه‌سین!
آغ ساققال‌لی آتانین یئری جنّت اولسون!
آغ بیرچک‌لی آنانین یئری جنّت اولسون!
آخیر گۆن‌ده الله سیزی پاک ایمان‌دان آییرماسین!
آغ آلنین اؤنون‌ده بئش کلمه دعا ائتدیک، قبول اولونسون!
گۆناهینیزی آدی گؤزل محمد مصطفی
اۆزو سویونا باغیشلاسین، خانیم، هئی!!!