گۆلوستان

آذربایجانین بیرلیگی و ایستیقلالیتی اوغرون‌دا چارپیشان ستّار خان، شیخ محمد خیابانی و پیشورینین عزیز خاطره‌سینه

ایپک یایلیغییلا او، آستا-آستا
سیلیب عینکینی گؤزونه تاخ‌دی.
اییلیب یاواشجا ماسانین اۆسته
بیر مؤهوره باخ‌دی، بیر قولا باخ‌دی.


کاغیذا هوسله او دا قول آتدی،
دوداغی آلتین‌دان گۆلوم‌سه‌یه‌رک.
بیر قلم عصرلیک هیجران یارات‌دی،
بیر خالقی یارییا بؤل‌دو قؽلینج تک.


اؤز سیوری اوجویلا بو للک قلم
دل‌دی سینه‌سینی آذربایجانین.
باشینی قالدیردی،
آنجاق دمبدم
کس‌دیلر سسینی آذربایجانین.


او گۆل‌دو کاغیذا قول چکن زامان،
قؽی‌دی اۆرکلرین هیجران سسینه.
او گۆل‌دو حاق اۆچون دایم چارپیشان
بیر خالقین تاریخی فاجعه‌سینه.


ایلشیب کناردا توپساققال آغا،
هردن مۆترجیمه سواللار وئریر.
چئوریلیر گاه سولا، باخیر گاه ساغا،
باشینی یئللدیب تسبیح چئویریر.
قویولان سرتلره رازیییق دئیه،
طرفلر قول چک‌دی معاهده‌یه...
طرفلر کیم ایدی؟ هر ایکی‌سی یاد!
یادلارمی ائد‌جک بو خالقا ایمداد؟!


قوی قالخ‌سین آیاغا روحو تومری‌سین،
بابکین قؽلینجی پارلاسین یئنه.
اونلار بو شرطلره سؤزونو دئسین،
زنجیری کیم ووردو شیر بیلیینه؟


هانی بو ائللرین مرد اوغوللاری؟
آچین بره‌لری، آچین یوللاری.
بس هانی بو عصرین اؤز کوروغ‌لوسو-
قؽلینج کوروغ‌لوسو، سؤز کوروغ‌لوسو؟


بابالارین شنی، شرفی، البت،
بیزه امانت‌دیر، بؤیوک امانت...
یوخ‌مو قانیمیزدا خالقین غیرتی؟
بئله ساخلایارلار بس امانتی؟
قوی ایلدیریم چاخ‌سین، تیتره‌سین جهان!
اۆرکلر غضب‌دن
جوشسون، پارتلاسین.
دایم حاق یولون‌دا قؽلینج قالدیران
ایگید بابالارین گورو چاتلاسین.


قوی ایسین باشینی وۆقارلی داغلار،
ماته‌می باشلان‌دی بؤیوک بیر ائلین.
مرسییه سؤیله‌سین آخار بولاقلار،
آغیلار چاغیرسین بو گۆن قؽز، گلین!..


طرفلر ساکیت‌دیر، غضب‌لی دئییل،
محو اولان قوی اولسون، اونلارا نه وار.
ایمضالار آتیلیر بیر-بیر، ائله بیل،
سئوگی مکتوبونا قول چکیر اونلار.


آتیب ایمضاسینی هر کس واراغا،
ایلشیر ساکیتجه کئچیب یئرینه.
عینک‌لی جنابلا، تسبیح‌لی آغا،
قالخیب ال ده وئریر بیری-بیرینه.


اونلارین بیرلشن بو اللریله
آیریلیر ایکییه بیر ائل، بیر وطن.
آخیدیب گؤزون‌دن یاش گیله-گیله،
بو دهشت‌لی حالا نه دئییر وطن؟


بیر دئین اولمادی، دورون آغالار!
آخی، بو اؤلکنین اؤز صاحبی وار.
سیز نه یازیرسینیز بایاق‌دان بری،-
بس هانی بو یوردون اؤز صاحبلری؟


بس هانی حقیقت، بس هانی قانون؟
قوجادیر بو یوردون تاریخی، یاشی.
بس هانی کؤکسونه سرحد قویدوغون،
بیر واهید اؤلکنین ایکی قارداشی؟


گؤرک بو هیجرانا، بو مۆسیبته،
اونلارین سؤزو نه، غرضی ندیر؟
بو خالق ازل گۆن‌دن دۆشوب ذلته،
اؤز دوگما یوردون‌دا یوخ‌سا کؤله‌دیر؟


نئجه آییردینیز دؽرناغی اتدن-
اۆریی بدن‌دن، جانی جسددن؟
آخی، کیم بو حاقی وئرمیش‌دیر سیزه،
سیزی کیم چاغیرمیش وطنیمیزه؟


نئچه واخت سنگرده هئی اولاش‌دیلار،
گۆلوستان کندین‌ده سؤودالاش‌دیلار.
بیر اؤلکه ایکییه
آیریل‌سین دئیه!..


گؤی ده گورولدامیش دئییرلر او گۆن،
چؤللری، دۆزلری بولودلار سارمیش.
او گؤی گورولتوسو اولو بابکین روهویموش،
هؤنکوروب فریاد قوپارمیش.


گۆلوستان کندینین گۆل-چیچکلری
بیر گۆنون ایچین‌ده سول‌دو-سارال‌دی.
"گۆلوستان" باغلان‌دی، او گۆن‌دن بری،
بو کندین آلنین‌دا بیر لکه قال‌دی.


باغری کؤز-کؤز اولدو "یانیق کرمین"
تئللر اینیل‌ده‌دی، یان‌دی، نه یان‌دی.
آشیغین سازین‌دا داها بیر هزین،
داها بیر یانیق‌لی پرده یاران‌دی.


همین گۆن اؤلکنی آپاردی سئل، سو،
توتول‌دو چؤهره‌سی گۆنون، آیین دا.
قوجا نباتینین عشقی، آرزوسو،
او گۆن باتمادی‌می آرپا چایین‌دا؟


آغلاییب داغلاردان اسن کۆلکلر،
بو مشوم خبری عالمه یای‌دی.
سانکی دیله گل‌دی گۆللر، چیچکلر:
"بو ایسه قول قویان قوللار سؽنای‌دی".


آرازین سولاری غضب‌لی، داشقین،
سیرین نغمه‌لری آهدیر، هارای‌دیر.
وطن قوشا بنزر، قانادلارینین
بیری بو تای‌دیرسا، بیری او تای‌دیر.


قوش ایکی قانادلا اوچار، یۆک‌سه‌لر،
من نئجه یۆکسلیم تک قانادیملا؟
اۆرکلر بو درددن تۆغیانا گلر،
آخار گؤزوموزدن یاش داملا-داملا.


جنابلار، بیر آنلیق دۆشوندونوزمو؟
وئردیینیز حؤکمون آغیرلیغینی؟
بو حؤکمون دهشتی اللی‌می، یۆزمو؟
بیز نئجه گؤتورک بو گؤز داغینی؟..


باشی کسیلن‌ده بو مغرور ائلین
قلبین آغری‌سینی حسّ ائتدینیزمی -
قوجا فۆزولینین، ایگید بابکین
اعتراض سسینی ائشیتدینیزمی؟
جنابلار، بیر دامجی مۆرککبله سیز
دۆسونون، نلره قول چکمیشسینیز؟


بیر دامجی مۆرککب، بیر وطنداشی
قانینا بولاییب ایکییه بؤل‌دو.
بیر دامجی مۆرککب اولوب گؤز یاشی
ایللرله گؤزلردن آخدی، تؤکول‌دو.


مین لکه ووردولار شرفیمیزه
وئردیک، صاحبیمیز یئنه "وئر" - دئدی.
لاپ یاخ‌سی ائله‌ییب دوغرودان، بیزه
بیری "باران" - دئدی، بیری "خر" - دئدی.
بیزی هم یئدیلر، هم ده مین‌دیلر،
اما دالیمیزجا گیلئیلن‌دیلر.


حکمو گؤر نه قدر بؤیوکموش آنین
مؤهور ده باس‌دیلار واراغا تکرار.
یوخ، واراغین دئییل، آذربایجانین
کؤکسونه داغ بوی‌دا داغ باس‌دی اونلار.


ایمضالی، مؤهورلو ائی جان‌سیز واراق،
نه قدر بؤیوکموس قوتین، گۆجون.
عصرلر بویونجا ووروشدوق، آنجاق
سارسی‌دا بیلمدیک حؤکمونو بیر گۆن.


ائی کاغیذ پارچاسی، اول هئچ ایکن،
یازیلیب، قوللانیب یوخ‌دان وار اولدون.
بؤیوک بیر ملّتین باشینی کسن،
قولونو باغلایان هؤکمدار اولدون.


بیر ائلی ایکییه پارالادین سن
اؤزون کاغیذ ایکن پارالانمادین.
کؤکسونه یازیلان قلب آتشین‌دن،
نیه آلیچمادین، نیه یانمادین؟


آراز سرحد اولدو، اسدی کۆلکلر،
سولار یاتاغین‌دا قالخ‌دی، کؤپوردو.
اۆستو داما-داما تاختا دیرکلر،
چایین کنارین‌دا صف چکیب دوردو.


سولار، سیزدن تمیز نه وار دۆنیادا؟
لکه‌دن خالی‌دیر آخی قلبینیز.
باغرینیز آلیشیب نیه یانمادی
بو چیرکین عمله قول قویان‌دا سیز؟


ائی آراز، سپیرسن گؤز یاشی سن ده،
کئچدیکجه اۆستون‌دن چؤلون، چمنین.
سنی آرزولارا سدد ائیلین‌ده،
نیه قورومادی سولارین سنین؟


دایانیب آرازین بو تایین‌دا من
"جان قارداش" دئییرم، او دا "جان" دئییر.
ائی زامان، سورغوما جاواب وئر، ندن
سسیم یئتن یئره، الیم یئتمییر؟..


قاریشیب گؤزوم‌ده، قاریشیب عالم
درد-دردی دوغراییر، غم-غم‌دن کئچیر.
آرازین اۆستون‌دن کئچه بیلمیرم،
آراز دردیم اولوب سینم‌دن کئچیر.


تاختا دیرکلری تورپاغا دئییل،
قوی‌دولار فضولی دیوانی اۆسته.
یارییا بؤلون‌دو یۆز، یۆز اللی ایل
گرای‌لی، بایاتی، موغام، شیکسته.


دمیر چپرلری عشقیم، دیلییم،
تاریخیم، عنعنه‌م اۆسته قوی‌دولار.
یارییا بؤلون‌دو جانیم، اۆرییم،
یارییا بؤلون‌دو آرازدا سولار.


تاختا دیرکلری قوی‌دولار آخ، آخ!
قلبیمین، روحومون، دیلیمین اۆسته.
بیز گۆلدوک، آغلادیق، یئنه ده آنجاق
بیر سازین، بیر تئلین، بیر سیمین اۆسته.


اۆرک‌دن اۆر‌یه کؤرپو؟ بیر دایان!
دردیمیز دینیرسه، بیر سازین اۆسته
شهریار یارالی میصراعلارین‌دان
کؤرپو سالمادی‌می آرازین اۆسته؟!


بو تای‌دان او تایا آخیش‌دی سئل تک
گؤزه گؤرونمین کؤنول تئللری.
بو سئلین اؤنونو نه چای، نه دیرک
کسه بیلممیش‌دیر یۆز ایلدن بری.


آغالار بیلمه‌دی بیردیر بو تورپاق
تبریز ده، باکی دا آذربایجان‌دیر.
بیر ائلین روحونو، دیلینی آنجاق
کاغیذلار اۆستون‌ده بؤلمک آسان‌دیر.


بؤل، کاغیذ اۆستون‌ده، بؤل، گئجه-گۆندوز،
تورپاغین اۆستونه دیرکلر ده دۆز،
گۆجونو، ازمینی تؤک ده میدانا،
قوسون‌دان، سلاح‌دان سدد چک هر یانا.
تورپاغی ایکییه بؤلرسن، آنجاق
چتین‌دیر بدنی جان‌دان آییرماق!


آییرماق کیم‌سه‌یه گلمه‌سین آسان
بیر خالقین بیر اولان دردی-سرینی.
او تای‌دان بو تایا مصطفی پایان
اوخویور واهیدین قزللرینی.


دولان‌دی زمانه، دؤن‌دو قرینه،
شاعرلر اود تؤک‌دو یئنه دیلین‌دن.
وورغونون او حسرت نغمه‌لرینه
شهریار سس وئردی تبریز ائلین‌دن:


"حیدر بابا، گؤیلر قارا دومان‌دی،
گۆنلریمیز بیر-بیرین‌دن یامان‌دی.
بیر-بیرین‌دن آیریلمایین، آمان‌دیر،
یاخشی‌لیغی الیمیزدن آلدیلار،
یاخشی بیزی یامان گۆنه سال‌دیلار.


بیر اوچایدیم بو چؽرپینان یئلینن،
قوووشایدیم داغ‌دان آشان سئلینن،
آغلاشایدیم اوزاق دۆشن ائلینن.
بیر گؤریدیم آیری‌لیغی کیم سال‌دی،
اؤلکه‌میزده کیم قؽریل‌دی، کیم قال‌دی".

۱۹۵۹