منو
مقدمه
محمّد پئیغمبرین زامانینا یاخین بایات بویوندا «قورقود
آتا» دئییلن بیر کیشی واردی.
او کیشی اوغوزلارین کامیل بیلیجی‌سی ایدی: نه دئییردیسه، اولوردو.
گله‌جکدن غریبه خبرلر سؤیله‌ییردی. الله اونون کؤنلونه ایلهام وئریردی...
قورقود آتا دئدی: «آخیردا خانلیق گئری‌یه – قایی‌یا دؤنر، هئچ کیم
اللریندن آلماز...»
قورقود آتانین بو دئدیگی عثمان نسلیدیر.
/قیامت گۆنو قوپونجا نئجه وار، ائله ده عؤمور سۆروب گئده‌جک/... و
داها بونا بنزر نئچه سؤز سؤیله‌دی.
قورقود آتا اوغوز خالقی‌نین چتین ایشلری‌نی حلّ ائدردی.
نه اولسا، قورقود آتایا دانیشمایینجا ایش گؤرمزدیلر.
او نه بویورسا، قبول ائدیردیلر، سؤزون توتوب گئدیردیلر...
دده قورقود سویلامیش:
الله-الله دئمه‌یینجه ایشلر دۆزلمز.
قادر الله وئرمه‌یینجه کیشی وارلانماز.
ازلدن یازیلماسا، قول باشینا قضا گلمز.
اجل واختی چاتمایینجا کیمسه اؤلمز.
اؤلن آدام دیریلمز، چیٛخان جان گئری گلمز.
بیر ایگیدین قارا داغ یومروسونجا مالی اولسا،
ییٛغار-توپلایار، قیسمتیندن آرتیغینی
یئیه بیلمز.
قوووشاراق سولار داشسا، دنیز دولماز.
تکبّورلوک ائیله‌ینی تانری سئومز.
کؤنلونو اوجا توتان آدامدا عاقیل اولماز.
یاد اوغلونو ساخلاماقلا اوغول اولماز، –
بؤیوینده آتار-گئدر، گؤردوم دئمز...
کۆل تپه‌جیک اولماز (کۆره‌کن اوغول اولماز).
قارا ائششک باشینا یۆین وورسان، قاتیر اولماز.
قاراواشا دون گئیدیرسن ده، قادین اولماز.
لوپا-لوپا قارلار یاغسا، یازا قالماز.
گۆل-چیچکلی گؤیجه چمن پاییزا قالماز.
کؤهنه پامبیق بئز اولماز.
قاری دۆشمن دوست اولماز.
قاراجیغا قیٛیمایینجا یول آلینماز.
بؤیوک، ایتی، پولاد قیٛلینجی چالمایینجا دؤیوش بیتمز.
کیشی مالینا قیٛیمایینجا آدی چیٛخماز.
قیٛز آنادان گؤرمه‌یینجه اؤیود آلماز.
اوغول آتادان گؤرمه‌یینجه سۆفره چکمز.
اوغول آتانین یئتیرمه‌سی، ایکی گؤزونون بیریدیر.
عاقیللی اوغول اولسا، اوجاغی‌نین کؤزودور.
اوغول داها نئیله‌سین، آتا اؤلوب مال قالماسا.
آتا مالیندان نه فایدا، باشدا عاقیل اولماسا...
عاقیلسیز آدامین شرّیندن الله ساخلاسین، خانیم، سیزی!
دده قورقود سویلامیش:
برک قاچارکن قازلیق آتا نامرد ایگید مینه بیلمز،
مینینجه، مینمه‌سه یاخشیدیر!
چالیب-کسن ایتی قیٛلینجی مۆخنّتلر چالینجا،
سیٛنسا یاخشیدیر!
وورا بیلن ایگیده اوخلا قیٛلینجدان بیر چوماق یاخشیدیر.
قوناغی گلمه‌ین بؤیوک ائولر ییٛخیلسا یاخشیدیر!
آت یئمه‌ین آجی اوتلار بیتینجه، بیتمه‌سه یاخشیدیر!
آدام ایچمه‌ین آجی سولار سیٛزینجا، سیٛزماسا یاخشیدیر!
آتا آدینی اوجالتمایان فرسیز اوغول
آتا بئلیندن ائنینجه، ائنمه‌سه یاخشیدیر.
آنا بتنینه دۆشونجه، دوغولماسا یاخشیدیر.
آتا آدینی یاشاتماقچین عاقیللی اوغول یاخشیدیر.
یالان سؤز بو دۆنیادا اولونجا، اولماسا یاخشیدیر.
دوغروجول آداملار یۆز یاشاسا یاخشیدیر.
اۆچ یۆز اون یاشینا چاتاسان؛
الله سیزه یامانلیق گؤسترمه‌سین،
دؤولتینیز ابدی اولسون، خانیم، هئی!
دده قورقود سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
گئتدیگی یئرین اوتلاقلاری‌نی کئییک تانی‌یار.
اوزاق یئرلرین چمنلری‌نی قولان تانی‌یار.
آیری-آیری یوللار ایزی‌نی دوه تانی‌یار.
یئددی دره قوخولاری‌نی تۆلکو تانی‌یار.
گئجه ایکن کاروان کؤچدوگونو توراغای بیلر.
اوغولون کیمدن اولدوغونو آنا بیلر.
ارین آغزی‌نین کسری‌نی آت بیلر.
آغیر یۆکون زحمتینی قاتیر بیلر.
هانسی یئرده سیٛیریلان وارسا، چکن بیلر.
غافیل باشین آغری‌سینی بئینی بیلر.
قولچا قوپوز گؤتوروب ائلدن-ائله، بیدن-بیه
اوزان گزر؛
ار جومردی‌نی، ار نامردی‌نی اوزان بیلر.
ائلینیزده-ائوینیزده چالیب-دئین اوزان اولسون!
آزیب گلن قضانی تانری سوووشدورسون، خانیم، هئی!
دده قورقود یئنه سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
آغیز آچیب تعریفله‌سم، اۆستوموزده تانری‌یا احسن!
تانری دوستو، دین باشچی‌سی محمّده احسن!
محمّدین ساغ یانیندا ناماز قیٛلان
صادق ابوبکره احسن!
قورانین سون فصلینده «عمّ» سوره‌سی گؤزلدیر!
هؤجّه‌لنیب دۆز اوخونسا، یاسین گؤزلدیر!
قیٛلینج چالدی، دین آچدی مردلر شاهی علی، – احسن!
علی‌نین اوغوللاری – پئیغمبرین نوه‌لری –
کربلا چؤلونده یئزید الینده اؤلدورولن
ایکی قارداشا – حسنله حسینه احسن!
یازیلیب-دۆزولوب گؤیدن ائنن تانری علمی
قرآنا احسن!
او، قرآنی یازدی-دۆزدو، عالیملر اؤیرنینجه
اؤلچدو-بیچدی، –
عالیملر باشچی‌سی عؤفّان اوغلو عثمانا احسن!
آلچاق یئرده تیکیلیبدیر، تانری ائوی مکّه گؤزلدیر.
او مکّه‌یه ساغ-سالامات گئدیب-گلسه، صیدقی
بۆتؤو حاجی‌یا احسن!
ساییلان گۆنلردن جۆمعه گؤزلدیر،
جۆمعه گۆنو اوخوناندا خۆطبه گؤزلدیر.
قولاق آسیب-دینله‌ینده اۆمّته احسن!
میناره‌ده اذان وئرن اذانچی‌یا احسن!
دیزی‌نی یئره باسیب اوتوراندا قادین گؤزلدیر.
سینه‌سیندن آغاریرسا، آتا گؤزلدیر.
آغ سۆدونو دویونجا امیزدیرسه، آنا گؤزلدیر.
یاناشیب یولا گیرنده قارا بوغور گؤزلدیر.
سئوگیلی قارداش گؤزلدیر.
اوجا ائو یانیندا قورولسا گلین چادیری، گؤزلدیر.
اوزونجا ایپی ده گؤزلدیر. اوغول گؤزلدیر.
هئچ کیمه بنزه‌مه‌ین، بۆتون عالملری یارادان
الله‌ا احسن!..
او تعریفله‌دیگیم اوجا تانری دوست اولوب،
سنه کؤمک ائتسین، خانیم، هئی!
اوزان دئییر: «آروادلار دؤرد جۆردور: بیری‌سی سوی سولدوراندیر؛ بیری‌سی توی
دولدوراندیر؛ بیری‌سی ائوین دایاغیدیر؛ بیری‌سی نئجه دئسن، بایاغیدیر».
اوزان، ائوین دایاغی اودور کی، چؤلدن-باییردان ائوه بیر قوناق گلسه،
اری ائوده اولماسا، او گلن آدامی یئدیریر-ایچیریر، عزیزله‌ییب-اوخشاییر، یولا
سالیر. او جۆر آرواد عایشه، فاطمه جینسیدیر، خانیم. اونون اوشاقلاری ساغ
اولسون. اوجاغینا بو جۆر آرواد گلسین...گلدین، او کی سوی سولدوراندیر،
اوغرونجا یئریندن قالخار، ال-اۆزونو یومادان دوققوز بوزلاماجلا بیر
بارداق قاتیغی گوه‌له‌یر، تیٛخیب-باسیب دویونجا یئ‌یر، الینی بؤیرونه
وورار، دئیر: «بو ائوی گؤروم، خارابا قالسین! اره گئدندن بری قارنیم
دا دویمادی، اۆزوم ده گۆلمه‌دی. آیاغیم باشماق، اۆزوم یاشماق گؤرمه‌دی.
دئیر: «آه، نه اولایدی، بیرینه ده گئده‌یدیم. اومدوغومدان دا
یاخشی-اویغون اولایدی». اونون کیمی‌نین، خانیم، اوشاقلاری بؤیومه‌سین! اوجاغینا
بو جۆر آرواد گلمه‌سین.
گلدین، او کی توی دولدوراندیر، ترپنینجه یئریندن قالخدی، ال-اۆزونو
یومادان اوبانین او اوجونو بو اوجونا چارپیشدیردی. سؤز-شایعه یایدی،
قاپیلارا قولاق قویدو. اؤینه‌یه‌دک گزدی. اؤینه‌دن سونرا ائوینه گلدی.
گؤردو کی، اوغرو کؤپکله یئکه دانا ائوینی قاتیب-قاتیشدیرمیشدیر؛ ائوی تویوق
کوماسینا، اینک دامینا دؤنموشدور. قونشولارینی چاغیرار کی: «یئتر!
زلیهه! زیبئیده! اۆروده-جان، قیٛز-جان! پاشا! آینا ملک! قوتلو
ملک! اؤلمه‌یه ایتمه‌یه گئتمه‌میشدیم. یاتاجاق یئریم یئنه بو خارابا
اولاسی‌یدی. نه اولاردی، منیم ائویمه آزاجیق باخایدینیز؟ «قونشو حاقی –
تانری حاقیدیر» – دئییب-سؤیلر. بونون کیمی‌نین، خانیم، اوشاقلاری
بؤیومه‌سین! اوجاغینا بونون کیمی آرواد گلمه‌سین.
گلدین، او کی نئجه دئسن، بایاغیدیر. اری ائوده اولاندا چؤلدن-باییردان
ائوینه بیر آبیرلی قوناق گلسه، اری دئسه کی، دور چؤرک گتیر، یئیک؛
قوناق دا یئسین. دئسه، بیشمیش چؤرک دایمی دئییل، یئمک لازیمدیر. آرواد
دئیر: «نئیله‌ییم، بو ییٛخیلاجاق ائوده اون یوخ، الک یوخ. دوه ده
دییرماندان گلمه‌دی... نه گلیرسه، منیم ساغریما گلسین»،-دئیه
الینی یانینا وورار، اۆزونو او طرفه، ساغری‌سینی ارینه دؤندرر. مین سؤیلرسن،
بیری‌سینی ائشیتمز، – ارین سؤزونو قولاغینا آلماز. او، نوح پئیغمبرین
ائششگی نسلیندندیر. خان، اوندان دا سیزی الله ساخلاسین!
اوجاغینیزا بئله آرواد گلمه‌سین!
آتا» دئییلن بیر کیشی واردی.
او کیشی اوغوزلارین کامیل بیلیجی‌سی ایدی: نه دئییردیسه، اولوردو.
گله‌جکدن غریبه خبرلر سؤیله‌ییردی. الله اونون کؤنلونه ایلهام وئریردی...
قورقود آتا دئدی: «آخیردا خانلیق گئری‌یه – قایی‌یا دؤنر، هئچ کیم
اللریندن آلماز...»
قورقود آتانین بو دئدیگی عثمان نسلیدیر.
/قیامت گۆنو قوپونجا نئجه وار، ائله ده عؤمور سۆروب گئده‌جک/... و
داها بونا بنزر نئچه سؤز سؤیله‌دی.
قورقود آتا اوغوز خالقی‌نین چتین ایشلری‌نی حلّ ائدردی.
نه اولسا، قورقود آتایا دانیشمایینجا ایش گؤرمزدیلر.
او نه بویورسا، قبول ائدیردیلر، سؤزون توتوب گئدیردیلر...
دده قورقود سویلامیش:
الله-الله دئمه‌یینجه ایشلر دۆزلمز.
قادر الله وئرمه‌یینجه کیشی وارلانماز.
ازلدن یازیلماسا، قول باشینا قضا گلمز.
اجل واختی چاتمایینجا کیمسه اؤلمز.
اؤلن آدام دیریلمز، چیٛخان جان گئری گلمز.
بیر ایگیدین قارا داغ یومروسونجا مالی اولسا،
ییٛغار-توپلایار، قیسمتیندن آرتیغینی
یئیه بیلمز.
قوووشاراق سولار داشسا، دنیز دولماز.
تکبّورلوک ائیله‌ینی تانری سئومز.
کؤنلونو اوجا توتان آدامدا عاقیل اولماز.
یاد اوغلونو ساخلاماقلا اوغول اولماز، –
بؤیوینده آتار-گئدر، گؤردوم دئمز...
کۆل تپه‌جیک اولماز (کۆره‌کن اوغول اولماز).
قارا ائششک باشینا یۆین وورسان، قاتیر اولماز.
قاراواشا دون گئیدیرسن ده، قادین اولماز.
لوپا-لوپا قارلار یاغسا، یازا قالماز.
گۆل-چیچکلی گؤیجه چمن پاییزا قالماز.
کؤهنه پامبیق بئز اولماز.
قاری دۆشمن دوست اولماز.
قاراجیغا قیٛیمایینجا یول آلینماز.
بؤیوک، ایتی، پولاد قیٛلینجی چالمایینجا دؤیوش بیتمز.
کیشی مالینا قیٛیمایینجا آدی چیٛخماز.
قیٛز آنادان گؤرمه‌یینجه اؤیود آلماز.
اوغول آتادان گؤرمه‌یینجه سۆفره چکمز.
اوغول آتانین یئتیرمه‌سی، ایکی گؤزونون بیریدیر.
عاقیللی اوغول اولسا، اوجاغی‌نین کؤزودور.
اوغول داها نئیله‌سین، آتا اؤلوب مال قالماسا.
آتا مالیندان نه فایدا، باشدا عاقیل اولماسا...
عاقیلسیز آدامین شرّیندن الله ساخلاسین، خانیم، سیزی!
دده قورقود سویلامیش:
برک قاچارکن قازلیق آتا نامرد ایگید مینه بیلمز،
مینینجه، مینمه‌سه یاخشیدیر!
چالیب-کسن ایتی قیٛلینجی مۆخنّتلر چالینجا،
سیٛنسا یاخشیدیر!
وورا بیلن ایگیده اوخلا قیٛلینجدان بیر چوماق یاخشیدیر.
قوناغی گلمه‌ین بؤیوک ائولر ییٛخیلسا یاخشیدیر!
آت یئمه‌ین آجی اوتلار بیتینجه، بیتمه‌سه یاخشیدیر!
آدام ایچمه‌ین آجی سولار سیٛزینجا، سیٛزماسا یاخشیدیر!
آتا آدینی اوجالتمایان فرسیز اوغول
آتا بئلیندن ائنینجه، ائنمه‌سه یاخشیدیر.
آنا بتنینه دۆشونجه، دوغولماسا یاخشیدیر.
آتا آدینی یاشاتماقچین عاقیللی اوغول یاخشیدیر.
یالان سؤز بو دۆنیادا اولونجا، اولماسا یاخشیدیر.
دوغروجول آداملار یۆز یاشاسا یاخشیدیر.
اۆچ یۆز اون یاشینا چاتاسان؛
الله سیزه یامانلیق گؤسترمه‌سین،
دؤولتینیز ابدی اولسون، خانیم، هئی!
دده قورقود سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
گئتدیگی یئرین اوتلاقلاری‌نی کئییک تانی‌یار.
اوزاق یئرلرین چمنلری‌نی قولان تانی‌یار.
آیری-آیری یوللار ایزی‌نی دوه تانی‌یار.
یئددی دره قوخولاری‌نی تۆلکو تانی‌یار.
گئجه ایکن کاروان کؤچدوگونو توراغای بیلر.
اوغولون کیمدن اولدوغونو آنا بیلر.
ارین آغزی‌نین کسری‌نی آت بیلر.
آغیر یۆکون زحمتینی قاتیر بیلر.
هانسی یئرده سیٛیریلان وارسا، چکن بیلر.
غافیل باشین آغری‌سینی بئینی بیلر.
قولچا قوپوز گؤتوروب ائلدن-ائله، بیدن-بیه
اوزان گزر؛
ار جومردی‌نی، ار نامردی‌نی اوزان بیلر.
ائلینیزده-ائوینیزده چالیب-دئین اوزان اولسون!
آزیب گلن قضانی تانری سوووشدورسون، خانیم، هئی!
دده قورقود یئنه سویلامیش، گؤرک، خانیم، نه سویلامیشدیر:
آغیز آچیب تعریفله‌سم، اۆستوموزده تانری‌یا احسن!
تانری دوستو، دین باشچی‌سی محمّده احسن!
محمّدین ساغ یانیندا ناماز قیٛلان
صادق ابوبکره احسن!
قورانین سون فصلینده «عمّ» سوره‌سی گؤزلدیر!
هؤجّه‌لنیب دۆز اوخونسا، یاسین گؤزلدیر!
قیٛلینج چالدی، دین آچدی مردلر شاهی علی، – احسن!
علی‌نین اوغوللاری – پئیغمبرین نوه‌لری –
کربلا چؤلونده یئزید الینده اؤلدورولن
ایکی قارداشا – حسنله حسینه احسن!
یازیلیب-دۆزولوب گؤیدن ائنن تانری علمی
قرآنا احسن!
او، قرآنی یازدی-دۆزدو، عالیملر اؤیرنینجه
اؤلچدو-بیچدی، –
عالیملر باشچی‌سی عؤفّان اوغلو عثمانا احسن!
آلچاق یئرده تیکیلیبدیر، تانری ائوی مکّه گؤزلدیر.
او مکّه‌یه ساغ-سالامات گئدیب-گلسه، صیدقی
بۆتؤو حاجی‌یا احسن!
ساییلان گۆنلردن جۆمعه گؤزلدیر،
جۆمعه گۆنو اوخوناندا خۆطبه گؤزلدیر.
قولاق آسیب-دینله‌ینده اۆمّته احسن!
میناره‌ده اذان وئرن اذانچی‌یا احسن!
دیزی‌نی یئره باسیب اوتوراندا قادین گؤزلدیر.
سینه‌سیندن آغاریرسا، آتا گؤزلدیر.
آغ سۆدونو دویونجا امیزدیرسه، آنا گؤزلدیر.
یاناشیب یولا گیرنده قارا بوغور گؤزلدیر.
سئوگیلی قارداش گؤزلدیر.
اوجا ائو یانیندا قورولسا گلین چادیری، گؤزلدیر.
اوزونجا ایپی ده گؤزلدیر. اوغول گؤزلدیر.
هئچ کیمه بنزه‌مه‌ین، بۆتون عالملری یارادان
الله‌ا احسن!..
او تعریفله‌دیگیم اوجا تانری دوست اولوب،
سنه کؤمک ائتسین، خانیم، هئی!
اوزان دئییر: «آروادلار دؤرد جۆردور: بیری‌سی سوی سولدوراندیر؛ بیری‌سی توی
دولدوراندیر؛ بیری‌سی ائوین دایاغیدیر؛ بیری‌سی نئجه دئسن، بایاغیدیر».
اوزان، ائوین دایاغی اودور کی، چؤلدن-باییردان ائوه بیر قوناق گلسه،
اری ائوده اولماسا، او گلن آدامی یئدیریر-ایچیریر، عزیزله‌ییب-اوخشاییر، یولا
سالیر. او جۆر آرواد عایشه، فاطمه جینسیدیر، خانیم. اونون اوشاقلاری ساغ
اولسون. اوجاغینا بو جۆر آرواد گلسین...گلدین، او کی سوی سولدوراندیر،
اوغرونجا یئریندن قالخار، ال-اۆزونو یومادان دوققوز بوزلاماجلا بیر
بارداق قاتیغی گوه‌له‌یر، تیٛخیب-باسیب دویونجا یئ‌یر، الینی بؤیرونه
وورار، دئیر: «بو ائوی گؤروم، خارابا قالسین! اره گئدندن بری قارنیم
دا دویمادی، اۆزوم ده گۆلمه‌دی. آیاغیم باشماق، اۆزوم یاشماق گؤرمه‌دی.
دئیر: «آه، نه اولایدی، بیرینه ده گئده‌یدیم. اومدوغومدان دا
یاخشی-اویغون اولایدی». اونون کیمی‌نین، خانیم، اوشاقلاری بؤیومه‌سین! اوجاغینا
بو جۆر آرواد گلمه‌سین.
گلدین، او کی توی دولدوراندیر، ترپنینجه یئریندن قالخدی، ال-اۆزونو
یومادان اوبانین او اوجونو بو اوجونا چارپیشدیردی. سؤز-شایعه یایدی،
قاپیلارا قولاق قویدو. اؤینه‌یه‌دک گزدی. اؤینه‌دن سونرا ائوینه گلدی.
گؤردو کی، اوغرو کؤپکله یئکه دانا ائوینی قاتیب-قاتیشدیرمیشدیر؛ ائوی تویوق
کوماسینا، اینک دامینا دؤنموشدور. قونشولارینی چاغیرار کی: «یئتر!
زلیهه! زیبئیده! اۆروده-جان، قیٛز-جان! پاشا! آینا ملک! قوتلو
ملک! اؤلمه‌یه ایتمه‌یه گئتمه‌میشدیم. یاتاجاق یئریم یئنه بو خارابا
اولاسی‌یدی. نه اولاردی، منیم ائویمه آزاجیق باخایدینیز؟ «قونشو حاقی –
تانری حاقیدیر» – دئییب-سؤیلر. بونون کیمی‌نین، خانیم، اوشاقلاری
بؤیومه‌سین! اوجاغینا بونون کیمی آرواد گلمه‌سین.
گلدین، او کی نئجه دئسن، بایاغیدیر. اری ائوده اولاندا چؤلدن-باییردان
ائوینه بیر آبیرلی قوناق گلسه، اری دئسه کی، دور چؤرک گتیر، یئیک؛
قوناق دا یئسین. دئسه، بیشمیش چؤرک دایمی دئییل، یئمک لازیمدیر. آرواد
دئیر: «نئیله‌ییم، بو ییٛخیلاجاق ائوده اون یوخ، الک یوخ. دوه ده
دییرماندان گلمه‌دی... نه گلیرسه، منیم ساغریما گلسین»،-دئیه
الینی یانینا وورار، اۆزونو او طرفه، ساغری‌سینی ارینه دؤندرر. مین سؤیلرسن،
بیری‌سینی ائشیتمز، – ارین سؤزونو قولاغینا آلماز. او، نوح پئیغمبرین
ائششگی نسلیندندیر. خان، اوندان دا سیزی الله ساخلاسین!
اوجاغینیزا بئله آرواد گلمه‌سین!