بختیارین بهزاد سرگوذشتینی ناغیل ائتمه‌سی

دئدی پس بختیار: ای شاه-بختلو!
نه کیم واردیر سنه بدخواه و بدگو،
الهی، اولا بدگولار دیلی لال،
پریشان، مۆضطریب، شوریده احوال.
ایکی گؤزدن اولا، سنه بدخواه،
همیشه قالا سرگردان و گۆمراه.
ائشیتمیشم، زِ اخبار-بۆزورگان.
وار ایدی کیم مگر در شهر-شیروان
مۆعظّم پادشاه-دادگؤستر،
خراج اونا وئرردی یئددی کیشور.
بشر طلعت، ملک سیرت، کم آزار
جاوانمرد و، جاهانگیر و جاهاندار.
وار ایدی بیر قمر طلعتلی اوغلو،
اگر گؤرسه بیری قالمازدی آغلی.
یوخ ایدی میثلی، مانندی جاهاندا،
ملایک اونا مۆشتاق آسیماندا.
تصوّوردن اونون بیرون جمالی،
نهایتده فیزون عقل و کمالی.
فصیح و قابیل و شیرین‌زبان اول،
فقیر و بینوایه مهریبان اول.
دۆزلتمیش بیر نئچه عالی عیمارت،
مۆحیّا دایم اوندا ناز و نعمت.
بویورموش قوللارا اول خوب‌کیردار،
نه یئرده بیر فقیر و بینوا وار،
گتیرین اونلاری مهمان سرایه،
ترحّوم ائیله‌یین هر بینوایه.
جاهاندا یاخشی آدی اولدو مشهور،
گلیردی هر فقیر و زار و مهجور.
اونا بیر نئچه گۆن اولوردو مهمان،
قؽلاردی هامی‌یا اعزاز و احسان.
کیم اولایدی اونونلا هم طبیعت،
اولوردو همنیشین، ائیلردی صؤحبت.
قؽلاردی هر زاماندا، یۆز تواضؤع،
بو رسمی ائیله‌میشدی خلقه شایع.
کیم اگلشسه وئرردی ناز و نعمت،
او کیم گئدر، وئرر اسباب و سوالی:
«گؤروبسوز من تکی صاحیب جمالی؟
منیم تک اولا حۆسنو خوب و زیبا،
سهی سرو و سمنبویو دیل‌آرا؟».
دئیرلردی کی، حاشا، ثمّ حاشا،
سنه بیز گؤرمه‌دیک مانندو همتا،
نظیرین یوخ جاهاندا، تکسن تاق،
سنین حۆسنونه یوسیف اولا مۆشتاق
زهی صورت، زهی زیبا، مۆصوّر ،
تعالی شانهو، الله اکبر!
قضارا میصر شهریندن بیر اوغلان،
گلیب شاهزاده‌یه اول اولدو مهمان.
جاوان و نازنین و خوب رعنا،
سۆخندان و وجیه و سروو بالا.
ایکیسی بیر نئچه گۆن صرف-اوقات،
قؽلیب بیر-بیرینه اول دم مۆلاقات.
پس اول دم، دئدی شهزاده، کی: ای یار!
منه مانند بو دۆنیادا کیم وار؟
مۆسافیرسن، جاهانی چوخ گزیبسن.
منیم تک کیمسه دۆنیاده گؤروبسن؟
کیم اولا من تکی صاحیب جمالی؟
جاوابیم وئر، سنه قؽلدیم سوالی؟
دئدی اوغلان کی: ای نیک و خصاییل،
سنین تک گؤرمه‌دیم صاحیب شماییل.
ولاکین شاه-میصرین بیر قؽزی وار،
گۆنش تار اولور، اول گؤسترسه رۆخسار.
جمالی دیلفریب، حۆسنی دیلکش،
صنوبر قامتی، شیرین، مهوش،
کمان ابرو، ثمن سیما، گۆل‌اندام،
کمند-زۆلفی جانلار مۆرغونه دام.
ساچی سۆنبول، قاشی یای، تیر مۆژگان،
آلیردی عیشوه ایله نئچه مین جان.
وفالی، مهریبان، بیر طۆرفه دیلدار
جاهانی مۆطلقا قؽلمیش گیریفتار.
اونا پس عاشیق اولدو غاییبانه،
سارالدی، رنگی دؤندو زعفرانه.
کؤنولده قالمادی صبر و قراری،
پریشان مۆشکول اولدو چۆنکی حالی.
اثر قؽلدی اونا هیجران و فیرقت،
تؤکر هر دم گؤزوندن اشک-حسرت،
روان اولموش گؤزوندن اشک-گۆلگون،
باشیندان گئتدی عاغلی، اولدو مجنون.
آتاسی اولدو چۆن حالیندن آگاه،
دئدی: غم یئمه اوغول، چکمه گل آه!
وئریم گنج و خزینه، کۆلّی واری،
گتیریم من سنینچون اول نیگاری.
تسلّی تاپدی پس شاهزاده بهزاد
آتاسی سؤزلریندن اولدو دیلشاد.
بویوردو در زامان اول مرد-دانا،
وزیرلر قؽلدیلار بیر نامه اینشا؛
«کی، شاها! دؤولتین اولسون زیاده،
الینده دایم اولسون جام-باده،
سنه هر کیمسه کیم اولماسا تابع،
پریشان خاطیر اولسون عؤمرو ضایع.
جاهان یئکسان سنین فرمانین اولسون،
یاماندان حق سنین قالخانین اولسون،
باشیندان سایه‌یی حق اولماسین کم،
اولاسان مۆتّصیل خوشنود و خۆرّم.
لهذا ای خوداوندی یئگانه‌!
اۆمیدیم وار، زِ لۆطف-خوسرؤوانه،
کمینه قولووو خۆرسند و مۆمتاز
قؽلاسان شاه-عالم، سن سرافراز.
کی، واردیر بنده‌یه فرزند-دیلبند.
اولا سولطانه قول، سولطان خوداوند.
قبول ائدیب اونا گر وئرسه دوختر
فدادیر ایش بو حالدا، جان هم سر،
جاواهیر، لعل، یاقوت و خزینه،
اساس-سلطنت، گنج و دفینه،
قبول گر ائتمه‌سن، بو سؤزو بیزدن،
کرم قؽلیب کئچر تقصیریمیزدن».
بسی تؤحفه، تبرّوک، بارخانه،
گؤتوروب ائلچیلر اولدو روانه.
یئتیشدی میصره، اول فرخنده قاصید،
چۆ معلوم اولدو مقصود و مقاصید.
صلاح-مملکت گؤردو صوابین،
گئری یازدی یئنه نامه جوابین.
«اگر تقدیر ائدیبدیر، حیّ-بیچون،
سووالسیز گتیرین سیز یۆز مین آلتون.
زبرجد و طلا، فیروزه، مرجان،
نهایت ده فیزون گلسین فیراوان.
قاییتدی ائلچی چۆن شیروانه گئتدی،
گلیبن میصیردن سولطانا یئتدی.
عطا قؽلدی شاه اونا، اسب و جامه،
مۆشخّص اولدو چۆن مضمون-نامه.
قاپی‌سین آچدی هر نه وار، خزایین
گتیردی ظاهیره، ج‍ۆمله دفاین.
وار ایدی بیر مۆرسّع، دۆرّی مکنون،
ولاکین نقد-زر سکسن مین آلتون.
نه کیمی اول ایسته‌میش، اولموش مۆحیّا،
یئنه اوغلان قؽلیر فریاد و غوغا.
آتاسی دئدی: ای نور-بصیرت،
منه اون گۆنه تک لۆطف ائیله مؤهلت،
دخی سن قؽلام فریاد و فغانی،
بهم یئتیره‌لیم باقی قالانی.
فغان قؽلما دخی بوندان زیاده،
اوغول، سن نیک-نامی وئرمه باده!
ولاکین عشق بیلمز ننگیله نام،
نئجه اولور، نه‌دیر صبر و نه آرام.
اولور عاشیق اولان بدنام و رۆسوا،
اولور عاشیق اولان بدنام و شئیدا.
یئنه صبر ائتدی اول شهزاده بهزاد،
قؽلاردی ناله و زاری و فریاد.
پریشان اولدو اونون رۆزگاری،
یئنه قؽلدی فغان و نؤوحه زاری.
جانیندا وار، خیال و وصل-جانان،
چؽخیب بیر گئجه اول مدهوش و حئیران.
توتوب دشت و بیابان، راه و بیراه،
گئدر بیچاره سرگردان و گۆمراه.
چکیب جؤور و جفا حدن زیاده،
گزردی اول بیاباندا پیاده.
قضارا کاروان-میصر محمیل
آچیب اول یئرده ائتمیشدیله منزیل.
ولی گؤزلرینه گئتمزدی یوخو،
چکرلر اوغرودان تشویش و قئیقو،
اولارین گؤزلرینه چۆن گؤروندو،
نه گلدی باشینا سن گل گؤر ایندی.
توتوب دئدیلر: ای سرمست، سالوس!
بیزه بدخواه‌سن! ای دۆزد و جاسوس،
یؽغیلدی اۆستونه اونلار تامامی،
بیزه سؤیله هانی دۆزد و حرامی.
اونا ائیله‌دیلر بۆسیار آزار،
گیریفتار اولدو میسکین، اوندا آغلار.
اونو سالار-کاروان قؽلدی محبوس،
بئله آپاردی اونو زار و ‫مأيوس.
آتاسی اولدو بو ایشدن خبردار،
پریشان خاطیر اولدو، زار آغلار.
الینه آلدی چۆن اول دمده خامه،
یئنه سولطان-میصره یازدی نامه،
«کی، ای شاه-جاهان، پوشت و پناهیم،
کی، سندن غئیری یوخ اۆمیدگاهیم!
منیم فرزندیم اول شهزاده بهزاد،
بو یئرده چۆن دئییلدی، خۆرّم و شاد.
پریشان اولدو اونون رۆزیگاری،
یئنه قؽلدی فغان و آه و زاری،
هوای-عشقیدن بیچاره اولدو،
بو یئردن باش آلیب آواره اولدو.
بیلیرم گلمیش اول سیزین دیاره،
اولور اوندا اونون دردینه چاره،
به‌زینهار و، به‌زینهار و، به‌زینهار،
اونون دردیندن اولون سیز خبردار».
بو احوالی ائشیتدی، چۆنکی سولطان،
دئدی: هر کیم کی، ساخلار اونو پۆنهان،
نئچون سن ائیله سرگردان و گۆمراه،
گزیردین، یوخ ایدی بیلنجه همراه؟
دئدی بهزاد اونا حالی سراسر،
دئدی پس اونا، ای سولطان-سرور،
خطا قؽلدیم، منیم عفو ائت گۆناهیم!
بئله بیلمز ایدیم، اۆممیدگاهیم.
گۆناهکارام، عطا ائیله، کرم قؽل!
منه ائتمه تلافی، مؤحترم قؽل.
آیاغیندان گؤتوروب بندی فی‌الحال،
بشارت وئردی اونا، قؽلدی خوشحال،
مۆزیّن ائیله‌یوبن قؽلدی زینت.
روان اول اینینه گئیدیردی خلعت،
دور ایندی گئده‌لیم، شاه ایسته‌ییبدیر؛
گتیرسینلر منه دردم»، – دئییبدیر.
گتیردی پادشاهین خیدمتینه،
دئدی: ای پادشاهیم: من کمینه‌!
بو اوغلانی مگر اندر بیابان،
توتوب دئدیم بودور جاسوس دۆزدان،
الین و آیاغین من باغلامیشدیم،
گیریفتار ائیله‌ییبن ساخلامیشدیم.
ائشیتدیم چۆن مۆنادی قؽلدی مفهوم،
من اوندان ائیله‌دیم احوالی معلوم،
مۆشخّص اولدو کی، داماد-سولطان،
گتیردیم پادشاهیم، بودور اوغلان!
شه اعزاز ائیله‌دی اول دم جوانه،
دؤیولدوگو تبل و کوس و شادیانه،
هم اول خواجه‌یه قؽلدی لۆطف بۆسیار،
گؤروب اوغلاندا حۆسن و شکلی رۆخسار،
باخیب گؤردو، بیندی، در همه باب.
بیلیردی اوندا یوخدور طاقت و تاب،
بویوردو: سیز چالین اول تبل و کوسی،
مۆحیّا اولسون اسبابی عروسی،
چالیندی تبل و کوس، نای-زورنا،
قامو شهر و ویلایت اولدو آگاه.
دئدی هم قاضی‌یه، ایشبو صلاحی،
مۆشخّص ائتدیلر عقد و نیکاحی.
بلی، چۆن آخیر اولدو روز-هیجران،
یاووخلاشا نولایدی وصل-جانان.
اولور پس، عاشیقین شؤوقی زیاده،
یئنه او شؤوقیدن ذؤقی زیاده.
ولاکین اول گئجه شاهزاده بهزاد،
شۆکوفته خاطیر و، خۆرسند و دیلشاد.
فأمّا قالمامیش صبر و قراری،
«نیهان گؤروم – دئدی – بلکه نیگاری؟».
بیر ائوده کیم اولوردو اول یئگانه،
یؽغیلمیش اوندا خوبان-زمانه.
پری پئیکر، سهی قامت، سمنبر،
قمر طلعتلی، چوخ خورشید منظر.
قامو پۆسته دهان، شیرین شکر لب،
قامو لاله‌عۆذارو، سیب غبغب،
مگر بهزاد گیزلین چؽخدی گئجه،
اول ائو اۆستونده واردی بیر دریچه.
اورادان چۆن نظر قؽلدی نیگاره،
گؤروب جانان اۆزونو آشیکاره.
ساناسان گئتدی اوندان عقل و ایمان،
باخان قالدی اونا مدهوش و حئیران،
باخیب اونو مگر گؤردو بیر عؤورت،
قؽزین آناسینا قؽلدی ایشارت.
گؤر ایندی نئیله‌دی اول بدفعالی،
عیان ائیله‌مه‌دی بو گیزلی حالی!
وار ایدی ایکی‌اوجلو بیر دمیر شیش،
اودا قویدو اونو بد فعل، بدکیش.
قؽزاردی چۆن آیاغا دوردو اول زن،
اله آلدی، یئریدی، سوی-روزن،
دئییل اوغلان خبردار ایشبو حاله،
ایکی گؤزونه شیش اولدو حواله.
یؽخیلدی در زمین شاهزاده بهزاد
چکیب نعره قؽلیب افغان و فریاد،
ائشیتدی خلق فریاد و فغانی،
یؽخیلدی درزامان تاپشیردی جانی.
بو حاله واقیف اولدو شاه و لشگر،
ساناسان اول زاماندا قوپدو محشر.
قویوب رحمانی چۆن وسواسه دؤندو،
اونون چۆنکی تویو بیر یاسه دؤندو.
اگر قؽلسایدی بیر اندک تحمّول،
اولوردو مطلب و مقصود حاصیل.
چۆ صبر ائیله‌مه‌دی بیچاره اوغلان،
کیمه نه ائتدی، اؤزونه قؽلدی نؤقصان.
یئتردی، صبری قؽلسا مۆدّعایه،
شیتاب اوغراتدی درد-بیدوایه.
گئجه اولدو بو نقل اولونجا تقریر،
یئنه اول بختیار بوینوندا زنجیر،
آپاردیلار اونو زیندانه دوستاق،
اونونچون یوخ هاوادار، ائل و اویماق.