سون آرتیریلمیشلار

مین سؤزه یئنی آرتیریلمیش تورکجه شعرلر

زار کؤنلوم! تانرینا قیلغیل ثنا ایمان ایلن
بولدو رؤونق دین و ایمان طاعت-سوبحان ایلن
طاعت-سوبحان بیزه فرض اولدو جسم و جان ایلن
شوکر اولا شول حاقا کیم بی مونتها احسان ایلن
سرفراز ائتدی بیزی اولجایتو تک سولطان ایلن

ترک ائدیب شیرک و چلینی، گلدی تانرینغا طرف
دین-ایسلامی قبول ائیله‌دی اول خیرالخلف
یئنگی ایسلام بولدو، وئردی دینی ایسلامغا شرف
اولدو کینه اوخونا ایسلامین اعداسی هدف
یاندی نئیران-حسدده آتش-سوزان ایلن

شفقتی عدل ایله آچقای مولکی ایسلامغا لیوا
بولدو قوووت دؤولت و دین-موسلمان برملا
لوطفونو هر بیر مکاندا ائیله‌دی بذل و عطا
بیزه ده فئیضینی شامیل قیلغان اول خان- سخا
هیمّتین گلتوردو ایظهارا سر و سامان  ایلن

شهریمیز نفاته آدین گرچه آلغای خلق آرا
شیمدی زرخانی بولوپ بولغای قاموسوندان روا
پرتو-مهر-جلادان وئردی باکویا جلا
گئتدی ظولمت، بولدو رؤوشن  دین و دؤولت موطلقا
*****

*****
*****
تیغ-نوصرتین موخالیف سددینه چکدی حیصار
ائیله دی مغلوب اولان اعدا یئرینی فرقدار
باطیلی باطیل، حقی حق ائیله‌دی قورآن ایلن

ایسم-پاکیدیر خودابنده، اؤزو هم بنده دیر
کؤوکبی ایقبالی عالی، طالیعی فرخونده دیر
شؤوکتیندن هر قیه دوشمنلری شرمنده دیر
بؤیله بیر عالی هیمم سولطان-عادیل قنده‌دیر؟
هر زمان مشغول بولسون مولکده عومران ایلن

تیغ-عالمگیر ایله فتحینی مورداد ائیله دی
قاندا موشریک بولدیسه ایسلاما منقاد ائیله دی
روحی ابغون خانی یاد-خئیر ایله شاد ائیله دی
الحق اول شاه-جهان شاهلار آرا آد ائیله دی
فتحی بی آرام ایلن، هم لوطف-بی پایان ایلن

بیرق-ایسلامی اعلا قیلماغا آماده دیر
داد ائدر کیم داد قیلسا، دادا چون دیلداده دیر
بی نصیب اولماز او کس کیم پایینا اوفتاده دیر
آفرین اول شاها کیم حقا هولاکوزاده دیر
زرده حاتم، زورده همتای دور خاقان ایلن

مؤحترم بولغای مساجید هم زییارتگاهلار
پایمال اولغای قامو بوتخانالار، گومراهلار
آچیلیب خالقین اوزونه باغلی قالقان راهلار
فخر ائلر بو شاه ایله الحق گدالار، شاهلار
حؤکمونو جاری قیلیر ایران ایلن، توران ایلن

نامینا کیشورگوشالیق یازدی ازلدن دبیر
حیفظ ائده ظل-عینایتده خوداوند ****
هر زمان چینی کؤنولدن طبع-دور افشان ایلن
سحر زامانی‌یدی اسرکن یئللر،
دۆشرکن ژاله‌لر اویاتدی سنی.
چاتیلدی قاشلارین، داریلدین بانا،
اؽسلاتدی ژاله‌لر نازیک بدنی.
بۆتون بیر سحری یانیلییوردوم،
بوش قالمیش قوینونا چیچک دولدوردوم.
گۆلزارینا قرآن دئیه ال ووردوم،
اینانمادین نیه، بیلمه‌دین یعنی؟
آند ایچدیم کی، کؤنلوم سنسیز یاشاماز.
آغلار سنسیز، سؽنیق، او بیر تئللی ساز.
قوللارینا وئردین او دم بیر پرواز،
اوخشادین سینه‌نه جانسیز دۆشنی!
شیمدی سنسیز خسته کؤنلوم سرسری،
دولاشییور، دورور غۆربت ائللری.
ای منی بیر دفعه گۆلدورن پری،
آغلار نئچین قویدون ایللرجه منی؟
گنجهدن گلیرم، یۆکوم اۆزومدو،
گنجه‌نین عسگری دۆزوم، دۆزومدو.
بیر عمیم قؽزی وار، ایکی گؤزومدو،
اؤزگه‌یه وئرمرم، من اؤزوم آللام،
شیرین قاداسینی جانیما ساللام!
آشیق شعریندن

گنجه‌دن گلیرم، یۆکوم خورمادی،
گنجه‌نین یوللاری بورما، بورمادی.
گنجه‌ده بیر قؽز وار، تئلی دورنادی،
گۆنشه سن چؽخما، من چؽخیم دئییر!
گنجه‌دن گلیرم، یۆکوم چیچکدی،
گنجه‌نین گۆللری لچک-لچکدی.
گنجه‌ده بیر قؽز وار، آدی چیچکدی،
قوشلارا سن اوچما، من اوچوم دئییر!
گنجه‌دن گلیرم، مالیم نه مالدی،
گنجه‌دن آلدیغیم ایپکدی، شالدی.
گنجه‌ده بیر قؽز وار، آدی مارالدی،
جئیرانا سن قاچما، من قاچیم دئییر!
گنجه‌دن گلیرم، یۆکوم خؽنادی،
کؤنلوم دلی قوشو اونا قونادی.
گنجه‌ده بیر قؽز وار، آدی سونادی،
سولارا سن آخما، من آخیم دئییر!
گنجه‌دن گلیرم، سؤزه بند اولوب،
گنجه‌نین مئیوه‌سی شکر، قند اولوب.
گنجه‌ده بیر قؽزا گؤزوم بند اولوب،
جاوادا سن باخما، من باخیم دئییر!
بیر خئیلی زاماندیر گئتدی، گلمه‌دی،
عهدی پئیمانینا قوربان اولدوغوم!
ایسته‌دی جان وئردیم، قدیر بیلمه‌دی،
او شیرین جانینا قوربان اولدوغوم!
دئدیم: آیریلیغا یوخدور تاوانیم،
آیریلیب گئتمه‌سین سرو-روانیم!
بیر داها دؤنمزمی یوسما ترلانیم،
آدینا، سانینا قوربان اولدوغوم!
(او تمیز قانینا قوربان اولدوغوم!)
من هئی گؤیه باخدیم، گؤی منه باخدی،
گؤیلره باخماقدان گؤزلریم آخدی!
شیمشک اولدو، آنجاق بیر دفعه باخدی،
باخدی قوربانینا قوربان اولدوغوم!
کؤنول وئرمک ایستر بیر مۆژده یئنه،
سئوگیلی یوردومون گؤزللرینه‌!
شعریمه جان وئریب، گؤیلردن ائنه،
او حاق دیوانینا قوربان اولدوغوم!
او منیم شعریمین روحو، رواجی،
بۆتون گؤزللرین باشی‌نین تاجی!
بیلمزمی کی، اونسوز عؤمروم چوخ آجی،
شؤهرت و شانینا قوربان اولدوغوم!
گؤزللیکلر یاپما، دویغولار جانسیز،
منه طعن ائیله‌ییر هر یئتن قانسیز.
آتیلان اوخلاردان چؽخ گل زیانسیز،
نام و نیشانینا قوربان اولدوغوم!
بیر گئجه یاتمیشدیم غملی، مۆکدّر.
قلبیمی سؽخیردی سونسوز فیکیرلر.
بیردن گۆنش دوغدو، آچیلدی سحر،
باخدی گؤزلریمه او قومرال گؤزلر!
سسیمه اویاندیم، بومبوش بیر اوتاق،
داغلارین قارینا دؤنموشدو یاتاق.
عشقیمه، دویغوما یوخدو بیر اورتاق،
بو ایگی دۆنیادا ایختیلاط قاتاق!

باتوم، ۱۹۱۶

بیر گۆلسن، درمیشم گنجلیک باغیندان،
بیر گۆلو، چیچگی درمرم سنسیز!
کام آلدیم عؤمرومون اوغلان چاغیندان،
بیر باغا، باغچایا گیرمرم سنسیز!
سؤیله یادیندامی چاکوا، باتومی؟
اوولادین کؤنلومو، چالدین روحومو!
کامانا دؤنموشدو قلبیمین سیمی،
حورینی، ملگی گؤرمرم سنسیز!
نه چوخدور دۆنیادا قنیرسیز پری!
گؤزومه گؤروکمز داها هئچ بیری!
او قؽزیل ساچلاری، ایپک تئللری
ال آتیب بیرینی هؤرمرم سنسیز!
مندن خوشبخت وارمی دۆنیادا، دئیین؟
ای تئللی یاوروسو سلیمان بگین!
بختیم ترلان ایمیش: یئییندن، یئیین!
هئچ کسه بو بختی وئرمرم سنسیز!
سنینله گزرم ائلدن-ائله من،
باتارام، چؽخارام سئلدن-سئله من.
دۆشسم ده آغیزا، دیلدن-دیله من،
یاشایا بیلمرم بیر کرم سنسیز!
سوناتک گؤللرده اۆزسن ده منسیز،
قوش اولوب گؤیلرده سۆزسن ده منسیز؛
سن اصلی قالسان دا، دؤزسن ده منسیز،
آلیشیب یانارام من کرم سنسیز!
شۆکریه‌ه طالعیم، شۆکور خودایا!
گؤردوگوم دوغرومو، یوخسا پک رؤیا؟!
دولوب اۆرگیمه بو دادلی خۆلیا،
شیرین گۆنلریمی سۆرمرم سنسیز!
اَوت، بو سئودانین صفاسی چوخدور،
سئوداسیز حیاتین معناسی یوخدور!
گؤزلرین یؽلدیزدیر، کیرپیگین اوخدور،
اۆرک غوبار اولار – جان ورم سنسیز!..
شعریمین سؤزوسن، سؤزون – آهنگی!
اۆزونده برق وورور گۆللرین رنگی!
خیالین، جامالین گؤزل چلنگی!
ایلهام یئتیم قالار، عاغیل – کم سنسیز!

گنجه، ۱۹۱۷
غفیل گۆن دوغسا بیر گئجه،
دۆنیا دۆم آغ ایشیقلانسا؛
شهر-شهر، کۆچه-کۆچه،
اوتاق-اوتاق ایشیقلانسا،
گؤرریک کیملرین الی
کیملرین جیبیندن چؽخیر.
کیملر اییله-اییله
کیملرین ائویندن چؽخیر.

غفیل گۆن دوغسا بیر گئجه،
مین-مین گیزلی گۆناه گؤرسک،
اۆستونو اؤرته بیلمه‌سه،
بو دۆنیانی چؽلپاق گؤرسک،
باشیمیزا هاوا گلر،
آغلیمیز چاشار بلکه ده.
هامی بیردن باش گؤتوروب
دۆنیادان قاچار بلکه ده.

بو دۆنیادا بس کیم قالار،
کیم بؤیودر، اوشاقلاری؟!.
...نه یاخشی کی، بو دۆنیامیز
یاواش-یاواش ایشیقلانیر...
دۆنیانین سویو چیرکلنیر،
سویوندا بالیق بوغولور.
چیرکلنیر، گؤیو چیرکلنیر
گؤیونده الله بوغولور.

چوخ باتان یئرینده باتیر،
دادینا گلن ده باتیر،
عاقیللی درینده باتیر،
دایازدا آخماق بوغولور.

کیمی‌سی نغمه‌لی-سازلی،
کیمی‌سی باشی قاپازلی،
کیمی‌سی پالتار-پالازلی
کیمی‌سی چؽلپاق بوغولور.
بو دۆنیانین عذابی چوخ،
حاقیندان حاق-حسابی چوخ،
قویونوندان قصّابی چوخ،
قویون اولماق چتین شئیمیش.

بوینوندان چاتی ساللانیب،
بیر چنگه اوتا آلدانیب،
یئییب، کؤکلیب، دادلانیب
قویون اولماق چتین شئیمیش.

کؤتوکلر قارالان یئرده،
بؽچاقلار جان آلان یئرده
چوبانلار قورد اولان یئرده
قویون اولماق چتین شئیمیش.

ایت اولوب هۆرمه‌دیک آیا،
یؽخدی بیزی آبیر-حیا،
قویون اولمایا-اولمایا
قویون اولماق چتین شئیمیش.
ساچلارین داغیلیب تامام،
یایلیغینی یئل آپاریر.
قاچیرام، توتا بیلمیرم،
قویما منی تر آپاریر.

یویوندوم، ترده یویوندوم،
آخیر یورولدوم اوتوردوم،
قاییتدیم، گؤردوم تویوندور،
گؤردوم سنی ار آپاریر.

ساچینا گۆللر تاخیرسان،
اووجونا خؽنا یاخیرسان،
سن اوردا گؤیه باخیرسان،
بوردا منی یئر آپاریر...

ناظیم حیکمتین خاطیره‌سینه

دردیمی دانیشدیم سویا،
اۆرگیم قاریشدی سویا،
اۆرگیمدن دۆشدو سویا،
بیر گمی اۆزدو، بیر گمی.

دردیمه همدم اولمادی،
یئلکنلری نم اولمادی،
بالیقلارا یئم اولمادی،
بیر گمی اۆزدو، بیر گمی.

ساحیلده بیر لیمان قالدی.
گؤیلرینده دومان قالدی.
اۆرگیم قالدیم، من قالدیم،
بیر گمی اۆزدو بیر گمی.
گئدیرم، ایزیم بؤیویور،
سوسورام، سؤزوم بؤیویور،
باخیرام، گؤزوم بؤیویور،
دۆنیا منه تانیش گلیر.

بونون داغی-داشی تانیش،
بونون یایی-قؽشی تانیش،
گؤزلریمین یاشی تانیش،
دۆنیا منه تانیش گلیر.

بیر دفعه ده گلمیشم‌می؟
گلمیشم‌می، گؤرموشم‌می؟
یاشامیشام، اؤلموشم‌می -
دۆنیا منه تانیش گلیر.
شیرین-شیرین یوخودایدیق،
بیر ظالیم اویاتدی بیزی.
آنالارین قوجاغیندان
بو دۆنیایا آتدی بیزی.

دۆشدوک یوللارین آغینا،
باختیمیزین سوراغینا،
قاتدی بیزی قاباغینا،
الینده اویناتدی بیزی.

بیز کی یول نه‌دی بیلمزدیک،
بیز کی اؤل نه‌دی بیلمزدیک،
بیلسک دۆنیایا گلمزدیک،
آنالار آلداتدی بیزی...
قارا-قارا قاریشقالار
کپه‌نگی نئیله‌دینیز
توپلاشدینیز توپ اولدونوز
قاناد قاناد قوپاردینیز
داشیدینیز آپاردینیز
کپه‌نگی نئیله‌دینیز؟

…آیریلدی گۆن ایشیغیندان
سؽیریلدی گؤی قورشاغیندان
قولاغیم باتدی توتولدو
گۆللرین قؽشقیریغیندان
کپه‌نگی نئیله‌دینیز؟

دردی دۆشر آغیزلارا
هارایلار چاغیرار سیزی
نه یئدیرر دویوزدورار
نه قؽشدان چؽخارار سیزی
کپه‌نگی نئیله‌دینیز ؟
گل، ال-اله توتوب گئدک،
گئدک بیز اولمایان یئره
هر دردی اونودوب گئدک،
دردیمیز اولمایان یئره.

بوردا قویاق اؤزوموزو،
بو قؽریشان اۆزوموزو،
بو کؤهنَلن سؤزوموزو،
گئدک بیز اولمایان یئره.

بیر کیمسه توتماسین خبر
گل چؽخیب گئدک بیرتهر.
بو ائو، بو کۆچه، بو شهر،
بو دنیز اولمایان یئره.

آتام اوغلو آز چاپالا،
سن دئین چتین تاپیلار،
بو رامیزی کیم آپارار،
بو رامیز اولمایان یئره؟!

بیر سحر یوخودان دوروب
اؤزونو اوشاق گؤره‌سن.
گؤره‌سن هامی ائوده‌دی،
اؤلنلری ساغ گؤره‌سن.

…قورخاسان قاچیب گئده‌لر، -
تئز قاپینی باغلایاسان.
گئری دؤنوب ایچریده
بیر تزه قوناق گؤره‌سن.

گؤره‌سن کی، قاپقارادی
او قوناق باشدان آیاغا.
اوندان باشقا هامی‌سی‌نین
اۆست-باشینی آغ گؤره‌سن.

پنجره‌دن ایچری‌یه
دولا، دولا گۆن ایشیغی.
ایچریده بوش-بوشونا
یانان بیر چؽراق گؤره‌سن.

سؤندوره‌سن او چؽراغی -
هامی بیردن یوخا چؽخا....
اوتاقدا بیر قارا قلم،
بیر ده آغ ورق گؤره‌سن
سنی سئومک چتیندیر، وطن
نه گۆنده‌سن کی،
تپه‌دن دؽرناغاجان ...
گۆناه ایچینده‌سن کی.

بیلیرسن سنی سئومک
بو ساعات نه‌یه بنزر؟
زورلانمیش بیر قؽزی سئومه‌یه بنزر.

او سئوگیدن ایچین-ایچین
گیزلیجه یانار آدام.
اما آچیب دئمه‌یه
قورخار، اوتانار آدام.

بو نه حالدیر دۆشموسن،
بو نئجه گۆندور، وطن؟
آدام سنی سئومه‌یه ایندی اوتانیر، وطن.

اۆستونده نئفت لکه‌سی
کیم یویاجاق بو لکه‌نی،
میلیونچولار اؤلکه‌سی، دیلنچیلر وطنی.
نئفتله گئتدی برکتین،
برکت قاچدی سندن.

نئفتله گئتدی بکارتین،
بورولار کئچدی سندن.

قاریش-قاریش قازیلسان دا
سئوین هله‌کی ساغسان،
هله نئفتین قورتاراندا
آغ گۆنه چؽخاجاقسان.
منی آلدی سندن، گئتدی بو قاتار،
گؤیده بیرجه اوووج تۆستوسو قالدی.
ساچیندا الیمین توماری قالدی،
اووجوندا الیمین ایستی‌سی قالدی.

باخما، بو قاتارین دالینجا باخما،
باخما، گؤزلرینی یورونجا، باخما.
قاشلارین آلتیندا جۆت یارپاق کیمی
گؤزلرین سارالیب سولونجا، باخما.

اوزاقدان، یاخیندان کئچر بو قاتار،
گئجه‌لر یوخوندان کئچر بو قاتار.
گۆلسن، گۆلوشونو دوغرایار، بیچر،
آه چکسن، آهیندان کئچر بو قاتار.

من گئتدیم، دۆنیا کی قالدی یئرینده…
دۆنیانین پاییزی، باهاری قالدی.
اووجوندا الیمین ایستی‌سی قالدی،
ساچیندا الیمین توماری قالدی.
نه وار الله‌دان یوخاری؟
نه وار قبیردن آشاغی؟
چکدیگیم آهدان یوخاری؟
بیلدیگیم سیردن آشاغی؟

نیه گۆنون گۆندوزونده
قوشلار آزیر گؤی اۆزونده؟
گؤز یاشلاری قوش گؤزوندن
تؤکولور دن-دن آشاغی.

دئمه، بیز کی قوش دئییلیک،
الله‌ا تانیش دئییلیک...
روحوم، دور، یؽغیش، گئدیریک،
سن یوخاری، من آشاغی...
دئییرلر، یوخودا اؤلمک آساندی...
اؤزون ده بیلمیرسن نئجه اؤلورسن.
سحر تئزدن ائشیدیرسن اذاندی،
یوخوداجا کیریمیشجه اؤلورسن.

بیر گؤز قؽرپیمیندا قورتولور جانین،
روحون بدنیندن اوچور قوش کیمی.
الینده قالمیرسان دردین، درمانین،
درده ده سالمیرسان ائوده هئچ کیمی.

کیم دئییر، یوخودا اؤلمک آساندی؟..
کیم بیلیر، نئجه‌دی یوخودا اؤلمک؟
بلکه ده، ان بؤیوک درددی، عذابدی،
ان پیس ایشگنجه‌دی یوخودا اؤلمک.

بیر گؤز قؽرپیمیندا یوخودا بلکه
ایللرجه بئلینده داش داشی‌ییرسان.
نفسین کسیلیر آخیردا بلکه،
عؤمرونو داشلارا باغیشلاییرسان.

بیر گؤز قؽرپیمیندا یوخودا بلکه
جلّاد بالتاسی‌یلا اۆزولور باشین.
اوردا قؽزیل قانین آخاندا بلکه
یاستیغا سۆزولور اوردا گؤز یاشین.

یوخودا اؤلمکدی ان راحات اجل...
بو دا، بیر یالانچی تسلّیدیمی؟
گؤره‌سن یوخودا سنی بوغان ال
دۆشمن الیدی‌می، دوست الیدی‌می؟!

نه‌دی بیرجه آندا عؤمره سون قویان؟
بئینه آخیب سؽزان بیر داملا قاندی.
کیمدی قبرین اۆسته ان برک آغلایان؟
بلکه ده، یوخودا سنی بوغاندی.

گئجه قورخو چؤکر یوخوموزا دا؛
ترپنر کیمینسه قارا کؤلگه‌سی.
بلکه حاصار چکک یوخوموزا دا،
هئچ کس یوخوموزا گیره بیلمه‌سین.

بلکه هئچ یاتمایاق -هر یاتانین دا
اگر اویانماماق قورخوسو وارسا.
بلکه هئچ یاتمایاق -عؤمرون سونوندا
اونسوز دا، بیر اجل یوخوسو وارسا.

اما یوخون گلیر -گؤرورم ائله؛
داها یاواش-یاواش یومولور گؤزون.
یات... صاباح اویانماق اۆمیدی ایله...
یوخون شیرین اولسون -
اویو، عزیزیم...
اۆمیدیم یوخ بیر آداما،
تانری چاتاجاق دادیما،
یئنه سالاجاق یادینا،
یئنه دیندیره‌جک منی.

من الینه دۆشن کیمی،
سئوینه‌جک اوشاق کیمی،
بیر سؽنیق اویونجاق کیمی
بیر ده قونداراجاق منی.

ساچلاریما دن سالاجاق،
اۆرگیمه غم سالاجاق.
یئنه الیندن سالاجاق،
یئنه سؽندیراجاق منی...