منو
حسن بئی ملیکوا (محسن نه جاواب)
حسن بئی ملیکوا (محسن نه جاواب)
ای بیزه خیرخواه اولان محسن،
اهل احسان و خوش نشان محسن!
ملتین غیرتین چکن قارداش،
تخم خوشبختلیک اکن قارداش.
سؤزلرین دون گتیردی شوره منی،
شاد قیلسین گؤروم ایلاهی سنی!
یازمش ایدین کی، ای گروه بشر،
اهل اسلام، قوم پاکسیر،
آییلین بیرجه خواب غفلتدن،
گئری قالدیق تمام ملتدن!
آفرین، ای یگانۀ دوران
پندینه یوخدو شک و ریب و گمان.
مثلین خوب، سؤزلرین مرغوب،
ذوق ائدر گوش ائدنده اهل قلوب.
فی الحقیقت درخت ناکامل،
تربیت فیضینه اولور شامل.
نوع انسان دئییل آغاج دان کم،
قابل تربیت دی هر آدم؛
داشی تأثیر آفتاب فلک
دؤندریب لعل ناب ائدر بی شک.
ناف آهوده مشک ائدیر قانی،
دُرّ ناب ائیلر آب نیسانی.
علم اوچون، آری، اهل حکمت لر،
چکیب عالمده چوخ ریاضت لر.
علم سیز کیمسنه هنرسیزدیر،
علم بی تربیت ثمرسیزدیر.
تربیت مایۀ سعادت دیر،
تربیت شخصه مال و دولت دیر.
علم له هر او کس کی، دانا دیر،
قابل فیض رب اولا دیر.
لطف ایله مرده‌لر قیلان احیا
قاچدی ناداندان حضرت عیسی.
علم دیر باعث ترقی تام،
عالیمه تای دئییل گروه عوام.
بونو دا بیل کی، ای قرین شرف،
علم آنجاق دئییل بو “نحو” ایله “صرف.
بو دئییل آنجاق علم، ای دانا،
ائده سن بؤل وقتی استبرا.
هله قالسین بو رمزلر باری،
علم سیز آدمین نه مدقاری؟
محسنا، ای فدا اولوم سنه من!
ائتدیگین فکر بکره صد احسن!
بیلمه ین یوخدو کیم، بو معنانی:
تربیت کامل ائیلر انسانی.
توتاتیم گلدیک امره مردانه،
باخمادیق طعن و لعن و نادانه؛
توتالیم ائله دیک بو امره تفاق،
تربیت بیز گؤرک کی، کیمدن آلاق؟
هانسی مکتبده فوج اطفالی
هانسی بیر علمدن ائدک حالی؟
مکتب طب، یا کی حکمتدن؟
یا کی حربه ائی، یا کی حرفتدن؟
نئجه کی اول “وکیل نامعلوم”*
ائیله‌میشدی بو نکته نی مرقوم.
اولا، بیزده یوخ او مکتب لر
کی، وئره کسب علمی خلقه ثمر.
نه او گونه کتابلار الان
کی، اولا اؤز لسانیمیزدا بیان.
بیزه حاصل نه شئی اولور یوخ دان
کیم، ایتیب دیر کتابیمیز چوخ دان.
هانی بیزده “خلاصه”نین ثمری،
هانی “جبر المقابل”این خبری؟
سهل دل لرده علم هئیت یوخ،
جمع و تفریق و ضرب و قسمت یوخ.
نه تقیه، بودور سؤزون صافی،
کفردیر بیزده علم جغرافی.
هر ولایتده وار بئش اون مکتب،
ائدیریک کسب اوندا علم و ادب.
مکتبین فرشی آلتی کهنه حصیر،
نئچه اطفال مضطر اوندا اسیر.
درسیمیزدو کتاب “گربه و موش”،
“نقل حمدونه “، “قصۀ خرگوش”.
اوخوروق، چوخ ترقّی ائتسک اگر
جمله “تاریخ نادر”ی ازبر.
دئیه جکسن کی، ای قرین ادب،
بس گلین تازه دن آچاق مکتب.
بیز بو امره گؤرک کی، ای خوشنام،
هانسی قدرتله ائیله یک اقدام؟
پولوموز وارمی اول سرانجامه،
تا یئتیشسین فقیرلر کامه؟
اهل اسلام ائیله‌ییبدی وفات،
دخی مشگل تاپا بو قوم حیات.
مگر اول عسگر گورانی گله،
نئچه مکتب گله دخی عمله.
وزیراوف بلکه ائیله یه امداد،
قیلا بو قومی علم اوچون ارشاد.
آچا اونلاردا من کیمی مکتب،
چکه‌لر روز و شب عذاب و تب.
عالی جاها، به حرمت قرآن،
بیزه چاتدیرسین اونلاری صبحان.
سیّدا، هر گروه ایچینده اولا،
دایما اهل علمه ائیله دعا.
———————————-
* م.ف.آخوندزاده نین امضاسیدیر.