آزادبخت ایله گۆلجمالین گؤروشو
ارنلردن ائشیتدیم بیر حکایت،
کی، راوی سؤیلهمیشدیر بیر روایت،
عجم مۆلکونده سولطان ایبن-سولطان،
اؤزو خاقان-مغرور، شاه-دؤران.
آدی آزادبخت، مشغول-عیشرت،
باشیندا فیکر-باده، گؤزده غفلت.
نه میلّتدن سورارمیش حال و احوال،
نه دؤولتچون قؽلارمیش فیکر-ایقبال.
او سولطانین سارایدا اون وزیری،
فساد و فیتنهنین اوستاد-پیری.
وزیرلردن علاوه بیر ده سردار.
قوشون سرکردهسی، بیر مرد-هۆشیار،
امیرین جان آلان دیلبر ادالی،
قؽزینین حۆسنی زیبا، گۆلجمالی.
وزیرلر ماجراسی، چوخ مۆفصّل،
آچاق صؤحبت بیز اول دوختردن اوّل.
او قؽز کی، هر باخیشدا جان آلارمیش،
گؤزللر حۆسنونه حئیران قالارمیش.
کامان قاشلار چکیلمیش یایه بنزر.
سماوی گؤزلری دریایه بنزر
ساچی سۆنبول، بویو سرو و صنوبر.
نه جۆرأت سروده اولسون برابر.
یاناغی لالهدن آلمیش نیشانی،
دۆرو گؤهر ساچارمیش گۆل دهانی.
بوخاغیندا خالی یانمیش سیتاره.
اۆرکلر اوولایان اول ماهیپاره.
کمال و حۆسنی چۆن گلمز بیانه،
امیرین نور-دیده، هم یئگانه
قؽزی و دردینه سیرداش ایمیش او،
هامی اسرارینه یولداش ایمیش او.
یئریشده خوش، گؤروشده گۆلجمالمیش.
آدی دا صورتی تک گۆلجمالمیش.
امیره اولموش ایدی بؤیله عادت،
قؽز ایله گؤروشوب قؽلمازسا صؤحبت،
قبول ائتمز نه ائلچی، نه عریضه،
اولار خسته دؤنرمیش بیر مریضه.
اگر بیر گۆن گؤروش توتمازسا انجام،
امیر-لشگر اولمازدی دیل آرام.
* * *
باهارین شن چاغیندا، خوش زاماندا،
شهردن چوخ اوزاقدا، بیر مکاندا،
امیر اولدو گۆلوستان سمته عازیم،
یانیندا واردی اعیان و مۆلازیم.
چمنزاره یئتیب اولدو پیاده.
کی، ناگاه گولجمالی دۆشدو یاده.
بو فیرقتدن خیالی اولدو غمگین.
و امر ائتدی کی، خادیم شهره گئتسین.
اولونسون گۆلجمال دا سئیره دعوت،
کی، بلکه خوش کئچه بو عئیش و عیشرت.
دئمیش – «اونسوز کئچن گۆن دۆز دئییلدیر
قؽزیم یوخسا، گۆنوم گۆندوز دئییلدیر».
بلی، صادیر اولونجا حؤکم و فرمان،
امیرین قاصیدی شهره شیتابان،
گلیب اول دم قؽزا ائتمیش کی، ایخبار:
– آتان گؤزلر سنی زینهار، زینهار!
بو سؤزدن گۆلجمال اولموش سرافراز.
قانادلی قوش کیمی ائتسینمی پرواز؟
آتا خیدمتینه گئتمک اۆچون او،
امیرین وصلینه یئتمک اۆچون او،
ایشیقلی گۆنمو، یااینکی تاریک؟
بویورموش کی، گؤرولسون هر تداریک.
چاغیرسینلار هامان دم ساریبانی،
یولا حاضیرلاسینلار کاریوانی.
کجاوه بخش ائدیلسین گۆلجماله،
کی، سۆرعتله یئتیشسین او وۆصاله.
خۆلاصه، گؤستریش انجامه یئتمیش،
صفر حاضیرلیغی ایتمامه یئتمیش.
کجاوه ایچره اول ماه-زمانه،
کمال-شؤوقیله اولموش روانه.
قضانین ایشلرینه قؽل نظاره.
او گۆن چؽخمیشدی سولطان دا شیکاره.
گزرکن چؤللری تاپماق اۆچون اوو
اولوب بیر نازنینین حۆسنونه اوو.
اوزاقدان گؤردو چۆن اول کاریوانی،
ایشاره قؽلدی گلسین، کاریدانی.
وزیره سؤیلهدی: – ای مرد-هۆشیار!
بیزه گل مطلبی سن ائیله ایظهار!
کیمه عاید اولا سنجه بو خرگاه؟
بیزی بو قیصّهدن گل ائیله آگاه.
نهدیر مقصد سفردن کاریوانه،
هارایا، هانسی سمته اول روانه،
اولوب گئتمکدهدیر. ائیله بیان سن،
بو سیرّی گل بیزه ائیله عیان سن!
وزیر-کاریدان گلمیش حۆضوره؛
نیهان افکارینی وئرمیش ظۆهوره:
– کی، ای شاه-جاهان، سولطان-عالم!
همیشه سن اولاسان شاد و خۆرّم،
او بیر گۆلدور کی، مین گۆلزار ایچینده،
اونون مانندی یوخ دربار ایچینده.
گؤزللر جنّتینده حور و قیلمان،
جاواهیرلر ایچینده دۆرّ-غلتان،
جمالی گۆل ساچار بو گۆلجمالین،
امیر باغیندا بیتمیش نؤونهالین،
آتاسی ائیلهمیشدیر چۆنکی دعوت،
سیاحت عزمینه قؽلمیش ایرادت.
شیمالدان بیر کۆلک شیدّتله اسمیش،
وزیرین صؤحبتین آغزیندا کسمیش،
کجاوه پردهسین آتمیش کناره،
گۆنش چؽخمیش بولوتدان آشیکاره.
ائدیب شاهی یئرینده مات و-مبهوت،
قؽلیب عاغلینی باشدان محو و نابود.
محبّت تیرینه اولموش نیشانه،
چتیندیر وصفینی آلماق بیانه.
ایکی گؤز بیر-بیرینه چۆنکی قارشو
توتوشدو، قلبلرده نیجه دویغو.
گؤرونجه شاهی قؽز، بیر دم دایاندی.
ساناسان عشقیدن اودلارا یاندی.
وۆجودی عشقدن آلمیش حرارت،
اۆرکده قالمامیش آرام و طاقت.
وزیردن مصلحت سورموش او سولطان،
– نه ائتمک کیم بو مۆشگول اولسون آسان؟
ایرادهم وار، بو دیلبر یاریم اولسون.
انیس و مونیس-دیلداریم او اولسون.
سارایدان قوی اوجالسین ساز و آواز،
قاناد چالسین سماده مۆرغ-شهباز.
گئری دؤنمک، شیکاری برهم ائتمک،
اونونلا بیرلشیب آماله یئتمک.
وزیر-کاریدان وئرمیش جاوابی،
نصیحتله بئله ائتمیش خیطابی،
دئمیش: – شاهین سؤزو عینی حقیقت،
ولاکین بیزده واردیر بویله عادت،
اونو آلماق گرک شرعه مۆوافیق.
هامی شاهدان اولا راضی خلاییق.
آتاسینی اگر قؽلسان خبردار،
اولار آسان سنه هر کار-دۆشوار.
روان ائیله قؽزا بیر ائلچی گئتسین،
امیری اؤز ائوینده مۆخبیر ائتسین.
ولاکین قؽلماسان مئیلینجه رفتار،
آچار دۆشمن دیلی بؤهتانه گؤفتار.
شهین حاقیندا سؤیلر ناسزالر
سالیب شرّه، دئیرلر ایفتیرالر،
اگر صبر ایله رفتار ائتسن اعلان
داها اولمازسان آخیردا پشیمان.
وزیره سؤیلهمیش: – ساکیت و خاموش،
نه لازیم، وئرمرم بو سؤزلره گوش.
سنی عاقیل سانیب ائتدیم سوالی،
سن ایسه سرسریسن، لاوبالی.
چکیل، رد اول، منه ائتمه نصیحت!
نهدیر ائلچی، نهدیر قایدا، شریعت؟
منه تابع ایکن بو مۆلک-دۆنیا،
نه ایسترسم گرک اولسون مۆحیّا.
وزیر-کاریدان، پژمورده، غمگین،
ولاکین شاهه قارشی قلبی پۆرکین.
دۆشوندو: «گر تاپارسام قؽز آتاسین،
یقین ائت آلارام سندن قیصاصیم!».
قؽزین عشقییله مست اولموشدو سولطان،
او ساعات صادیر ائتدی بویله فرمان:
«گؤزو جئیران باخیشلی بیر جاهاندار،
منی اؤز حۆسنونه ائتمیش گیریفتار.
چالینسین تبل، گلسین جۆمله عیان.
بۆسات-توی محیّا اولسون اعلان،
قاییتماق پایتاخته ایشبو ساعت،
بو امره ائتمهلی جۆمله رعایت!».
گۆنش نوری اۆفوقده چۆنکی سؤندو،
شیکار اهلی تماماً شهره دؤندو،
قورولدو مجلیس-عقد و نیکاحی،
هامی تبریک قؽلدی پادیشاهی،
ائدیب مجلیسده حاضیر گۆلجمالی،
او دم قاضی بئله وئردی سوالی:
– سعادت اولدوزو، فرخنده ای قؽز!
گؤزللر حۆسنونه شرمنده ای قؽز!
حیا و عیصمتین اوندان زیاده،
یئتیشسین شاهیمیز سنله موراده.
دوعای-خئیریلهدیر بو خیطابیم،
رضای-قلبیله گل وئر جاوابیم،
قاچیرما گل الیندن بو شیکاری؛
«بلی» سؤیله کی، اولسون عقد جاری.
هامی دالمیش سۆکوته، مات و حئیران.
رضایی عقد وئردی ماه-تابان،
چالیندی تبل و کوس-شادیانه،
آتا اولارمی بوندان شاد یا نه؟
دئدی سولطان: – امیره نامه گئتسین،
اونو بو قیصّهدن قوی آگه ائتسین.
یازیلدی نامهده: «ای مرد-دؤران!
کی، دامادین مۆبارک، اولدو سولطان.
گؤزون آیدین اولا ای میر-لشگر،
کی، سولطان گۆلجماله اولدو همسر!».
وزیر-کاریدانه چاتدی فۆرصت،
قیصاص آلماق اۆچون لازیمدی خیدمت.
دئدی سولطانه کیم: ای پادیشاهیم!
باشیمین کؤلگهسی، هم قیبلهگاهیم!
اگر وئرسه شهیم بیر دم ایجازه،
دؤنوب بیر آندا مۆرغ-شاهیبازه،
آلیم بیر موشتولوق دست-پدردن،
ائدیم حالی اونو بو خوش خبردن.
وزیرین خواهیشی سولطانه یئتدی،
آلیب دا نامهنی ایجرایه گئتدی.
او چاتدی چۆن امیرین خیدمتینه،
دئدی: – سولطان توخوندو عیزّتینه،
زور ایله آلدی گئتدی گۆلجمالی،
ائدیب رۆسوای-دؤران خوش خیصالی،
بۆتون زحمتلرین ده گئتدی باده.
قویوب حسرت سنی وصل-موراده.
آلیب اؤولادینی سندن خبرسیز،
اؤزونه عؤورت ائتمیشدیر ثمرهسیز،
بو حؤرمتسیزلیک سنینچون بلکه آزمیش
هله بو نامهده گؤر بیر نه یازمیش؟
تاماماً بوش، یالان، افسانه سؤزلر،
حقیقتدن اوزاق، بیگانه سؤزلر».
امیرین جانینه دۆشدو شرارت،
اودور کی، شاهه قارشی دوغدو نیفرت،
آخیتدی گؤزلریندن قانلی یاشی،
ساناسان زهره دؤندو دادلی آشی.
وزیره اۆز توتوب ائتدی سوالی:
نهدیر تدبیر، منی گل ائیله حالی؟
– سنه لازیم، – دئدی، – البته تدبیر
قیصاص آلماق اۆچون هر دۆرلو تزویر.
یازیب بیر نامه شاهه سن دوعا قؽل!
مۆبارکبادلیق امرین سن ادا قؽل.
تشکّور ائت اونا، ظاهیرده البت،
بو شرطیله قالا باطینده نیفرت.
یاز: «ای شاهیم، مۆبارک، مین مۆبارک!
بو توی اولسون سنه دایم مۆبارک!
یولوندا حاضیرام جاندان کئچم من،
نه چاره ائیلهییم کی، بیر هئچم من.
دیلیم عاجیز قالیب سؤزدن، کلامدان،
کیم ائیلر ایمتیناع بو احتیرامدان؟
سعادت بادهسیندن سرخوشام من.
طبیبی شاه اولان بیر ناخوشام من.
نیجات-عؤمرومون لوقمانی سنسن،
داواسیز دردیمین درمانی سنسن.
یئتیردیم عرضیمی بنده تمامه،
نهدیر حؤکمون، بۆیور کمتر غولامه؟..»
یازیلدی نامه چۆن تاپدی سرانجام،
گۆنش سؤندو سماده اولدو آخشام.