منو
حیات فاجعه‌لریندن
۱۳۲۸ نجی ایل بهمن آینین اوچو ایدی. محکمه سالونو تماشاچیلارلا دولموشدو. غلیظ سیغار توستوسو سئیره‌ک بیر دومان کیمی سالونا یایلمیشدی. ازدهام سونسوز بیر هیجان ایچریسینده، محکمه‌نین، قرارینی گوزله‌یردی. کئشیکچیلر متهمین ساغ-سولونو آلمیشدیلار. وکیل ناراحت بیر حالدا قدم ووروردو. دادستان اوز موفقیتینه امیدوار بیر حالدا، غرورلا سیغارینی چکیب توستوسونو هوایا بوراخیردی. متهم صندلینین یاخینلیغیندا بیر خانم قورو دوشه‌مه‌نین اوزرینده اوتوروب، کهنه چادراسینی امیزدیرمکده اولدوغو بیر یاشار کورپه‌سینین باشی اوزرینه چکیب اونو کیریتمه‌یه چالیشیردی. آلتی یاشیندا بیر اوغلان اوشاغیدا بوینونو بوروب، گاه مقصره - گاهدا آناسینا باخیردی. خانم تئز-تئز متهمه باخیر، دولغون گوزلرینی سیخدیقجا، یاش مروارید دانه‌لری کیمی، یاناغیندان دیغیرلانیب کورپه‌نین اوزونه توکولوردو. بو مقصرین آروادی ایدی. اری آدام اولدورموشدو. اونون و اوشاقلارینین مقدراتی محکمه‌نین قرارینه باغلی ایدی. محکمه هیئتی داخل اولاجاغی خبر وئریلدی. هامی آیاغا دوردو. سس-کوی کسیلدی. محکمه صدری عئینگینی گوزونه ووروب حکمو اوخوماغا باشلادی:
― متهم علی میرزا مهدی اوغلو شهرت احمدی، اوز گناهینی بوینونا آلمایاراق، گوستریر: گویا، دی آینین اونوندا گئجه ساعت بیرده، کئفلی حالدا کوچه‌دن کئچیرکن، بیردن آیاغی مقتولا ایلیشیر. دایانیب اونا باخیر. غیری ارادی اولاراق، یئره دوشموش قانلی پیچاغی الینه آلیر. بو تصادف اونو مستلیکدن آیلدیر. سس-کوی سالیب جماعتی کومه‌یه چاغیریر. اونون سه‌سینه کئشیکچی پلیس و بیرنئچه نفر حادثه باش وئرمیش یئره گلیب اونو دوتورلار. متهم اوزونو تبرئه ائتمه‌یه چالیشسا دا کئشیکچینین و باشقا شاهدلرین شهادتیندن، ائله‌جه‌ده مرحوم چنگیز خانین قتله یئتیریلدیگی پیچاق اوزرینده آپاریلمیش آزمایش نتیجه‌سینده، ضاربین ال نشانه‌لری مشاهده اولونموشدور. محکمه هیئتی گوستریلن دلیللری اساس دوتاراق، علی میرزا مهدی اوغلو شهرتی احمدینی چنگیز خانی قتله یئتیردیگی اوچون مقصر تانییب، ج. ا. م. م. --- ماده‌سی اساسیندا، اعداما محکوم ائدیر. قرار قطعیدیر. دئیب، حکمو قورتاردیقدا متهمین اوزونه اولوم توزو قوندو. باشی گیجلدی. گوزلرینه قارانلیق چوکدو. یخیلماماق اوچون محجردن یاپیشدی. قادینی اوره‌ک یاندیریجی بیر نوا ایله آغلاماغا باشلادی. اوغلودا اونون سه‌سینه - سس وئردی. تماشاچیلار آراسیندا بیر هیجان وجوده گلدی. محکمه هیئتی پرونده‌نی گوتوروب او بیری اوطاغا کئچمک ایستدیکده بیردن، ― دایانین! دئیه گورولتولو بیر سس سالونو دولدوردو. هامی سه‌سه طرف دوندو. سه‌سی اوجالان، آداملاری یارا-یارا محکمه هیئتی قرار دوتان یئره دوغرو ایره‌لیلدی. بوتون گوزلر اونا زیللنمیشدی. محکمه هیئتینین قاباغیندا دایاناراق،
― عدالتلی حاکملر! اعدام حکمو وئردیگیز بو بدبختین هئچ بیر شئیدن خبری یوخدور. چنگیز خانی من اولدورموشم! دئدیکده جماعت آراسیندا یئنه بیر قاریشیقلیق عمله گلدی. محکمه صدرینین قاشلاری چاتیلدی. زنگی چالاراق، تماشاچیلاری ساکت ائتدی عئینگینی گوزونه تاخیب، دقتله قدرته باخدی. دوداقلاری اسه-اسه دئدی:
― اوغلان! هچ بیلیرسن نه دانیشیرسان؟ دادستان دوتولموش بیر حالدا،
― حتماً دلیدیر! دئیه، محکمه صدرینین سوزونون آراسینا سوز آتدی. وکیل ایسه مراقلا قدرتین سوزلرینی دینله‌یر، گوزلرینده امید قیغیلجیملاری اوینایردی. قدرت قاضینین سوالینا جواب اولاراق،
― بلی، جناب حاکم! من یاخشی بیلیرم نه دانیشیرام. عقلیمده باشیمدادیر. من اوز انتقامیمی آلمیشام. دئیه، جواب وئردیکده، وکیل اونا یاخینلاشدی
― دئیرسن، سن اولدورموسن؟!
― بلی، من اولدورموشم! دئیب مقصری نشان وئردی. ― او بیچار‌ه‌نین اعدام حکمو اوخوناندا، خانیمینین ناله سه‌سی بیر اود پارچاسی کیمی اوره‌یمی پارچالادی. اوز قادینیم، اوشاقلاریم یادیما دوشدو. گوردوم منیم گوردویوم ایش اوچون باشقاسینی دار آغاجینا تاپشیریرلار داها دایانا بیلمدیم. یئنه دئیره‌م، چنگیزخانی من اولدورموشم!
― احسن!... دئیه آغیزلاردان قوپان سسلر بیر-بیرینه قاریشدی. محکمه هیئتینین کیچیک بیر مشاوره‌سیندن سونرا قدرتین حبس اولونماغینا حکم یازیلدی. علی غافل اولومدن قورتاردیغی اوچون، خانیمی همده اوزو، بیلمیردیلر آغلاسینلار یوخسا گولسونلر.
قدرتین داستانی دیلدن-دیله دوشدو. او، چنگیز خانی اولدورمه‌یی‌نین علتینی یوخو کیمی، هره بیر یئره یوزوردو. روزنامه‌لر اوچون یئنی موزوع تاپیلمیشدی. رنگ و بویالارلا قدرتین حقینده کیمی "بیر انسان کامل" بعضیلری، "مرموز قاتل"، "ظلمون مکافاتی" و الا ... جور به جور عنوانلارلا قلمه گتیریب، گاه تبرئه ائدیر، بعضا ده دار آغاجینا تاپشیریردیلار.
یئنیدن باشلانمیش تحقیقات، سرعتله قورتاردی. بهمن آینین اون بئشینده محکمه سالونوندا ایینه سالماغا یئر یوخ ایدی. قدرت متهم صنده‌لینده اوتورموشدو. هامی مراقلا اونا باخیر، حقینده جور به جور قضاوتلر یورودولوردو. نهایت، محکمه رسمیت تاپدی. دانیشیقلار، سورغو سواللار قورتاردیقدان سونرا. اوزوندن دفاع ائتمک اوچون، سوز قدرته وئریلدی. اونون صاققالینی توک باسمیشدی. رنگی آغارمیش، گوزلری چوخورا دوشموشدو. اولدوقجا آرام و خونسرد نظره گلیردی.
― من اونو تعقیب ائدیردیم. نهایت دی آینین اونوندا، آخشام اوستو اونون قمارخانایا گیردیینی گوردوم. گوزلدیم، چوخ گوزلدیم. گئجه یاریدان کئچمیشدی. او کئفلی بیر حالدا قمارخانادان چیخدی. من اونون دالینجا دوشدوم. اوز کوچه‌لرینده قاباغینی کسدیم. او منیم زندگانلیغیمی، حیاتیمی الیمدن آلمیشدی. اوغلومون اولومونه، خانیمیمین دیوانه اولماغینا باعث اولموشدو. او بیر تک منه ظلم ائتمه‌میشدی. منیم کیمی یوزلرجه عائله‌لرین فلاکت و اولومونه سبب اولموشدو. آنجاق، بو جنایتلری اوچون هئچ کس اوندان حساب ایسته‌میردی. بونا گوره‌ده، من اوزوم اوندان انتقامیمی آلدیم. من اوزومو مقصر بیلمیرمم. چونکه، قان ایچن بیر ظلمکاری اولدورموشم. من اوز وکیلیمدن خواهش ائدیره‌م چنگیز خانلا منیم داستانیمی، داها دوغروسو، منیم باشیما گتیردیگی فاجعه‌نی اولدوغو کیمی سویله‌سین. امیدوارام که، واقعیت آیدینلاشدیقدا، بو ایشده؛ هامی منه حق وئره‌جک. دئیب، اوز یئرینده اوتوردو. وکیلی همان "گناهسیز محکوم" احمدینین وکیلی‌ایدی. او، قدرتین، ردانه‌لیک صفتینه گوره، گونوللو اولاراق، اوندان دفاع ائتمه‌یی عهده‌سینه گوتورموشدو. او سوزه بئله باشلادی:
― محترم حاکملر! قدرت اوز گناهینی بوینونا آلماقلا، گناهسیز بیر انسانی دار آغاجیندان قورتاردی. اونون عائله‌سینی حتمی بیر سقوطدان نجات وئردی. بونونلا او، بیر جانی دگیل، قلبی مهر-محبتله دولو ان شرفلی بیر انسان اولدوغونو ثبوت ائتدی. بیز اونو بو جنایته صوق ائده‌ن علتلری آیدینلاشدیرمامیش اونون حقینده دوزگون قضاوت ائده بیلمه‌ریک. بونا گوره‌ده اجازه وئرسه‌نیز، چنگیز خانلا - قدرتین، داها دوغروسو بیر اربابلا، رعیتین احوالاتینی سیزه سویله‌رم. امیدوارام که، صحبتیم قدرتین حقنده دوزگون قضاوت اوچون ده‌یرلی بیر سند اولسون. محکمه مدیری باشی ایله اوز راضیلیغینی بیلدیردی. وکیل سوزه بئله باشلادی:
قوراخلیق ایلی.
۱۳۲۷- نجی ایلین خرمن وقتی‌ایدی. ایللیک محصول توپلانیب، تاخیللار دویولوب، سوورولموش، هر طرفده سامان تومپالاری و اونلارین یاخینلیغیندا سوورولوب تمیزلنمیش یئرلرده آرپا، بوغدا و چودار یغینلاری گورونودو. یاین یوروجو آغیر ایشیندن یاخا قورتارمیش ایش ماللاری خرمه‌نین اطرافیندا یایلانیب گووشه‌یر، بعضیلریده اشتهایه گلیب رنگلری سارالمیش قورو اوتلاردان اوتلایردیلار. هر طرفده آرواد، اوشاق قاینایردی. کندلیلر اوز محصوللارینین دوره‌سینه توپلانمیشدیلار معمولا محصول وقتی کندلرده هیجان، شادلیق، چالماق - اویناماق گورونر. آنجاق بوردا بوغوجو بیر سکوت حکم سورمکده‌ایدی. قاشلار چاتیلیمش، قیافلر دوتغون، گوزلردن اضطراب و امیدسیزلیک لپه‌لنیردی. چونکه، اکین یاخشی بیتمه‌میشدی. محصول بول اولاندا ارباب پاینی آپارار. مباشیرین جیبی دولار، سیده، ملایا، کندلینین اوزونه‌ده چاتار. آنجاق بو ایل قوراخلیق اولموشدو. چوخلاری سپدیگینی ده گوتوره بیلمیردی. آجلیق و فلاکت کندی هده‌له‌یر ایدی. توپلانیلمیش بو آز محصولودا اربابین کهنه حق - حسابلارینی تمیزله‌مک اوچون مباشیر ایکی آیاغینی بیر باشماغا یئرلشدیریب کیمیسینی دویور، کیمیسینی توهین ائدیر، سویوردو. کند اهلی لاپ جانا دویموشدو. خرمنه یغیلانلارین آراسیندا پیچ-پیچ ایله باشلانان اعتراض سسلری اوجالماقدا ایدی. قدرت گونه‌شین حراره‌تیندن آلنیندا قاباران تر دانه‌لرینی الیله سیله‌رک سوزه باشلادی.
― قوراخلیغی که اوزون گوردون. خرمنده‌کی تاخیللاری مباشره نشان وئریب، ― بودا بیزیم ایللیک محصولوموزدور. ارباب اوزوده گلیب گوردو. داها بیزی نیه دارا قیسنایرسان؟ قدرتین بو سوزوندن جرئتله‌نن کندلیلر سسلرینی اوجالتماغا، اوره‌کلرینی بوشالتماغا باشلادیلار.
― یاغمادی، بیتمدی. بونا بنده نئیله‌سین؟
― بیزکه اولمه‌لی دگیلیک!
― آلتیمیزین پالازینیدا چکیب آپاردیز. داها بیزدن نه ایسته‌یرسیز؟
― یوخدور! یوخ! یوخدان نه وئره‌ک؟ دئیه، هرطرفدن اوجالان سسلردن حدتلنمیش مباشر بورنونو یئردن قالدیردی. سرت ایت کیمی، یانلارینی قاپاراق،
― هامیز آجیزدان اولون، قیریلین! منه نه؟ من آغانین حقینی آلاجاغام! دئیب، سوزونو قورتارمامیش، قاریشیق بیر حالدا اوجالان سسلرین آراسیندا،
― اکنده یوخ، بیچنده یوخ، یئینده اورتاق قارداش! یوخدان نه وئره‌ک؟
― خیر آغا! بونلار دئیر ارکک سنده دوغ، دیشیسنده دوغ!
― گونون - بو گونو ائویمده بیر تیکه چوره‌یم یوخدور.
― یوخدان آلله‌دا بئزاردی.
― یوخدور، یوخ! یوخ نه اولدوغونو آنلایرسانمی؟
دئیه، هر طرفدن یاغدیریلان اعتراضلارین ایچریسینده، همت کیشی اوزونو آرالیغا آتاراق، بیر طرفدن جماعتی ساکت ائتمه‌یه، اوبیری طرفدن، اوزوندن چیخمیش مباشیرین گونلونو آلماغا چالیشیردی.
― بیزیم سوزوموز یوخدور. آلله اربابین کولگه‌سینی بیزیم باشیمیزدان اسکیک ائله‌مه‌سین. ائله بیز ایندییه کیمی اونون سایه‌سینده بیر تیکه چوره‌ک یئمیشیک. دئیب، یاستی-یاستی سوزونو دوام ائتدیردیکده، قدرت تاب گتیره بیلمدی. سوزونو آغزیندا قویاراق،
― نیه دئمیرسن اربابین سایه‌سینده همیشه یاز اکینجی، قیش دیلنچی اولموشوق. همت کیشی قدرتین سوزلرینی ائشیتسه‌ده، اوزونو اوندا قویمایب، قانی سویوقلوقلا،
― آغای مباشر! دئدی، ― بونلار جواندیر، دوشونمورلر. ائله سن نجه بویورسان ائله‌ده - ائله‌ریک. وئرمه‌یب نه دئیه‌جه‌یک؟ دئدیکده، مباشیرین دوز قاباغیندا، الینده‌کی دیه‌نه‌یه سوکه‌نیب دوران احمددایی بوغونوق، یوغون بیر سسله،
― سن وئره‌رسن. توخون آجدان نه خبری؟ دئیه، همت کیشینین سوزونو کسدی. سسلر کسیلمیردی.
― هئچ بیرشئی وئره بیلمه‌ریک!
― بیزه نه وئرمیسیز، آلا بیلمیرسیز؟
― پیشگی دارا قیسناسان، قاییدار اوزونو جیرار. بو سوزو دئینده احمد دایی‌ایدی. اونون سوزلری مباشری آلیشدیردی. اوزونو ساخلایا بیلمه‌دی الینده‌کی شاللاغی هوادا اویناداراق،
― گل اوزومو جیر گوروم، نجه جیریرسان؟! دئیب، قوجانین کله‌سیندن اندیردی. کیشی گیجه‌لیب، یئره یخیلدی. اونسوزدا جماعتبن صبری توکنمیشدی.
― اده نه دورموسور؟!
― ووررون بو آنلامازی! دئیه‌ن کیمی، هامی حرکته گلدی. مباشری دویه-دویه قوووب کنددن چیخارتدیلار. خرمنه یغیلمیش تاخیللاری ائولرینه داشیدیلار. البتده، کندلیلر بیلیردیلرکه، "قانونسوز" ایش گرورلر. بو عمل‌لری، مکافاتسیز قالمیاجاق. آنجاق، چاره‌لری یوخ ایدی. اگر خرمنه یغیلمیش بو آز محصولو الدن وئرسه‌لر، ایندیدن آجلیق و یوخسوللوق ایله البه-یاخا اولمالی ایدیلر. انسان هر چتینلییه دوزه بیلسه‌ده، اوشاغینین آجلیغینا دوزه بیلمز.
قدرتین چنگیز خانلا اوز - اوزه گلمه‌یی
دان یئری یئنیجه سوکولوردو. قدرت یوخودان آیلدی. گوزلرینی اووشدوروب، ساغ-سولونا باخدی. لاله‌نین یئری بوش‌ایدی. او، هامیدان تئز دوروب اینگی ساغار، اوجاغی قالار ایدی. آنجاق، سکز یاشلی قیزی مارال ایله اون دورت آیلیق اوغلو عیوض هله یاتیردی. او دالغین باخیشلارلا اونلاری سوزدو. عیوضین اوستو آچیلمیشدی. کنارا آخمیش یورغانی آستاجا اونون اوستونه چکدی. اگیلیب یاواشجادان دوداقلارینی اونون گول رنگینه بنزه‌ین اوزونه یاپیشدیردی. دیزی اوسته اوتوراراق، اونلارا تماشا ائتمه‌یه باشلادی. سانکه، او، بو گناهسیز فرشته‌لرین گله‌جگینی دوشونوردو. درین بیر آه چکره‌ک، آرخاسی اوسته یئرینه اوزاندی. بده‌نینده بیر سویوق گیزیلتی حس‌ائتدی. گوزلرینی اوطاغین تاوانیندا صیرا ایله دوزولموش چیپلاق دیره‌کلره ذیلله‌دی. کئچن گون خرمنده باش وئرمیش حادثه بیر آندا گوزونون اونوندن کئچدی. او، ایلان چالمیش آدام کیمی، بیردن یئریندن سیچرادی.
― یوخ! بو باره‌ده فکر ائتمیه‌جگم. هر نه اولاجاق، قوی اولسون. دئیب، پالتارلارینی گئیدی. قدرتین وار-دولت آدینا چی کرپیچدن دوزلمیش ایکی اوطاقلی کیچیک بیر حیطی وار ایدی. بو اوطاقلارین بیرینده اوزو اولور، اوبیرنده ایسه، بیر اینک و اوچ باش کئچی‌سینی ساخلایردی او، دایانمادان اینگی ناخیرا قاتدی. کئچیلریده دوشه اوتوردو. لاله خانم هله دونندن ائوده چوره‌ک پیشیرمه‌یه اون اولمادیغینی ائشیتدیرمیشدی. تزه بوغدادان کیسه‌یه دولدوروب، چیگنینه آتدی. اوزونو کندین شمالیندا اولان یاخین دگیرمانا یئتیردی. شاریلتی ایله آخیب گوزلرینی دولدوران سویون گوجو قارشیسیندا تاب گتیره‌بیلمه‌یب، سرعتله فیرلانان ایری چرخ اوز گوجونو آغیر دگیرمان داشینا گوستره‌رک، اونو رقصه مجبور ائدیردی. داشدا آجیغینی آستا-آستا بوغازینا توکولن دنلره توکوب، گورولتو قوپاریر، تلاشلا ازیب یوموشاق اونا دونده‌ریر، ائشییه وئریب توز دومان قالدیریردی. ائله‌بیل که، دگیرمانا یغیلانلارین دردینی بیلیر تئز یولا سالماغا جان آتیردی. گون اورتا چاغی قدرتین نوبتی چاتدی. او، ده‌نینی دگیرمانین بوغازینا توکموشدو. چیخان اونو اوز کیسه سینه دولدوروردو. بیردن ائشیکده سس-کوی قوپدو.
― گلدیلر! داغیتدیلار!... ووردولار!... ارباب، امنیه سوزلری دالغالاناراق، ده‌یرمان داشلارینین خاریلتیسی-گورولتوسو ایچریسینده ایتیردی. قدرت ایسه اوز ایشینده ایدی. گونه‌شین قارشیسینی هرده‌ن دوتوب، اوتن سئیره‌ک بولودلار کیمی، قاپیدان ایچری دوشن ایشیغین قاباغینی دالبادال دوتولوب آچیلماغی قدرتین نظرینی جلب ائتدی. او، باشینی قالدیریب باخاندا، بیر نچه نفرین آراسیندا قیزی مارالی گوردو. او، هونگورتو ایله آغلایردی. قاچا-قاچا گلدیگیندن، آلنیندان آخان تر دانه‌لری گوز یاشینا قاریشمیشدی. قدرت الینده‌کی کوره‌یی یئره آتیب، تئز قیزا دوغرو یوگوردو.
― نه‌وار، نیه آغلایرسان؟! مارال آراسی کسیلمه‌ین ایشقیریقلار ایچریسینده،
― امنیه‌لر توکولوب ائویمیزی داغیتدیلار. آنامی ووردولار. تاخیلاریمیزی یغیب آپاردیلار. دئدیکده، غافل ضربه‌دن گیجه‌لن آداملار کیمی، قدرتین‌گوزلرینه قارانلیق چوکدو. دیزی اوسته چوکره‌ک، مارالی قوجاقلایب، باشینی کوگسونه سیخدی. یاناغیندان اوپه‌ره‌ک، دوتغون سسله،
― آغلاما !... دئدی. من بیلیردیم جاناواردان مرحمت اومماق اولماز. دئیب، آیاقا دوردو. اوزونده آجی بیر تبسم قیمیلداندی. اویوتمکده اولدوغو ده‌نی ده‌یرمانچییا تاپشیردی. مارالین الیندن دوتوب اوردان چیخدی. ایری-اویرو، داشلی، دار کوچه‌لردن کئچیب، کسمه یول ایله اوزونو میدانا یئتیردی. آرواد-اوشاق قاریشیقلی، جماعت مسجدین قاباغینا توپلانمیشدی. ارباب کوکره‌میش آت کیمی، بورنو یئللنمیشدی. گرده‌نینی شوش دوتاراق، هامینی هده‌له‌یر، تهدید ائدیردی. نوکرلر ایله امنیه‌لر هله‌ده ائولره سوخولوب، آرواد-اوشاقلارلا البه-یاخا اولا-اولا، تاخیللاری چکیب مسجدین قاباغینا توکوردولر. اوشاقلار قورخودان آغلاشیر، ایتلر هوروشور، کندی وحشت بوروموشدو. بو حال، حرج-مرجلیک دورونده‌کی قولدور دسته‌لرینین کنده باسغینینی یادا سالیردی. اوزلرده غضب، گوزلرده نفرت شعله چکیر، هامینین دیشی باغارساغینی کسیردی. علاجلاری اولسا، اربابی باشینداکیلارلا، دیدیب پارچالاردیلار. آنجاق، نه ائده بیلردیلر؟... امنیه‌لر دولت نمایندم‌سی ایدی. دولتله طرف اولماق ساده بیر ایش دگیل ایدی. بو آرالیقدا همت کیشی دوشونو قاباغا وئریب،
― جانم! من دئیره‌م گمیده اوتوروب، گمیچی ایله دعوا ائتمک اولماز دیئرلر، اولار. بویورون!... ایندی قدرت قوی گلیب جوابلارینی وئرسین. دئیب، چوبوغونو تنبکی ایله دولدوردو. اود ووروب درین بیر نفس آلدی. ائله بو آندا آرخادان،
― یالتاق! دئیه، بیر سس ائشیدیلدی. بو قدرتین سسی ایدی. هر سوز یئرینده، ایشله‌دیلسه، ده‌یرلی اولار. بو سوزده ایته ده‌یمیش بیر کوسووه اوخشادی.
قدرت اوتوز ایکی یاشیندا، اورتا بویلو، انلی کوره‌ک، قارا بنیز، خوش اخلاق بیر آدام ایدی. همیشه اوز-گوزونده تبسم اویناردی. اونونلا اوز-اوزه گلن نه قدر دوتغون و یا عصبانی اولسادا، ایستر ایسته‌مز دوداقلاری قیمیلدار، اوزو گولردی. آنجاق، باش وئرمیش بو حادثه اونو بوسبوتون عوض ائتمیشدی. قاشلاری چاتیلمیش، گوزلری قورخونج بیر حال آلمیشدی. پالتارینا، اوزونه و پوزغون تئللرینه چوکموش ده‌یرمان توزو، اونو اوزاق سفردن تزه‌جه یئتیشمیش بیر آداما، داها دوغروسو، بیر ده‌یرمانچییا اوخشادیردی. آغیر آددیملارلا اربابا دوغرو ایره‌لیله‌دی. اوزونده‌ن چیخمیش ارباب، آغزی کوپوکله‌یه-کوپوکله‌یه داش دگمیش دونوز کیمی دونقولدانیردی. او، قدرتله اوز-اوز گلدیکده بیردن دایاندی. قیزارمیش ایری، چیخیخ گوزلرینی اونا زیلله‌دی. قالین، اتلی دوداقلاری دائره‌وی بیر شکل آلدی.
سانکه، بو تصادف اونونچون گوزله‌نیلمز ایدی. نطقی کسیلمیشدی. گوزلری باخسادا خیالی اوزاقلاردا سئیر ائتدیگی آیدین گورونوردو. او، اشتباه ائتمیردی. دوداقلاری ترپندی. ائشیدیلمز بیر حالدا،
― اودور، اوزودور... دئدی. او اون ایل بوندان قاباق. قدرتله اوز-اوزه گلمیشدی. انسان حیاتیندا چوخ حادثه‌لرله قارشیلاشا بیلر. لکن، وقت گئچدیکجه یاواش-یاواش یاددان چیخاردار اونودار. آنجاق، اربابلا - قدرتین آراسیندا باش وئرمیش اتفاق اونونچون اونودولماز خاطره‌لردن ایدی. او گوندن دوز اون ایل کئچیردی. بو قارشیلاشما اونون آجی خاطره‌سینی تمام وحشتیله گوزونون اونونده جانلاندیردی.
ایلک گوروش
۱۳۲۷ نجی ایلین یایی ایدی. چنگیز خان اوز عائله‌سی ایله کنده یایلاغا گلمیشدی. کندلیلرینه قوناق ایدی. هر گون اوچ ائو نوبه ایله آغانین ائوینه لازم اولان: تویوق، جوجه، یومورتا، بال، کره، ات و الا... هر نه‌یه احتیاجلاری اولسا یئتیره‌ر اربابی راضی سالماغا چالیشاردیلار. آغا اوزونو مشغول ائتمک اوچون، چوخ وقتلرینی اووا چیخماقلا کئچیره‌ردی. بعضاً ده، یئیب هارینلامیش آت کیمی، کندین آراسیندا قدم ووراراق، گوزللر سئیرینه چیخاردی. اونون شور گوزلولویونو هامی بیلیردی. کندین گوزللری همیشه اوزلرینی اوندان قورویاردیلار.
بیرگون آخشام چاغی او، خلوت کوچه‌لردن، یاشیل آغاجلارین کولگه‌سی آلتیندان، الینده سیغار قدم وورا-وورا، اوز-اوزونه میزیلدانیر، هردنده بیر فشقراق چالماقلا، قوشلارین جه-جه هینه جواب وئرمک ایسته‌یردی. غفلتاً، جوان بیر قیز اونون قاباغینا چیخدی. ارباب گوزلرینی اونا زیلله‌دی. ائله بیل که، اونو اووسونلایاجاغیدی قیز اربابین بو اداسیندان دوتولدو. باشینی آشاغا سالیب، اونون یانیندان اوتدو. او، قیرمیزی گوللو چیتدن تزه بیر بلوز و تومان گئیمیشدی. قارا، هورمه ساچلاری ایلان کیمی، کوره‌یندن آشاغی ساللانیردی. یاناقلاری پایز آلماسی کیمی، آل قیرمیزی، قاشلاری قارا، گوزلری آلا، باخیشلاری جان آلان، دوداقلاری تزه آچیلمیش قیزیل گول غنچه‌سی کیمی لطیف و گوزل ایدی. قیز اوز گوزللیگی ایله اربابی اووسونلامیشدی.
― به به! دئیه، یئرینده‌جه قورویوب قالمیشدی. ککلیک یئریشیله اوندان اوزاقلاشماقدا اولان دلبرین دالینجا باخیردی. قیز دونگه‌نی دوندو. بو حالدا ائله بیل که، "نیه دورموسان احمق؟!" دئیه، اربابی دومسوکله‌دیلر. او، تلقین اولونموش آدام کیمی، اراده‌سیز بیر حالدا، قیزین دالینجا دوشدو. قیز آرخاسینا باخمادان، کندین شرق طرفینه دوغرو گئدیردی. گونش اوزونو اوجا داغلارین دالینا یئتیرمه‌یه جان‌آتیردی گوی اوزونده سئیره‌ک بولودلار اوچوشور، سرچه‌لر بوداقدان - بوداغا سیچرایاراق، جیک-جیکلرینی اوجالدیر، آرابیر اوتمکده اولان آلا قارغالار، قارپلداشاراق، سانکه بیر طوفاندان خبر وئرمک ایسته‌یردیلر. قیز ایسه، اوز هدفینه دوغرو قاناد چالان آزاد بیر قوش کیمی اوچوردو. نهایت، کندده‌ن چیخدی.
ارباب ماهر بیر اووچو کیمی، اوز اووونو گوزدن قویموردو. کولگه کیمی اونون دالینجا سورونوردو. کندین شرق طرفینده دوشموش اوزون بیر دره وار ایدی. قالین، سیخ آغاجلیغی بورانی مئشه‌یه بنزه‌دیردی. دره‌نین تکیندن آخیب گئده‌ن سویون شاریلتیسی داغ-دره‌یه سس سالمیشدی. قیز دره‌یه اندی. اربابین حریص گوزلری ایشیقلاندی. مقصدینه چاتماقدا اولان بیر آدام کیمی، آغزی آچیلمیش، گوزلری گولور، اورهیی شدتله دویونوردو. هردن بیر یان-یوره‌سینه باخیر، احتیاطینیدا الدن وئرمیردی.
― آلله یاخشی یئتیریب. دئیه، هردن دوداقلارینی یالایب، دیشلرینی ایتیدیردی. قیز اوزونو دره‌نین دوشوندن چیخان سرین بولاغین باشینا یئتیردی. سویود آغاجی اوز یاشیل ساچاقلارینی بولاغین اوزرینه سالمیشدی. گوزلرینی دولاندیریب، یان-یوره‌سینه باخدی. صونرا، بولاغین باشیندا اوتوروب ال-اوزونو یودو. اووجونو دولدوروب، سو ایچدی. بو فرصتدن استفاده ائدن ارباب، اوزونو اونا یئتیردی. آلیجی قوش کیمی، قیزین باشینین اوستونو آلدی. لاله اللرینی اتگیله قورولویورکن گوزلری دورو بولاق سویوندا بیر هیکله دوشدو. اول ائله بیلدی که اودور، اوز نشانلیسیدیر. دقتله باخدیقدا، قورخموش بیر حالدا یئریندن سیچرادی. ارباب دیشلرینی آغاردا-آغاردا دایاندی. قیزین قورخدوغونو گوردوکده،
― قورخما، جیرانیم! منم دئیه، اونا طرف آددیملادی. لاله اوزونو ایتیرمیشدی. نه ائده جگینی بیلمیردی. اوزونو قورتولماز بیر تله‌ده گوردوکده، دیلی دولاشا-دولاشا،
― ارباب، ارباب! نه ایسته‌یرسن؟!
― نه ایسته‌یه‌جگم، سنی ایسته‌یره‌م. بیر باخیشدا عقلیمی باشیمدان آلدین. منی دیوانه ائتدین. دئیه، احتیاط و قیسا آددیملارلا قیزا دوغرو ایره‌لیله‌دی. قیرغی کیمی، اونون اوستونو آلمیشدی قیز اللرینی قاباقدا قالخان ائده‌رک، او یاخینلاشدیقجا، گئری چکیلیردی. اربابین قارا فکرینی آنلامیشدی. بیردن سیچرایب، قاچماق ایستدی. آنجاق، گئج ایدی. ارباب بیر سیچرایشدا اونو قارمالادی. لاله تورا دوشموش جیران کیمی چابالایر، ال-قول آتیر، یالواریردی. شهوت احتراصیله قانی جوشماقدا اولان ارباب، یرتیجی بیر جاناوارا دونموشدو. قیزی‌سینه سینه سیخاراق، قالین اتلی دوداقلارینی اونون بوخاغینا یاپیشدیردی. لاله وار گوجو ایله،
― قدرت!... دئیه، باغیردی. اونون نه هارای-دادینین نده تلاشینین ارباب اوچون تاثیری یوخ ایدی. بو آندا اونون گوزلری قیزمیشدی. فقط، اوز آتشینی سوندورمک، کام آلماق ایسته‌یردی. قیز ایسه، وار گوجو ایله اونون اوز-گوزونو جیریر، سیلله‌له‌یب، الیندن قورتارماغا جان آتیردی. لاله‌نین مقاومتی اوزون سورمدی. ارباب بیر پهلوان کیمی، قیزین قوللارینی دالیندا بند ائدیب قوش کیمی گوتوروب یئره قویدو. قیز بیرده،
― قدرت!... دئیه، سسلدی. یئنه‌ده اوزوندن دفاع ائتمه‌یه چالیشیردی. آنجاق قوه‌سی توکنمیشدی. امیدسیزلیک هیولا کیمی، اوره‌ینه چوکموشدو. گوزلری قارالیر، باشی گیجه‌لیر، ال-قولو سوسدالیردی. بو آندا اربابا ده‌ین دوتارلی بیر یومروق صحنه‌نی دگیشدی.
لاله نین ایلک فریادی قدرتین قولاغینا چاتمیشدی. قاچا-قاچا اوزونو اونون هاراینا یئتیرمیشدی.
بولاغین باشی لاله ایله قدرتین گوروش و راز نیاز یئری ایدی. بو گونده لاله اونا گوره گلمیشدی. قدرتین ووردوغو یومروق اربابی گیجلتمیشدی. قیزی غافلگیر ائتدیگی کیمی، اوزوده تله‌یه دوشدویونو دویدو. لاله چالاغان پنجه‌سیندن قورتارمیش جوجه کیمی، ایدی. تئز سیچرایب دوردو. بدنی تیتره‌یر، گوزلرینین یاشی، یاز یاغیشی کیمی توکولوردو. ارباب اوزونو دوغرولدوب، دوردو. اوز خطاسینی آنلاسادا بیر رعیت قارشیسیندا اوزونو سیندیرماق عارینا گلدی. قابارمیش بیر حالدا، دوروب قدرتین قاباغیندا دیکلدی.
― منی وورورسان، احمق! دئیه، قدرته بیر سیلله ووردو. قدرتین گوزلری قیزارمیش. قان بئینینه وورموشدو. اگر بیر آزدا گئجیکسه، ناموسو لکه‌له‌نجک، چیچکلنمکده اولان آرزو و امیدلری سولاجاق، لعنت دامغاسی همیشه‌لیک اولاراق آلنینا یاپیشاجاق ایدی. اوندان صونرا او، آدام ایچینه چیخا بیلردیمی؟ یاشایشین، اونون اوچون نه معناسی اولا بیلردی؟ ناموس لکه‌سینی نه ایله یویا بیلردی؟ قدرت یارالانمیش قاپلان کیمی، مغرور آددیملارلا اربابین قاباغیندا دایاندی.
― ارباب، رعیتین آغاسی، آتاسی، سروریدیر. احترامی عزیزدیر. آنجاق، باشقاسینین ناموسونا ال آتسا، اولومو واجیبدیر. دئیب، اونونلا البه یاخا اولدو. بیری ناز ایله بویوموش، یئیب یایلانمیش قوی هیکل، قاباغیندان یئمه‌ین. اوبیری، بدنی ایشده برکیمیش، الی قابارلی، پولاد قوللو بیر جوان ایدی. دوشدولر بیر-بیرینین جانینا. لاله ایسه، صونسوز بیر هیجان و اوره‌ک چیرپینتیسی ایله ایکی قوچون دویوشونه تماشا ائدیر، آللاها یالواریردی. اونلارین ووروشو چوخ اوزون چکمدی. ارباب یاواش-یاواش لهله‌مه‌یه باشلادی. قدرتین ضربه‌لرینین قاباغیندان قاچماقدا، اونا آغیر گلیردی. وار قوه‌سینی توپلایب، قدرتین اوزرینه شیغیدی. آنجاق، بو دفعه قدرتدن یئدیگی ضربه اونو سوسدالتدی. باشی گیجه‌لره‌ک، یئره سریلدی. قدرت خشم ایله یئردن ایری بیر داش قالدیردی. ارباب گوزلرینی آچمیشدی. آنجاق، دورماغا، اوزونده‌ن دفاع ائتمه‌یه قدرتی یوخ ایدی. او، داشی هوادا، قدرتین الینده گوردوکده اولومونو گوزونون قاباغینا گتیردی. اللرینی بیر آز یوخاری قالدیراراق، یالوارماغا باشلادی.
― منی اولدورمه، آماندیر! آنلامامیشام، غلط ائله‌میشم. ایگید باسدیغینی کسمز. دئیب، امیدسیز بیر حالدا گوزلرینی یومدو. او، اوزوندن گئتمیشدی. بو آندا لاله‌نینده
― آماندیر! اولدورمه! دئیه، اوجالان سسیندن، داش بیر آنلیغا قدرتین اللری آراسیندا قالدی. ائله بیل قوللارینی دوتدولار. دئیه‌سن، "ایگید باسدیغینی کسمز." سوزلری ایله لاله‌نین سسی اوز جادو قدرتینی گوسترمیشدی. اوزونه مسلط اولدو. بو جنایتین صونو ایلدیریم سرعتیله خاطریندن کئچدی. خشم ایله گویه قالدیردیغی داشی اربابین باشی اوستوندن او طرفه آتدی. بونو عقل اونا حکم ائتمیشدی. اللرینی بئلینه ووراراق، بیر فاتح کیمی. لاله‌نین یانینا گلدی. اونو قوجوب، گوزلرینین یاشینی سیلدی. هر ایکیسی سرعتله اوردان اوزاقلاشدیلار.
ارباب گوزلرینی آچدی. ترپنمک ایستدیکده، یئدیگی ضربه‌لردن، ازیلمیش بدنی سیزیلدادی. قارانلیق چوکموشدو. قورباغالارین قورولتوسو. جیر-چیرامالارین آراسی کسیلمه‌یه‌ن یوروجو ماهنیلاری آخشامین سکوتینی پوزوردو. اوغورسوزلوقلاری یوخو کیمی، خیالیندان کئچدی. قدرت داشی هوادان، اونون کلله‌سینه چیرپماق ایستدیگی گوزونون اونونده جانلاندی. داش کلله‌سینه دگسه داغیلمالی ایدی. بس نجه اولوب که، دیری قالیب؟ دئیه، بیر آز فکره گئتدی. اوزونو یغیشدیرب، یانینداکی آغاجا سوکندی. قورخا-قورخا الینی باشینا چکدی. باشی سلامت ایدی.
― گورونور که، معجزه اولوب. دئیه اوز ساغلیغینا سویندی. دوروب اوزونو بولاغین باشینا سالدی. ال-اوزونو یویورکن، گوزونون آلتیندا شیش حس ائتدی. بیر آز سو ایچیب، حالا گلدی. بیر کندلی اوغلونون بیر رعیتین قاراشیسیندا بئله بیابرجاسینا سینماغی اونون روحینی ازمیش، منلیگینی، غرورینی اورتادان آپارمیشدی. سولک بیر ایت قدر کیچیلتمیشدی. دوشوندوکجه اوزونو حقیر، کیچیک حس ائدیردی. او، اوز رعیتینه یالوارمیش، آمان ایسته‌میشدی. دره‌نین قارانلیغیندا، باشینی قالدیریب اطرافینا باخدی. اونا ائله گلیردی که، هر طرفدن اونو هایا باسیب. آغیز اگیر "ناموس اوغروسو!" دئیه، هده‌له‌یرلر. او، روحی بیر بهرانا دوتولموشدو. ده‌لی کیمی، یئریندن دوردو. ایری آددیملارلا اوردان اوزاقلاشدی. گئجه ایله شهره یوللاندی. هئچ کس بو حادثه‌دن بیر شئی بیلمدی. چونگه، هر ایکی طرفین مصلحتیده بوندا ایدی. بو بیر سر اولاراق، چنگیز خانلا، قدرتین آراسیندا قالدی. بو حادثه‌دن صونرا، ارباب اوزو بو کنده آز-آز گله‌ر، قدرتده اونون گوزونه گورونمز، اوندان کنار گزردی.
قدرتین دوتولماغی
بویله‌لیکله، ارباب - قدرتله اوز-اوزه گلدیکده، نه اوچون حیرت و وحشت اونا اوز وئردیگی، بوتون وجودینی سارستدیغینی آنلاماق چتین دگیل. قدرت مبارز خوروز کیمی، بیردن اونون قاباغیندا دیکلمه‌یی، چنگیز خانین کهنه یارالارینی تزه‌له‌میشدی. اونا ائله گلیردی که، ایندیجه قدرت هجوم ائده‌رک، اونو دیدیب - پارچالایاجاق دیر. دوره‌سینی آلمیش امنیه‌لری بئله اونوتموشدو. بیردن اوزونه گلدی. امنیه‌لره دونره‌ک، غضبله،
― نه دورموسوز؟! دوتون بونو! دئیه، باغیردی. امنیه‌لر جلد دوتوب قدرتین قوللارینی باغلادیلار. ارباب دوشونو قاباغا وئرهرک، اونا دوغرو ایره‌لیله‌دی.
― ایندی سوزونو دی. اربابین بو رفتاری جماعته عجیب گلسه‌ده، قدرت اوچون گوزله‌نیلمز دگیل‌ایدی. اربابین الینده اسیر اولسادا، اوز وقارینی، غرورینی حفظ ائتمکده ایدی. جدی باخیشلارینی چنگیز خانین گوزلریندن آیرمیردی.
― دئیره‌م، "ایگید باسدیغینی کسمز!" قدرتین بو سوزو زهرلی پیچاق کیمی اربابا دگدی.
― من که سنین جانینی آلمیرام، حقیمی ایسته‌یره‌م.
― سن بو آز محصولو بیزدن آلماقلا. بیر تک منیم یوخ، بوتون کندین جانینی آلیرسان.
― من اوز حقیمدن کئچمه‌رم.
― انصاف ائت! بو دیاردان قاچاق دوشدویون گونلری یادینا سال.
قدرتین بو سوزلری ۱۳۲۴- دونجو ایل ایگیرمی‌بیری آذر انقلابینا اشاره ایدی. غصبکارلارین غارت و تالانلاریندان، اربابلارین ظلموندن، ژاندارملارین شاللاغیندان جانا دویموش خلق، عصیان ائدره‌ک، ظلم ستمه صون قویدو. چنگیزخانلار، غارتگرلر باش گوتوروب قاچمیشدیلار. تمام بیر ایل خلق آزاد نفس‌آلدی. اوزو-اوز ائوینین آغاسی اولدو آزادلیق گولشنینین چیچکلری آچیب، اوز عطریله اولکه‌نی بورودویو زمان غضبکارلار یئنیدن باسغین ائدیب، آزادلیغی بوغدولار. چنگیز خانلار یئنه گئری دوندولر. آج قورت کیمی، خلقین جانینا دوشدولر. نمونه‌سی گوزوموزون قاباغیندادیر.
قدرت سوزونه دوام ائده‌رک،
― بو ایل گوردویوز کیمی، قوراخلیق اولدو، بیتمدی. گلن ایل عوضینی وئره‌ریک. دئدیکی زمان، مباشر اگیلیب اربابین قولاغینا.
― قربان! هامینی یولدان چیخاردان ائله بو دور. دئیه، پیچیلدادی.
― بس بئله!... دئیب، امنیه‌لره ― آپارین بونو! دئدی. امنیه‌لر ایکی طرفدن اونون قوللاریندان دوتوب آپارماق ایستدیکده، قدرت بوتون قوه‌سینی توپلایب، امنیه‌لری کنارا آتدی.
― اونوتما که، قودورغانلیغین، ظلمونده بیر صونو وار! دئیب، چنگیزخانا دوغرو ایره‌لیله‌دی. سانکه، بو ساده‌لیکله امنیه‌لره تسلم اولوب، قوللارینین باغلانماغینا پشیمان اولموشدو. آنجاق، گئج ایدی. امنیه‌لر اونو قارمالایب زندان عوضینه تعین اولونموش کیچیک بیر توله‌یه سالدیلار.
قانونسوزلوق - بو دور دره‌بگلیک دورونون حکمو. قانون اربابلارین اراده‌سی، امنیه‌لرین شاللاغیدیر. ایستدیکلری کیمی، ائولره سوخولوب، تالاسینلار. دویوب، سویوب، تحقیر ائتسینلر. باشقاسینین ناموسونا ال آتسینلار. بوتون بو یارامازلیقلاری اوچون، هئچ کس اونلاردان حساب ایسته‌میه‌جکدیر. نه وقت بونلارا صون قویولاجاقدیر؟!...
لاله
دان یئری سوکولوردو. خوروزلار اوز آوازیله یاتانلارا سحر مژده‌سینی وئریردیلر. آرابیر جاناوار هجوملارینی سووموش کوپکلرین هوسله‌سیز، یورغون هوروشلری ائشیدیلیردی. سحر یئلی خزان وورموش یاپراقلاری بوداقلاردان قوپاراراق، یئره سریردی. کندین کناری ایله آخیب گئدن سو، اوزونو چای داشلارینا، چالا چوخورا چیرپاراق اوزونه مخصوص بیر آهنگ یارادیردی. یاتمیش کند ایسه، یاواش-یاواش یوخودان اویانیردی.
شهره دوغرو اوزانان اگری-اویرو یولدا بیر قارالتی گورونوردو. او، لاله‌ایدی. قدرت زندانا دوشندن صونرا، لاله‌نین گونو قارا اولموشدو. او عمرونده ایلک دفعه آیریلیق اودونا دوشموشدو. بو آیریلیق اونو شمع کیمی اریدیردی. بیلمیردی دولانیشیق فکرینده اولسون یوخسا، قدرتین دردینی چکسین. هر اوچ هفته‌ده، آیدا بیر دفعه شهره - زندانا، قدرتین گوروشونه گئدیردی. ایلک دفعه او، یولا-ایزه بلد اولمادیغیندان، قدرتین داییسی صفر کیشی ایله گئتمیشدی. جمعه گونلری گوروشه اجازه وئریلدیگی اوچون، بو دفعه عیوضیده دالینا چالیب، گوروش امیدیله یولا دوشدو. ساغ الینده ساللایا-ساللایا آپاردیغی دستمالدا بیر نچه یاغلی چوره‌ک، یومورتا و سوزمه وار ایدی. یول اوزونو اوز-اوزونه دانیشیر بضاً ده،
شام یانار یاغدا اریر، قار یاغار داغدا اریر، من دوشن درده دوشسه... موم اولا یاغدا اریر،بو کیمی یانغیلی بایاتیلاردان اوخویوب، آغلیر، گوز یاشینی توکمکله اوره‌ینین آلووونو سوندوروردو. ساعت اونا یاخین یورغون، ازگین بیر حالدا زندانین قاپیسینا چاتدی. قدرتله گوروش اوچون آدینی یازدیریب، بیر کناردا دیوارین دیبینه چکیلیب، الینده‌کی دستمالی یئره قویدو. عیوضی دالیندان آچدی. یولون ناراحتلیغیندان اوشاق ازیلمیشدی. اونو نوازش ائده‌رک اوخشاماغا-ایندیجه ده‌دن گله‌جک. دئیب، اونو اوپه-اوپه یئره قویدو. اوزوده یانیندا اوتوروب گوزله‌مه‌یه باشلادی. نهایت "قدرتین آدامی" دئیه، اونو سسلدیلر.
قدرت ایکی آی‌ایدی که اوشاقلاریندان آیری دوشموشدو. لاله‌ایله عیوضی گوردوکده، اورهیی کوورلدی، عیوضی قوجاغینا آلیب، باغرینا باسدی، دونه-دونه اوپدو.
قدرتین رنگی آغارمیش، گوزلری بیر آز چوخورا دونموش ایدی. لاله‌نین اوره‌کدن، هونگورتو ایله آغلاماغی، گوروشه گلنلریده متأئر ائتمیش ایدی. قدرت اونا توخداقلیق وئرهرک.
― آغلاما، آغلاما! مگر نه اولوب؟ ایش آدام باشینا گله‌ر. اوزوندن، اوشاقلاردان دانیش. آغلاما! دئیه، اونا تسلی وئریب، اوره‌ینی توخداتماغا چالیشیردی. اونلار آزدا اولسا، دردله‌شه‌بیلدیلر. لاله صحبت آراسی،
― منه دئیرلر، گئت اربابین قاپیسینا. دوش آیاقلارینا، یالوار. بلکه، رحمه گلیب قدرتی بوراخدیرا. دئدیکده، قدرت بیردن آلیندی. دوتغون یاز بولودو کیمی، گورولدایاراق،
― یوخ، یوخ!... سن غلط ائدرسن! اونون قاپیسینا گئدرسن! من بوتون عمرومو زنداندا قالارام. آنجاق، من اونون قاپیسینا گئتمه‌ینه دوزه بیلمره‌م. هیجانلا اضافه ائتدی. ― آنلایرسانمی نه دئیره‌م؟! لاله اونون داریلدیغینی گوردوکده، اوز دئدیگینه پشیمان اولدو. باشینی آشاغا سالیب، داها دینمدی. اونون اوزو، گوزلری، دوداقلاری بئله، قلبینده‌کی کدردن دانیشیردی. قدرت تئز یومشالدی. یاخشی بیلیردی که، او هرنه ائتسه، قدرتین خاطرینه ائتمک ایسته‌یر.
― داریخما! ائوده هرنه وار سات. قویما اوشاقلار کورلوق چکسین. آلله کریمدیر. دئدی. وقت تمام اولموشدو. کئشیکچینین،
― وقت تمام اولدو، قورتارین! دئیه، سسی اوجالدی. قدرت ائوده ایکن، عیوضه چوخ محبت ائده‌ردی. اونونلا اوینار، آتیب - دوتار، سئوه‌ر، ساعتلرله اونو اگلندیره‌ردی. قدرت زندانا دوشندن صونرا، بیر مدت اونون شیلتاقلیغینی ائله‌دی. یازیق لاله‌نی لاپ یوروب، دیلدن سالدی. ایندی او گوجله آتاسینی تاپمیشدی. اوندان آیریلماق ایسته‌میردی.
― ده‌ده! دئیب، کیچیک قوللارینی اونون بوینونا سالیب، باشینی برک-برک سینه‌سینه دایامیشدی.
اونون، گوجلولر ایله - گوجسوزلر، مطیع‌لر ایله آمیرلر آراسینداکی اوچرومدان هله خبری یوخ ایدی. او، نه قانون نده اوزوندن گوجلو بیر حاکم تانییردی. او، اوز آتاسینی ایسته‌یردی. اونون سیجاق، قوینوندا خومارلاتماق، مهر و محبتله دولو آتا قلبینین دویونتوسونه قولاق آسماق ایسته‌یردی. آیریلیق وقتی چاتدی. اونو زور ایله، آخان ذولال گوز یاشلاری ایله آیردیلار. اونو چکیب آتاسینین قوجاغیندان آلیرکن، آزادلیغی الیندن آلینمیش، غروری تاپدالانمیش کیمی، اوره‌کدن آغلاماغا باشلادی. نهایت، دوداقلارینی بوزوب، گوزلرینی یومدو. باشینی آناسینین سینه‌سینه سیخدی. داها آتاسینیندا اوزونه باخمیردی. سانکه، قوجاغیندان وئردیگی اوچون، اونداندا کوسموشدو. قدرت اوره‌ینده وولغان، گوزلرینده حسرت، اونلاردان آیریلدی.
زندان محیطینده
قدرت عمرونده برنجی دفعه زندانا دوشدویوندن، ایلک گونلر، زندان محیطی اونو چوخ سیخدی. قفسه سالینمیش وحشی حیوان کیمی، راحتلیگی، آرامی یوخ ایدی. داریخدیغیندان، چوخ وقت دیزلرینی قوجاقلایب اوز ایچی، اوز دردلری ایله ا‌لله‌شردی. اونونلا بیر اوطاقدا اولان محبوسلارین فکرسیز، لاقید حرکتلری و دانیشیقلاری، قهقهه‌لری اونا آجیق گله‌ردی. اوز-ازونه،
― ائله‌بیل، بختورلری آنالاری ائله بورداجا دوغوب. دئیه‌ر حسود باخیشلارلا اونلاری سوزه‌ردی. هئچ کسله دانیشماز ائله‌بیل، هامیدان وحشت ائدیردی. اونا وئریلن سواللارا گونولسوز، دیل اوجو جواب وئره‌ردی. او، زندانین آشاغی طبقه‌سینده بویوک آنجاق، گون گورمز رطوبتلی بیر اوطاقدا ایدی. بورانین پنجره عوضینه ایکی مربع شکلینده دمیر بارماقلیغی وارایدی. جرگه ایله دوشمه‌یه سالینمیش خلچه، پتو، کیلیم و سائره ... محبوسلارین یاتاق یئرلرینی، داها دوغروسو، ییه‌لنمیش اولدوقلاری یئری نشان وئریردی. بوردا چهارشنبه یئمیشی کیمی، هر جوره آدام وار ایدی.
گوجلولرین منلیگی هریئرده اوز چیرکین صفتینی، قابا دیشلرینی نشان وئردیگی کیمی، زندان محیطینده داهادا آرتیق اوزونو گوستره‌بیلیر، لاپ یوخاری باشدا کئچل یحیا اگلشمیشدی. او، سابقه‌لی، کهنه بیر اوغرو ایدی. گونلرینین چوخونو زنداندا کئچیردیگیندن بورا، اونون اوچون، اوز ائوی کیمی ایدی. دوشلریندن آسیلمیش مداللارینا افتخار ائدن بیر قهرمان کیمی، اودا بده‌نینده، قوللاریندا دویولموش خاللاریله شیشیردی. اونون گوروشونه گلن چوخ اولوردو. او، گتیریلمیش شئیلری هئچ وقت اوزو تک یئمزایدی. گوزو گونلو توخ الی آچیق اوزوندن ضعیفلره زور گوسترمه‌ین حقیقی بیر لوطو ایدی. او، بو اوطاغین آغ‌صاققالی ایدی. دوره‌سینی آلمیش جوانلاردا اوز سیلکیندن ایدی. اکثراً، بونلارین وقتلری قمار اویناماقلا کئچیردی. اویونون گئدیشینده سویوشلر، بحثلر، بعضاً ده بوغوشما-چیرپیشمالار، داها صونرا، کئچل یحیانین آراچیلیغی ایله، اوپوشمه-باریشمالارلا قورتاراردی. هئچ کس اونلارا گوزون اوسته قاشین وار. دئیه بیلمز ایدی. اوز یورغونلوقلارینی چیخارتماق اوچون، هردنده بیر نشئه وئریجی زهرلی مادده‌لردن استفاده ائده‌ردیلر.
ساده بیر جوان بونلارین ایچینه دونسه، چیغ آسانلیقلا فساد باتلاغیندا اوزمه‌یی اویره‌نه بیلردی. یئرده قالانلار ایسه، اوطاغین آیاق طرفینده یئرلشمیشدیلر. بونلار اوز گونلرینی اضطراب، قورخو ایچریسینده، اوز دردلرینی بیر-بیرینه سویله‌مک و یاخود سویله‌نیلن ناغیللارا قولاق آسماقلا کئچیره‌ردیلر. عمر آدینا اوتمکده اولان بو آغیر گونلری بیر-بیر یولا سالیردیلار.
ایلک گونلر قدرتین هامیدان اولکمه‌یی، حدیندن آرتیق دوزومسوزلویو، ساعتلرله دیزلرینی قوجاقلایب، آه زار ائتمه‌یی لوطولارین نظر دقتینی اوزونه جلب ائتدی. یاواش-یاواش اونا متلک دئیب ساتاشماغا. شیط ظرافتلر ائدیب گولمه‌یه، داها دوغروسو، اوزلرینه تفریح اوچون بیر دلخه‌یه دوندرمه‌یه باشلادیلار. شبهه‌سیز، اونون قلبینه آغیرلیق ائدیب سیخان غم کدرلریندن خبرسیز ایدیلر. اونلارین بو حرکتلری قدرته آغیر گلسه‌ده، سوسوردو. بوردا اوزونو یاد، غریب حس ائدیردی. جواب وئرمیردی. آنجاق، چاتیلمیش قاشلاری، نفرت ساچان باخیشلاریندان اور‌یندن کئچنلری هامی اوخویا بیلردی. قاپینین یانینداجا قدرته یئر وئرمیشدیلر. اونون بویورونده امید آدلی قارا بنیز، اورتا بویلو، آغیر طبیعتلی، ساغلام بدن و آز دانیشان بیر اوغلان وار ایدی. گئیمیندن و اللرینین قاباریندان کارگر اولدوغونو آنلاماق چتین دگیل ایدی. او، بیر هفته ایدی که زندانا دوشموشدو. آنجاق نه اوچون دوتولدوغونو هئچ کس بیلمیردی. ندنسه، قدرتین قانی اونا قاینادی. اوزونه هامیدان یاخین، درد آنلایان اونو گوردو.
گئجه یاخینلاشاندا مریضه داریخما اوز وئریب، بده‌نینین آغریلاری. آرتدیغی کیمی، قدرتینده آخشاملار داریخماسی آرتیردی. لاله، مارال، عیوض یادینا دوشور، آیریلیق بیر دمیر حلقه‌یه دونوب، اونو اوز آراسیندا سیخیردی. آخشام ایدی. او، چومبه‌لتمه اوتوروب دیزلرینی قوجاقلایب، غم دریاسیندا ال-قول آتیردی. باشقا محبوسلاردا ایکی بیر، اوچ بیر، باش-باشا وئریب صحبت ائدیردیلر. کئچل یحیانیندا دسته‌سی آراسی کسیلمه‌ین چغیر-باغیرتیلار ایچریسینده اوز ایشلرینده ایدیلر. احمد بی غمین مردمازارلیق دویغولاری قیمیلداندی. الینده‌کی وره‌قلری یئره قویوب آیاغا دوردو.
― اوشاقلار، حس!... دئیه، اللرینی دوداقلارینا یاپیشدیردی. بو حرکتیله او، اوز یولداشلارینی سکوته دعوت ائتدی. سیچرایب، یونگول آددیملارلا ایستکانی سرین سو ایله دولدوردو. اوغرو آددیملارلا قدرتین باشی اوزرینده دایاندی. بیردن سویو اونون بوینونا جالادی. قدرت دیسگینمیش، ده‌لی کیمی یئریندن سیچرادی. لوطولار دسته‌سینین وحشی گولوشلری بوتون زندانا یایلدی. احمد بی غم اوز گوردویو ایشدن لذت آلاراق، بیر الیله قارنینی دوتور، اوبیری الیله‌ده قدرتی نشان وئرهرک، گولوردو. گولوشونون شدتیندن آغزی آیریلاراق، گوزلریندن یاش توکولوردو. اوبیری زندانیلار ایسه، ناراحت بیر حالدا، گاه قدرته گاهدا دویغوسوز یارامازلارا، داها صونرا بیر-بیرلرینین اوزونه باخاراق، باشلارینی آشاغی سالدیلار. قدرت آغیر آددیملارلا احمد بی غمه دوغرو ایره‌لیله‌دی. آجیغیندان گوزلری قیزارمیش، قان بئینینه وورموشدو.
― آداما اوخشار ائششک! دئدیکده، احمد باشینا بوزلو سو توکولموش مست آداملار کیمی، آیلیب اوزونو یغیشدیردی. آخی، او دا قاباغیندان یئمه‌ین بوینو یوغونلاردان ایدی. اونو توهین ائتمه‌یه شیر اوره‌می لازیم ایدی. گوزلرینی بره‌لتدی. دیشلرینی قیجیردیب،
― نه دئدین؟ دئیه، قدرتین قاباغیندا دایاندی. قدرت اونا فرصت وئرمدن، وار قوه‌سیله اونا بیر سیلله ووردو. احمد بی غم فیرفیرا کیمی فیرلانیپ یئره دگدی. هامی آیاق اوسته قالخمیشدی. حیرت و هیجان ایچریسینده گاه قدرته، گاهدا احمده باخیردیلار. یولداشلاری اللرینده‌کی قمار ورقلرینی یئره آتیب، قدرته هجوم ائتمک ایستدیکده، امید اونلارین قاباغینی کسدی.
― بیر نفره اون نفر اولماز! دئدی. بو آندا احمد اوز شرور قیافه‌سینه گیرمیشدی. دوداقلاری قاچدی. اوز-گوزونده کنایه‌یه اوخشار آجی بیر تبسم اوینادی. یولداشلارینا،
― دایانین! دوز دئیر. بیر نفره اون نفر اولماز! دئیب، قدرته طرف یئریدی. امیدین آرخا دورماغی قدرتی اوره‌کلندیرمیشدی. اوزونده احمدله ووروشا یئنیلمز بیر گوج حس ائدیردی. هر ایکیسی، کیشمیش ایله بجریلمیش دویوش خوروزلاری کیمی، بیر-بیرینه هجوم ائتدیلر. احمدین ضربه‌لرینین قارشیسیندا، قدرت جانانه مقاومت گوستریر، جواب ضربه‌لری اوچون فرصت آختاریردی. بیردن قیزمیش پلنگ کیمی، سوخولوب احمدی یئردن قالدیردی. خشم ایله یئره چیرپدی. آرا قاریشدی. امید ایله بیر نچه نفر قدرت طرفده، او طرفدنده لوطولار دسته‌سی بیر-بیرینه هجوم ائتمک ایستدیکده کئچل یحیانین اوجالان گورولتولو سه‌سی هامینی دایاندیردی.
― هئچ کسین ال آچماغا حقی یوخدور! تقصیر احمدین ایدی، قدرت کیشی کیمی اوزوندن دفاع ائتدی. دئیب، هامینی ساکت ائتدی. احمدی هوشا گتیردیلر. کئچل یحیا احمده،
― اوغول! تانیمادیغین آتین دالینا کئچمه. آت تپییی یامان اولار. دئیب، قدرتین قولوندان دوتدو. گوله-گوله احمدین یانینا گتیردی. احمد اوتوردوغو یئرده‌جه، چپ-چپ شره‌ریاغان باخیشلاریله رقیبینه باخیردی. هامی نگران بیر حالدا، احمدین وئرجگی جوایی گوزله‌یردی. آنجاق، دئیه‌سن یحیانین شوخلوغو و قدرتین ایگیدلیگی اونون خوشونا گلمیشدی. بیردن قیریشقلاری آچیلدی. اوزونده‌کی کین و غضب تبسمه چئوریلدی.
― دوغروداندا، "سویون لال آخانی، آدامین یئره باخانی." دئیب، قدرتین الینی سیخدی.
― منیم کیشی آدامدان خوشوم گله‌ر. دئیب، یومشاق قهقهه‌لرله، قوجاقلایب اونو اوپدو کئچل یحیا آلولانماقدا اولان اودون اوستونه سو سپیب سوندورمه‌یی، هامینین خوشونا گلدی. او گوندن هئچ کسین قدرتله ایشی اولمازایدی. هامی اونا احترام قویار، خاطرینی ایستردی. او، امید ایله بیر دوست کیمی، صمیمی اولموشدو. اورهیینی اونا آچار دردینی دئیر، اونون وئردیگی تسلی و امیدلر، قدرتین قلبینده توخداقلیغا سبب اولاردی.
بویله‌لیکله، قدرت بیر ایل تمام استنطاق آلتیندا یاتدی. اونا استناد اولونان جرم، اخلالگرلیک و خلقی اربابین علیهنه تحریک ائتمک ایدی. آنجاق، اونو متهم ائتمه‌یه دوتارلی بیر دلیل یوخ ایدی. اوز کندلیلریندن هئچ کس گلیب اونون اوزونه دورمامیشدی. بو بیر ایلی او، چنگیز خانین تاپشیریغی ایله زنداندا قالمیشدی.
نهایت، بیر گون آزادلیغی اونا اعلام ائدیلدی. زندانین قارا، دمیر قاپیسی اوزونه آچیلدی.
قدرت ائوینده
آخشام اولموشدو. گئجه‌نین قارانلیغی کندی قوینونا آلمیشدی. چراغ ایشیقلاری اوز ضعیف نورلارینی حیطلره و دار کوچه‌لره سالمیشدی. آرا بیر هوره‌ن کوپکلرین سه‌سی، کندین اطرافیندا و آرالاریندا اولان گولچه و آرخ کنارلاریندا قورولداشان قورباغالارین و بیر-بیرینین بحثینه سسلرینی داهادا اوجالدان جیرجیرالارین آوازینا قاریشاراق، کندین‌سکوتینی پوزوردو. لاله اوتوردوغو یئرده‌جه، آیاقلارینین اوستونه کیچیک بیر بالینج قویوب، عیوضی اونون اوزرینه اوزاتمیش، بئشیک کیمی یرغالایردی. اونا لای لای دئیب، یاتیرتماغا چالیشیر، اللرینده‌کی یون ایپدن جوراب توخویوردو. مارالدا اونون یانیندا اوتوروب، آناسینین لایلای سه‌سینه قولاق آسیردی. یوخو اونون گوز قاپاقلارینا آغیرلیق ائتسه‌ده، یومولماقدا اولان گوزلرینی اونون اوزوندن آیرمیردی. ندنسه، بو گون حسرت، آیریلیق لاله‌نین اوره‌ینه آغیرلیق ائدیردی. قدرت یادینا دوشموشدو. قلبی سیخیلدیغیندان، بعضاً لایلانی بایاتییا چئویره‌رک،
داغلار داغیمدی منیم، غم اوولاغیمدی منیم، دیندیرمه‌ین قان آغلارام یامان چاغیمدی منیم.دئیه، اوخودوغو بایاتیلار کمانچا کیمی یانیقلی ایدی. اورهیینی بوشالتماق اوچون، آغلاماق ایسته‌یردی. آنجاق، مارالین گوزلری اونون اوزونده اولدوغوندان سینیریر، گوز یاشلارینی ایچری اوتوروردو.
بیردن کوچه‌ده ایتلرین یوروش-هوروشلری ائشیدیلدی. بیرآز صونرا، حیط قاپیسی دویولدو.
― قاپینی آچین! منم. دئیه، قدرتین سه‌سی ائشیدیلدی. لاله آیاقلارینین اوزرینده یاریم یوخولو، میزیلدایاراق، آناسینین سه‌سینه سس وئریب یاتماقدا اولان عیوضی نجه یئره آتیب، قوش کیمی اوزونو قاپییا یئتیردیگینی اوزوده بیلمه‌دی. ایکی آیریلیق خسته‌سی، سارماشیق کیمی، بیربیرینه ساریلدی. هر ایکیسینین گوزلری دولموشدو. کدرله - سئویج بیربیرینه قاریشمیشدی. گئجه‌نین قوینوندا، اولدوزلار پاریلداشاراق بیربیرینه گوز ووروردولار. مارال ایله عیوض اوطاقدان چیخیب قاپینین آغزینداجا اونلاری گوزله‌یردیلر. مارال،
― آتاجان!... دئیه‌ره‌ک، اوزونو قدرتین قوللاری آراسینا آتدی عیوض ایسه، اولکموش قوزو کیمی، اوزونو ائوه سوخدو. اونلار اوطاغا کئچدیلر. عیوض قورخموش حالدا، یوگوروب اوزونو آناسینین اوستونه آتدی: لاله اونو قوجاقلایب، سئوه-سئوه،
― ندن قورخورسان؟ ده‌ده‌دیر! دئیه، اونو آرام ائتمه‌یه باشلادی. عیوض بیر بارماغینی آغزینا آلاراق، اوغرو باخیشلارلا قدرتی سوزمه‌یه، ائله بیل کئچمیش گونلری یوخو کیمی، یادینا سالماغا چالیشیردی. دئیه‌سن بو آدام گوزونه تانیش گلیردی. بیردن دوداقلاریندا تبسم اوینادی نازلانا-نازلانا اوزونو قدرتین قوللاری آراسینا آخیتدی.
بیر ایلدن بری آه-زاردان بوغولموش ائو، بیر آندا ایشیقلاندی. شادلیق و سئوینجله دولدو.
ائل-اوبادان آیریلیق
سحر اولدو. قدرتین گلمک خبری کنده یایلدی. یاد-قوهوم دسته-دسته اونون گوروشونه گلیر، آزادلیغینی اونا تبریک ائدیردیلر. هامینین اوزونده شادلیق گورونوردو.
― گوزلرین آیدین آ قیز!
― گوزلرین آیدین آ لاله!
― دئمه‌دیم‌می، قارا گونون عمرو آز اولار. دئیه، آردی-آراسی کسیلمدن وئریلن گوز آیدینلیقلاری لاله‌نین تبسمله دولو دوداقلارینی، یئنی آچیلمیش قیزیل گوله دوندرمیشدی. قوش کیمی قانات آچاراق، هر طرفه اوچور، گلنلردن قدردانلیق ائدیردی. قاباقلارینا چای قویوب، فیر-فیر فیریلدایردی. بو گوروشلر قدرتین بوتون آجیلیقلارینی، آغریلارینی یادیندان چیخارتمیشدی. دئیر، گولور، خوش حال گورونوردو. بو گوروش بوتون گونو دوام ائتدی. آخشام اولدو. یاخین دوستلار، قوهوملار اونون دوره‌سینی آلمیشدیلار. سوز - سوزو گتیره‌ر - کئچمیشدن، گله‌جکدن، اکین-بیچیندن اولوب-ایتندن، کئچن ایلکی قوراخلیقدان، کنددن باش گوتوروب گئده‌نلردن، نهایت بو ایلکی قوراخلیقدان، قحطلیکدن صحبتلر اولدو. کند یاغیشدان چیخیب، دولویا دوتولموشدو. بو ایل وضع کئچن ایلدنده آغیر ایدی. یئنه قوراخلیق اولموش تاخیل بیتمه‌میشدی. کئچن ایل هئچ اولماسا کندلیلرین هره‌سینین اوزونه گوره، قاپیسیندا مال-قاراسی، ائوینده کیلیم، گبه و باشقا درده ده‌ین پولا گئدن شئیلری وار ایدی. هرکس اوز اولوب-قالانینی ساتیب، آجلیغین قاباغینی آلا بیلیردی. اولمویانلاردا اوز اوشاغینین الیندن دوتوب، ایشیق گله‌نه دوغرو گئدیردی. آنجاق، بو ایل قیطلیغین قاباغیندا تاب گتیرمک چتین ایدی. ایندیدن آجلیق اژدها کیمی آغزینی آچیب، کندی هده‌له‌یردی. ارباب ایسه، اوز کئفینده ایدی. نه کند، نده رعیتین فکرینی چکیردی، کئچن ایلکی کیمی، الینه گله‌نی یغیشدیریب اورتادان چیخمیشدی.
قدرت ایکی هفته ائوده دینجلدی. کندین وضعینی، اوز دولانیشیغینی مطالعه ائتدی. هر اوزونه ووروشدوردو. لاله اینگی، کئچیلری، ائوینین فرشینه‌کیمی ساتیب - سووموشدو.
گونلر گئچدیکجه، قدرتین نگرانلیغی آرتیردی. گله‌جگین فکری، اونو گوتوروردو. صون گونلر همیشه، دوتغون فکرلی اولماغی، لاله‌ده بیر نگرانلیق دوغورموشدو. او، قدرتی دالغین، اوز ایچیله ا‌لله‌شن گوردوکجه، آجییر، گوزلرینی اونون اوزوندن آیرمیردی. سانکه، اونون سوزه گله‌جگینی، اوره‌ک سوزونو آچاجاغینی، گوزله‌یردی.
آخشام ایدی. اوتوروب شام یئیردیلر، لاله‌نین اورهیی داها تاب گتیرمه‌یب سوزو آچدی.
― آخی، منیم اوره‌یم پاتلادی، سنه نه اولوب؟ فکر-خیالدان آیلمیرسان. بیر دردینی دئسه‌نه منده بیلیم. ائله بیل که، قدرت اوره‌ينی آچماق اوچون بئله بیر سوالی گوزله‌یرمیش. باشینی قالدیریب اونون گوزلرینین ایچینه باخدی. باخیشلاریندان، فکرینده‌کی تلاطم آیدین دویولوردو. او اوز گله‌جگینین نقشه‌سینی چکمیشدی. آنجاق، آچیب دئمه‌یه جرئت ائتمیردی.
― دوز دئیرسن لاله! دئدی. ― بو گونلر فکریم چوخ قاریشیقدیر اوزون گورورسن. پایز گیریب. بوگون-صباح قیش قاپینيی آلاجاق. بیزیم نه یئمه‌یه چوره‌یمیز، نده گئیمه‌یه پالتاریمیز وار. منه بئله گلیر که، بیز بوندان صونرا کند ده دولانا بیلمیه‌جه‌یک. گورورسن که، نه اوزوموزده وار نده‌کی اوزگه‌لرده، هئچ اولماسا آلیب کئچینک. بیرده بو جور نامرد آداما رعیت اولماقدانسا، باش گوتوروب یوردان اوزاقلاشماق یاخشیدیر. دئدیکده، لاله‌نین وجودینی گیزلی بیر قورخو بورودو.
― دئیرسن بوردان اوزاقلاشاق؟! دئیب، غم اویناغینا دونموش گوزلرینی ارینه زیللدی.
― بلی! گره‌ک بوردان اوزاقلاشاق. دئیه، قدرت وئردیگی جوابی سانکه، لاله ائشیتمدی. گوزلری اوطاغین بوشلوغوندا، بیر نقطه‌ده دایاندی. اوزونو غم-کدر، چیسگین، دومان داغی بوروین کیمی، بورودو. آیریلیق، غربت دهشتلی بیر اوچروم کیمی، گوزونون اونونده جانلاندی. ائله بیلکی، اونو ایندیجه کامینا آلاجاغیدی. قدرتین‌گوزلری هله‌ده لاله‌نین گوزلرینده‌ایدی. او، اوز دوتدوغو تصمیمین لاله‌یه نجه تاثیر باغیشلادیغینی اوخوماق ایسته‌یردی. او، یاخشی آنلایردی که، لاله‌نی اوز آتا-آناسیندان آیرماق، ائل-اوباسیندان اوزاقلاشدیرماق، سود امر کورپه‌نی اوز آناسیندان آیرماق قدر چتین و دوزولمزدیر. آنجاق، نه ائده بیلردی؟ بو حیاتین جبری ایدی. بیرده، بو تک قدرتله، لاله‌نین باشیندا دگیل ایدی. فئودال شاللاغی اولکه‌میزده حرکته گلن گوندن، کندلینین اوزو گولمه‌یب، حاکملرین حکمو، گوجلولرین تجاوزی، اربابلارین ظلموندن جانا دویموش، بعضاً ده، بیر پارچا چوره‌ک اوچون اوز ائل اوباسیندان، وطنیندن باش گوتوروب دیار به دیار دوشن، آتا-آنا، سئوگیلم! دئیه، غربت ائللرده حسرتله جان وئره‌نلر آزمی اولموش؟! گوزو یولدا، اوغول حسرتیله آغلاماقدان کور اولان آتا-آنالار، وصال امیدیله، ایللر بویو اوتوروب انتظارلا باش آغاردان قیز و گلینلرین فاجعه‌لی خاطره‌لری هله‌ده اونودولمامیشدیر.
الوداع
غرب طرفدن اسن حزین یئل آغاجلارداکی سارالمیش یارپاقلاری، اوزلره توکولموش قارا تئللره اوخشایردی. قارا بولودلار حرکته گلره‌ک، گونه‌شین قارشیسینی دوتماغا جان آتیردی. چوللر، داغلار، دره‌لر، باغلاردان بئله، داریخدیریجی پایز قوخوسو گلیردی. قدرت اوز عائله‌سیله سفر بوخچاسینی دویونله‌میشدی. حیط ازدهاملا دولو ایدی. گوزلرده یاش، اوزلرده کدر، اوره‌کلرده آتش آلولانیردی. آنا، تلقین اولونموش کیمی، مات-مات قیزینا باخیر، آغلاماق ایسته‌یر. لکن هیجانینین شدتیندن، گوزیاشی قوروموش، آغلایابیلمیردی. او، آغلاماسادا، کیرپیک چالمادان، گاه قیزینا گاهدا نوه‌لرینه باخیب، "جان، بالالاریم!... دئیب، الینی سینه‌سینه چالیر، کدرله دولو باخیشلاریندان، نه قدر روحی عذاب چکدیگینی آیدین آنلاماق اولوردو. آیریلیق دردی آنانی بوغوردو. اختیارینی الیندن آلمیشدی. صون دفعه اولاراق، لاله‌نی باغرینا باسدی.
― منیم لالم!... دئیب، قوروموش دوداقلارینی قیزینین اوزونه یاپیشدیردی. آرتیق طاقتی اولمادیغیندان، اورداجا لاله‌دن آیریلدی. یولا سالماق اوچون توپلانمیش ائل-اوبا، قوهوم، قارداش کندین کنارینا کیمی گلدیلر. آیریلیق دقیقه‌سی ایدی.
― آللاها تاپشیردیم!
― اوغورلار اولسون!
― یاخشی یول!
― ساغلیقلا!
― الوداع! دئیه، آیریلدیلار.
مسافرلریمیزین یولو تبریزه ایدی. یول اوزونو قدرتین ائله‌جه‌ده لاله‌نین خیالیندا، اونلاری گوزله‌ین یئنی حیات بیر بهارا اوخشایب، ایلیق یاز گونه‌شی کیمی، جانلارینی قیزدیریردی. امید و آرزولارینی اوخشایردی. بعضاً ده، انتهاسیز، قیشلی-بورانلی چوله، بیابانا دونوب، اونلاری تیتره‌دیردی. مارال ایسه، تزه قاناد آچمیش قوشجوغاز کیمی. داغ، دره‌لره، باشلارینین اوزرینده‌ن اوچوشان آزاد قوشلارا تماشا ائدیر... یورولمادان آددیملایردی. هارا گئتسه‌ده، آتا-آناسی یانیندا ایدی. غمی یوخ ایدی.
گون باتماغا آز قالیردی. قدرت اوز عائله‌سی ایله ازگین، یورقون بیر حالدا، گلیب شهره چاتدیلار. لاله‌نین قارداشی حسین اوز اولاقلاری ایله اونلارین، اثاثیه‌لرینی گتیرمیشدی.
قیطلیق بیرجه قدرت گیلین کندینه دوشمه‌میشدی. بو بلا بوتون آذربایجان کندلرینی دوتموشدو. هر طرفدن دسته-دسته کندلی عائله‌لری شهرلره پناه گتیریردی. بونا گوره‌ده، قدرتین عائله‌سی‌نین‌سینیق قوشون کیمی، شهرده گورونمه‌سی، هئچ کسین نظر دقتینی اوزونه جلب ائتمدی. اوشاقلار یورقون اولدوقلاریندان او، چوخ گزمه‌یی یئرسیز گوروب، قاری کورپوسونون یاخینلیغیندا اولان بیر خرابه‌لیکده یئربه‌یئر اولدو. اوز فکرینده بئله ووروشدوردو: "هوالار هله چوخ سویومایب. اوزومه ایش تاپانا کیمی بورداجا گئچینه‌ریک. ایش تاپیب، مشغول اولاندان صونرا، بیریئر تاپیب کوچره‌م." آیری جور فکر ائده‌ده بیلمز ایدی. اوز جیبینه باخیب، دانیشیردی.
قدرت کندین بنده‌چیلیک حیاتیندان یاخا قورتاردیغی اوچون، اوزونو یونگول حس ائدیردی. سانکه، داشیدیغی آغیر یوکون آلتیندان یئنیجه قورتاریب، راحت نفس آلیردی. گله جکده لاله‌یه خوش گونلر وعده‌سی وئره-وئره باش یئره آتیب، یاتدیلار او گونون سحری حسین خداحافظله‌شیب. اوز اولاقلاریله کنده قایتدی.
تله
ئولکه‌نین بحرانلی بیر وقتی‌ایدی. خان-خانلیق دبده‌به‌لری‌کندلری خرابه‌زارلیغا دوندردیگی کیمی، استعمار سیاستلری نتیجه‌سینده ده شهرلر چیخیلماز وضع ایله اوز-اوزه گلمیشدی ایشسیزلیک یوخسوللوق بیر آسمان بلاسی کیمی، اولکه‌نی بوروموشدو.
قدرت هر گون سحر تئزدن دوروب ایش دالینجا گئدیردی. ایش عوضینه، هر دونگه‌ده، اوزوکیمی، کندلردن آخیب گلمیش و کارخانالاردان ائشییه توکولموش یوزلرجه الی قوینوندا قالمیش ایشسیزلرله اوز-اوزه گلیردی. هردنده بیر گونه‌مزد، کیچیک ایشلر گیرینه دوشور، آز-چوخ آلیردی. بیر گون فردوسی خیابانینین باشیندا، اوچ یول آیریمیندا دایانمیشدی. گون یاواش-یاواش، گون اورتا یئرینه یاخینلاشیردی. ایشدن خبر اولمادیغیندان، مأیوس گورونوردو. سانکه، اوشاقلارینین یانینا الی بوش قایتماغا اوتانیردی. گوزو یول چکن آدام کیمی، بیر نقطه یه باخیب، دوروردو. بو آندا اوز قارشیسیندا بیر قارالتی دایاندیغینی حس ائتدی. بو قارالتی اونون اوزونه باخیب گولومسه‌یردی. قدرتین فکری داغینیق اولدوغوندان، قاباغینداکینی بیر اوترگی سانیر، اوزونه‌ده باخمیردی.
― قدرت! دئیه اوجالان سس اونو سیلکه‌له‌دی. داداش! بس نیه دونموسان؟ نه خبردیر؟ دئدیکده، قدرتین گوزلرینده سئوینج قیغیلجیملاری رقصه گلدی.
― امید!... دئیه اونونلا قوجاقلاشیب - اوپوشدولر. امید آلتی آی بوندان قاباق زنداندان بوراخیلمیش ایدی. قدرته راست گلدیگیندن چوخ شاد گورونوردو. او، قدرتی یاخین بیر قهوه خانایا چکدی. بیر کونجده اوتوروب یاواش-یاواش صحبت ائتمگه باشلادیلار. قهوه‌چی کیچیک ایستکانلاردا ایکی دانه رنگلی چای گتیریب اونلارین قاباغینا قویدو.
زنداندا قدرت امیددن محبت و صداقت گوردویوندن اوره‌ک سوزلرینی اونا آچمیش، بوتون باشینا گلنلری اونا سویله‌میشدی. ایندیده، زنداندان صونرا کنده قایتدیغینی قحطلیکدن و اوشاقلاری گوتوروب تبریزه گلدیگیندن اونا دانیشدی. او، بیر نفر تاپیب دردینی سویلدیگینه گوره، اوزونده بیر یونگوللوک حس ائتدی. قدرتین حالی امیدی چوخ متاثر ائتدی. او، ایشسیز، دورت باش عائله‌نی دولاندیرماغین نه قدر چتین اولدوغونو یاخشی بیلیردی. قدرته امیدوارلیق وئریب، الینی جیبینه سالدی. بیر آز پول چیخادیب اونون اووجونا باسدی. قدرت پولو آلماق ایسته‌میردی. امید اصرارلا پولو اونا وئردی.
― من بونو سنه بورج وئریره‌م. ایشه گیرندن صونرا، قازانیب وئره‌رسن، دئدی. هوا سرینده اولسا، ایچرینین هواسی یای بورکوسو کیمی، قدرته آغیر و بوغوجو گلدی. اوتاندیغیندان، آلنیندا تر دانه‌لری گورونمه‌یه باشلادی. چایلارینی ایچیب، قهوه خانادان چیخدیلار. امید، قدرتی گتیریب اوز ایشله‌دیگی یئری نشان وئردی. او، بیر دمیرچی کارگاهیندا. جوشکارلیق ایشینده ایشله‌یردی.
― هردن بیر بورا، منیم یانیما باش وور. من سنه ایش تاپماغا چالیشاجاغام. دئدی. امیدین رفتار و وعده‌سی قدرته بویوک دایاق اولدو. اوره‌گینی ایشیقلاندیردی. امیددن آیریلاراق، اوز اوشاقلارینین یانینا گلدی. آنجاق، هاردا یئر به یئر اولدوغونو دوستوندان گیزلتمیشدی. خرابه‌ده یاشادیغینی دئمک عارینا گلمیشدی. امید وئردیگی پولو سول الینده، جیبینین ایچینده برک-برک سیخیب، ساخلایردی. آچیب باخماغادا اورهیی گلمیردی.
تئز قایتدیغیندان، لاله‌ده بیر نگرانلیق دویولوردو. آنجاق، ارینین قیریشیقلارینی آچیق گوردویوندن بیر سوز دئمدی. قدرت پولو جیخادیب سایدی. اللی تومن ایدی. او لاله‌یه،
― دنیا خالی دگیل، یاخشی آداملاردا وار. دئدی. صونرا، امیدله زنداندا نجه تانیش اولدوغونو و بو گونکی گوروشونو، ایش تاپاجاغینا سوز وئردی‌گینی، بیر-بیرلاله‌یه سویلدی.
ایکی گون صونرا، قدرت گزه-گزه امیدین یانینا گلدی. او، ایشه مشغول ایدی. قایریلمیش دمیر قاپینین پارچالارینی اوکسژن ایله بیر-بیرینه یاپیشدیریردی. گوزلرینی برق ایشغی اینجیتمه‌سین دئیه، اوزونه دمیر ماسقا وورموشدو. الینده‌کی ایشه او قدر مشغول ایدی که، قدرتین بیاقدان بری، اونون باشی اوزرینده دایانیب، گوردویو ایشه تماشا ائتدیگینه متوجه دگیل ایدی. نهایت، الینده‌کی ایشی قورتاردی. آیاق اوسته دوروب، ماسقانی اوزوندن گوتوردوکده، قدرتی گوردو.
― او ... سلام، قدرت! نه یاخشی که گلدین. دئیه، اونونلا ال وئردی. دمیردن دوزلدیلمیش بیر صندلی گتیریب، اونو اوتورتدو. اوزوده یانینی دزگاهین کنارینا قویوب، اوتوردو. کارگاهدا امیددن باشقا بیر نچه نفرده ایشله‌یردی. خاریلتی-گورولتودان آغیز دئیه‌نی قولاق ائشیتمیردی. امید، ― بیر تجارتخانادا سنه ایش تاپمیشام. ایش سنه لایق اولماسادا، هله‌لیکده... دئدیکده، قدرت سئوینجیندن آز قالدی قاناد آچسین.
― نه دانیشیرسان؟ پیس-یاخشی ندیر؟ منه ایش اولسون. چوره‌ک چیخسین. دئیه، امیدین سوزونو کسدی. امید تاپدیغی ایش، بیر تجارتخانادا حماللیق ایدی. او، یوکلرین آچیلیب - باغلانماغینا کومک ائده‌جک، مشتریلر آلدیغی شئیلری ایستدیکلری یئره آپاریب مزد آلاجاغیدی. بویله‌لیکله، امید قدرتی اوزو ایله آپاریب شرکتین مدیرینه تانیتدیردی. همین گوندن قدرت تجارتخانادا ایشله‌مه‌یه باشلادی. قولدان گوجلو، نزاکتلی و اوزو یولا اولدوغوندان، چوخ تئز، هامینین محبتینی قازانا بیلدی. فکری بیر آز راحتلندی. اونو اینجیدن بورجو ایدی. بورجلولوغا عادت ائتمه‌دیگیندن، اوزونه آغیر بیر یوک بیلیردی. چیگنیندن آتماغا چالیشیردی. ایشی دوتدوغوندان، آز بیر مدتده، امیدین پولونو دوزلدیب وئردی.
پایزین صون آیی ایدی. هاوالار گئتدیکجه سویوقلاشماقدا ایدی. ایندی، قدرتین قارشیسیندا دوران ائو مسئله‌سی ایدی. او، بو باره‌ده امیدله دانیشمیشدی. صباح با هم ائو مسئله‌سینیده حل ائده‌جک‌ایدیلر. چهارشنبه گونو ایدی. هوا دوتولموش، یئل شدتله اسیردی. آخشام طرفی مغازه ساتیجیلاریندان بیری قدرتی سسلدی. تزه جعبه‌ده، ساتیلمیش بویوک بیر رادیونو اونا نشان وئریب، ― بو خانملا گئده‌جکسن. دئدی. خانم دئدیگی اوندورت یاشیندا، قارا بنیز، بیر کندلی قیزی ایدی. گئیم و رفتاریندان کلفت اولدوغو گورونوردو. قدرت جعبه‌نی‌دالینا آلیب، یولا دوشدو. بازار شلوق ایدی. بیر-بیرینه توخونا-توخونا او طرف، بو طرفه حرکتده اولان لاردان اوزونو قورویا-قورویا. قیزین دالینجا، داش مغازه‌لره طرف یوللاندی. نهایت، قیز بیر یئرده دایانیب، قاپینی دویدو. چوخ چکمدی که، دروازه آچیلدی. نوکر قاچیب، خانیما خبر وئردی. قیز قاباقدا، قدرتده اونون دالینجا گئنیش بیر حیطه گیردیلر. حیطده‌کی آغاجلارین، جرگه ایله دوزولموش قیزیل گل کوللارینین خزان وورموش اولسادا، بهاردا، یایدا حیطه وئردیگی صفا و گوزللیگی نظرده جانلاندیرماق چتین دگیل ایدی. حیطین ایکی طرفینده‌ده، صف چکیب دوزولموش شام آغاجلاری اوز اطلاس دونلاریله جلوه‌لنمکده‌ایدیلر. ظریف کاشیلارلا دوزه‌لمیش حوووزون اورتاسیندا فواره‌لر، کناریندا صنعتکارلیقلا دوزه‌لمیش مجسمه‌لر جانلانماقدا ایدی. خانم ایوانا، آلدیغی رادیوغرامین استقبالینا چیخمیشدی. اولدوقجا شاد گورونوردو. گوزلرینین ایچینه کیمی گولوردو. یاشی قیرخدان کئچمیش اولسادا، هله اوز گوزللیگینی ایتیرمه‌میشدی. حاللی-دوللو بیر خانم ایدی. او، رادیوغرامی یوخاری اوطاغا چیخارتماقلارینی تاپشیریب، نازلانا-نازلانا ارینین دالینجا، اونو تماشایا چاغیرماق اوچون یان اوطاغا کئچدی. قدرت یوکونو احتیاطلا قالدیریب،ایکینجی طبقه‌ده، گئنیش بیر سالوندا یئره قویدو. صونرا چکیلیب قاپینین آغزیندا دایاناراق، دوشه‌میه سالینمیش قیمتلی فرشلره، میزلرین اوزرینده ائله‌جه‌ده، شقابلارا دوزولموش عنتیق شئیلره دیوارلاردان آسیلمیش نفیس تابلولارا تماشا ائتمگه باشلادی. او، عمرونده بئله طمطراقلی ائو گورمه‌میشدی. باشی تماشایا ائله قیزیشمیشدی که، آغا ایله خانیمین صنعی گولوشلرله،
― سن آلدیغین شئی کی پیس اولماز.
― باخ، صونرا تعریفله. دئیه، ایچری گیردیکلرینی بئله حس ائتمه‌میشدی. چنگیزخان آمرانه سسله،
― اوغلان! نه دورموسان؟ بونون آغزینی آچسانا! دئدیکده، قدرت دیکسینمیش بیر حالدا سسه طرف دوندو. بو سس اونا تانیش ایدی. بو سه‌سی او، یوخودادا ائشیتسه قورخویا دوشر، تیترردی. چنگیز خانی قارشیسیندا گوردو. بو تصادف اونون اوچون گوزله‌نیلمز ایدی. حیرت ایچریسینده دونوب قالدی. بو اعتناسیزلیغی گورن ارباب اونا طرف دوندو. گوزلری قدرته ساتاشاندا، آچیلماقدا اولان آغزی آیریق قالدی. تعجبله،
― سن هله‌ده ساغسان؟!
― بلی آغا!
― سن بوردا نه ائدیرسن؟
― جعبه‌نی گتیرمیشم. ارباب استهزالی بیر تبسمله، قالین واتلی دوداقلارینی قاچیرتدی.
― هم... حماللیق ائدیرسن؟
― ایش عار دگیل. بنده چیلیکدن یاخشیدیر.
― بنده چیلیکدن یاخشیدیر؟ کندی داغیتدین که، بنده چیلیکدن قورتاراسان ائله‌می؟
― کند داغیدان اولسایدیم. منیمده جاه جلالیم اولاردی.
― گورونور که، هله ده بورنون یاخشی اووولمایب.
― زندگانلیغیمی الیمدن آلدین. زندان کونجلرینده یاتیرتدین. چوللره سالیب حمالدا ائتدین. بوندان آرتیق نه ائتمک ایستیردین؟ قدرتین وئردیگی دیک جوابلار چنگیزخانا گولله کیمی دگیردی. خانیمینین یانیندا اونونلا بئله گوبود دانغا-دانغا دانیشماغی، اونو تحقیر ائتمک دئمک ایدی. اودا، کیم؟ بیر رعیت. حرصیندن دوداقلارینی گمیریردی. اگر گوجو چاتدیغینا اینانسا، سیلله، یومروق و تپیک آلتیندا ازه‌ر، جانینی آلاردی. اما، جرئت ائتمیردی. دئیرلر: "گوز نده‌ن قورخار، گوردویوندن" خانم، نوکر و کلفت بونلارین طعنه‌لی، آتماجا سوزلرینده‌ن بیر شئی آنلامادیقلاریندان، مات-مات باخیر، حمالین جرئت و بوزلوغونا تعجب ائدیردیلر.
― گئده بیلرسن.
― مزدومو گوزله‌یر‌م.
― گئت حیطده گوزله، گتیره‌رلر. دئدیکده، قدرت داها دایانمادی. قاپیدان چیخیب، پیلله‌لردن آشاغی دوشدو.
چنگیزخانین بئینینده قارا بیر فکر جولانا گلدی. تئز بارماغینداکی اوزویونو چیخاردیب، نوکره وئردی. نه‌ایسه اونا آنلاتدی. قدرت بو تصادفدن ناراحت، کوسگون بیر حال آلمیشدی. ایتی آدیملار ایله، دالینا باخمادان حیطدن چیخدی. نوکر دالینجا یوگوروب،
― حمال، آی حمال! دئیه اونو سسلدی. قدرت آیاق ساخلادی: نوکر یئتیشیب الینده‌کی بیر تومنی اونا اوزاتدی.
― بس نیه قاچیرسان؟ پولووو آل. دئیب، سورتونه-سورتونه اونونلا کوچه باشینا کیمی گئتدی. بیردن، ― آژدان، آژدان!... دئیه، باغیریب، قدرتی برک-برک قوجاقلادی. اونون بو حرکتیندن قدرت آجیقلاندی. سیلکه‌لنیب، نوکری اوزوندن کنارا آتدی. بونلارین سه‌سینه پلیس اوزونو یئتیردی.
― نه‌وار، نه اولوب؟ نه خبردیر؟ دئیه، سوروشدوقدا، نوکر قدرتی نشان وئرهرک،
― اوغرودور، اوغرو! دوتون بونو! دئدی. پلیس مسئله‌نی آیدینلاشدیرماق اوچون، قدرتی گئری قایتاردی. بو بهتان قدرتی گیجلتمیشدی. حیطه گیرنده چنگیز خان اونلارین قاباغینا چیخدی.
― گده، اوتانماز، سن حمالسان، یوخسا اوغرو؟ اوزویو هارا آپاریرسان؟
― ارباب! بو نه سوزدور، نه قره‌دیر منه یاخیرسان؟ مگر من اوغرویام؟
― ایندی معلوم اولار. دئیب، پولیسه دوندو. بونون جیبلرینی آختارین. پلیس احتراملا،
― چشم، قربان! دئیب، قدرتی آختارماغا باشلادی. قدرت رنگ وئریب، رنگ آلیردی. اوزوندن آرخاین اولدوغو اوچون، مقاومت گوسترمیردی. پلیس اونون یان جیبیندن بیر آلماس اوزوک چیخاتدی. اگری-اگری اونون اوزونه باخدی.
― اوغرو دگیلسن، بس بو ندیر؟ ارباب یالان دانیشار؟ قدرت جیبیندن چیخاریلمیش اوزویو گورنده گوزلری بویودو.
― آللاه شاهیددیر، منیم روحوموندا بوندان خبری یوخدور! اونو قصداً منیم جیبیمه سالیبلار.
― جیب کسنلر هامیسی ائله سنین کیمی دئیرلر. دئیه، جواب وئردیکده، قدرت اوزوندن دفاع ائتمگی یئرسیز گوردو. پلیس اوزویو اونون جیبیندن چیخارتمیشدی. بو ساده‌لیکله تله‌یه دوشدویوندن، اوزونون-اوزوندن آجیغی گلدی. بیر آندا خرابه‌لیک، لاله و اوشاقلار گوزونون اونوندن کئچدی. یازیقلیق توزو اوزونه چوکدو. سسینده بیر یالواریش،
― ارباب! اولان اولوب، کئچن - کئچیب. هرنه اولوب منه اولوب من که سنه بیر یمانلیق ائتمه‌میشم. منی زندانا گوندرسن، اوشاقلاریم شهرده باشسیز قالار. آجلیقدان، سویوقدان قیریلارلار. انصاف ائت، آماندیر! دئیه، یالوارماغا باشلادی. ارباب اعتناسیز بیر حالدا،
― ایکی ایت کوچویو اسکیگ اولماغینان، دنیا داغیلماز. دئدی. بو جواب ائله بیل ایلدیریم ایدی، قدرتین باشیندان شاخدی. اورهیی اودلاندی.
― پس فترت، وجدانسیز! دئیب اونا دوغرو ایر‌ه‌لیلمک ایستدیکده، پلیس ایله نوکر اونو دوتوب، چکه-چکه کلانترییه آپاردیلار.
لاله‌نین دردی
گئجه اوز قارا چادرینی قورموشدو. یئنیجه توختامیش کولک، گوگ اوزونو دوتموش قالین بولود یغینلارینی داغیتمیش ایدی. اوز دسته‌سیندن آیری دوشموش دورنالار کیمی، اوچوشان سئیره‌ک بولودلار ساووشدوقجا. آرالاریندان اولدوزلار پاریلداشیردی. خرابه‌لیکده اوجالان بایقوش سسی، آرا بیر اولاماقدا اولان بیر آوارا ایتین سسینه قاریشاراق لپه‌له‌نه-لپه‌له‌نه شهرین قارانلیغیندا بوغولوردو. خرابه‌لیگین قوینوندا، بوستان چارداخلارینا بنزه‌ر، قورولموش کومادا یانان لامپا ایشیغی، گوزلرینی قارانلیغین درینلیکلریندن آیرمایان لاله‌نین دوتغون اوزونو ایشیقلاندیرمیشدی. مارال، اونون گوزلرینده دالغالانان اضطراب و نگرانلیغنی سئیر ائدیر، عیوضده،
― من آجام! دئیه-دئیه یوخویا گئتمیشدی. دیوارین دیبینده قورولموش اوجاغین اوستونده کیچیک بیر قازان‌چا گورونوردو. بو، لاله‌نین شام اوچون پییدن دوزلتدیگی سوغانچا شورباسی ایدی. قازانچانین آلتی کئچمیش، اوزوده قایناردان دوشموشدو. اونلار قدرتی گوزله‌یردیلرکی، قدرت چوره‌ک گتیرسین، بیرلیکده شاملارینی یئسینلر. آنجاق ندنسه، قدرتدن خبر یوخ ایدی. وقت کئچدیکجه، لاله‌نین نگرانلیغی آرتیردی. بیر سسی ائشیدن کیمی یئرینده‌ن سیچرایب باخیر، ضعیف بیر فریادلا ― یوخ، گلمدی! دئیه، مأیوس بیر حالدا اوتوروب، اونون همیشه گلدیگی یولا طرف باخیردی. اونون نگران اولماغا حقیده وار ایدی. چونکه قدرت همیشه ایشدن چیخان کیمی ایشیق گوزلو ائوه قایداردی چوخ چکمه‌دی که، مارالیدا اوتوردوغو یئرده‌جه یوخو آپاردی. بوینو آغیرلیق ائده‌رک، چیگنینه دوشدو. وقت کئچدیکجه مبهم بیر قورخو لاله‌نین وجودینی بورویور، اوره‌ینده بیر وحشت دوغروردو. دوروب یاتاق یئرلرینی دوزلتدی. اوشاقلاری اوز یئرلرینه اوزاتدی. اوستلرینی باسیریب، گونولسوز بیر حالدا اوز یئرینه اوزاندی. یورغان، دوشگی بیر تیکانلیغا دونموش، سانکه، آتلی قاریشقالار بدنینه دارانیب اونو سانجیردی میغ میغالار اوز ویزیلتیلاریله اونو قوخویا سالیب، یوخوسونو الیندن آلیردیلار. فکرلشدیکجه هیجانینین شدتی آرتیردی. هردنده، بو گون ائو آختارماغا گئده‌جک ایدیلر. بلکه‌ده ائله اونا گوره یوبانیب. دئیه، اوزونه توخداقلیق وئریردی. آنجاق، گئجه یاریدان کئچدی. قدرت گلمدی. لاله‌نین قولاغی سسده، گوزلری انتظاردا قالدی. خیالیندان کئچن قارا فکرلر صف چکیب وارلیغینی چیگنه‌یردی. اوره‌ک چیرپینتیسی صون دره‌جه‌یه چاتمیشدی. دقیقه‌لر - ایله دونموشدو. گئجه‌نین عمرو اونا سونسوز گورونوردو.
خوروزلارین ایلک بانی سحر مژده‌چیسی کیمی، اونون اوره‌گینی بیر آز ایشیقلاندیردی. یونلری ائشییه چیخمیش یورغانینی باشینا چکیب، گوزلرینی برک-برک یومدو. سانکه، بونونلا اوزونو، اونا هجوم ائتمکده اولان خیال سئلیندن قورتارماق، یوخویا گئدیب هر شئیی اونوتماق ایسته‌یردی.
لاله، طوفانا دوتولموش بیر گمیچی کیمی، اوزون پایز گئجه‌سینی اضطراب، هیجان ایچریسینده، بلکه‌ده قیزدیرماسی صون دره‌جه‌یه قالخمیش بیر مریض حالیندا کئچیرتدی. نهایت، دان یئری سوکولدو. او، هله‌ده آیق ایدی. گوزلری یومولو، خیال دریاسیندا اوزوردو. بیردن اوشاقلار آج یاتدیغی یادینا دوشدو. شوربا قازانچاسی هله ده اوجاغین اوستونده ایدی. دوروب اوجاغی یاندیردی. سفره‌نی آچیپ، دونندن قالمیش قورو چوره‌ک قیرینتیلارینی دوغرایب کاسایا توکدو. گون چیخمیش، شوربا قازانچاسی تزه جه قاینارا دوشموشدو که، مارال یوخودان آیلدی. گوزلرینی اوووشدوروب، بیر شئی ایتیرمیش کیمی یان-یوره‌سینه باخدی. آتاسینین یئرینی بوش گوردوکده، ناراحت بیر حالدا آناسینا دوندو.
― آناجان! آغام گلمه‌دی؟ دئیه، سوال وئردی. لاله ائشیتسه‌ده، دوتولدوغوندان، قیزینین سوالینا جواب وئره بیلمدی. عیوضین‌حوصله‌سیز،
― ماما!... دئیه، آغلاماغا اوخشار سسی اوجالدی. لاله،
― جان! دئیره‌ک - اوزونو اونا یئتیردی. کورپه‌سینی قوجاغینا آلاراق، نوازشله ال اوزونو یودو. مارال هر شئیی آنلایردی. آج اولسادا اوزونه گتیرمیر، آناسینین دردینه شریک اولماغا چالیشیردی. آنجاق، عیوض " آجام!"دئیه، آیاغینی یئره دویوب، یئمک ایسته‌یردی. لاله،
― قربان اولارام! بو ساعت. دئیب، قازانچانی اوجاغین اوستوندن گوتوردو. شوربانین سویونو، دوغرامیش اولدوغو چوره‌ک قیرینتیلارینین اوستونه توکره‌ک، کاسانی اوشاقلارین قاباغینا قویدو. اوزو ایسه، یانلاریندا دیزلرینی قوجاقلایب، اوتوردو. اونلارین اشتها ایله یئمکلرینه تماشا ائتمه‌یه باشلادی. مارال آناسینین یئمه‌دیگینه متوجه اولدو. قاشیغی یئره قویوب، معنالی بیر باخیشلا آناسینین اوزونه باخماغا باشلادی. لاله تعجبله،
― نیه یئمیرسن، مارالیم؟! دئیه، سوروشدوقدا، قیز کوسگون بیر حال آلاراق،
― بس، سن نیه یئمیرسن؟ آچ دگیلسن؟! سن یئمه‌سن، منده یئمییه‌جگم. دئدی. قیزینین قایغیسی آنا اوره‌ینی یومشالتدی. یاز بولودو کیمی دولموش گوزلرینین یاشینی گیزلتمک اوچون، قاشیق بهانه‌سی ایله آیاغا دوردو.
― سیز یئین، منده گلیره‌م. دئیب، اوزونو کنارا چکدی. چرقتینین اوجو ایله گوزلرینی قورولایب، اوشاقلارینین یانینا دوندو آشین دورولوغو، ده‌نین یوخلوندان ایسه، شوربانین دورولوغودا چوره‌ین یوخلوغوندان ایدی. صبحانه‌نی یئیب، قابلاری یودوقدان صونرا، لاله چادراسینی باشینا اورتدو.
― من قایداناکیمی قارداشین گوزله. بورداجا اویناین. دئیب، چرقتینین اوجونو آچدی. بیر بئش قرانلیق گوتوروب مارالا وردی.
― آجساز، چوره‌ک آلارسان. دئدیکده، مارال هیجانلا،
― سن هارا گئدیرسن؟!
― آتانین دالینجا. آخی، گوره‌ک، هاردا قالدی. دئیب، ساغ الیله قیزینین پوزغون تئللرینی سیغاللادی. اوزوندن اوپوب، یولا دوشدو.
لاله، قدرتین ایشلدیگی یئری تانییردی. او، تجارتخانه‌نین قاباغینا چاتاندا، دکانلار آچیلمیشدی. هر کس اوز ایشینه مشغول ایدی. اوه سیخیلا-سیخیلا بیر-ایکی نفردن قدرتی سوروشدو. آنجباق، دوزگون جواب وئره‌ن اولمادی. نهایت، بیر ساتیجییا مراجعت ائتدی.
― آغا! من قدرتین عیالییام. دئدیکده، ساتیجی دقتله اونو گوزدن کئچیرتدی.
― نه بویورورسوز، خانم؟!
― آخی، قدرت دونن ائودن چیخدیغیدیر. گئجه‌ده ائوه قایتمایب. دئدیم گوروم باشینا نه بلا گلیب. ساتیجی آغیز-بورنونو اگدی.
― نه اولاجاق؟ دونن شئی آپاردیغی ائودن اوغورلوق ائدیب. دوتوب سالیبلار زندانا. دئدیکده، ائله بیل لاله‌نین باشیندان بیر قازان قاینار سو جالادیلار. شاشقین بیر حالدا،
― اوغورلوق ائدیب؟! ائله بیل که، بو سوالی اوزو-اوزونه وئریردی. بیردن چیلغین بیر حال آلدی. ― یوخ، یالاندیر! ... قدرت اوغرو دگیل، یالاندیر! دئیه، ائله برکدن چیغیردی که، سه‌سی بوتون تجارتخانایا دوشدو. هامی، حتا یولدان اوتنلر بئله، دایانیب حیرت ایچریسینده اونا باخماقا باشلادیلار. لاله وحشی مارال کیمی دورت بیر طرفینه بویلاندی. تانیش بیر قیافه تاپمادی که، اوره‌ینی اونا آچسین. درددن آز قالیردی که، اورهیی پارتلاسین. امیدسیز بیرحالدا، هونگورتو ایله، آغلایا-آغلایا اوردان چیخدی.
لاله‌نین تورا دوشمه‌یی
معلوم اولوغو کیمی، ۱۳۲۷-نجی و ۱۳۲۸-نجی ایللرده باش وئرمیش قوراخلیق نتیجه‌سینده آذربایجان کندلری قحطلیگه دچار اولموشدو. آجلیق، رحم‌سیز بیر جلاد کیمی، اوز کرنتیسینی حرکته گتیریب، قاباغینا گله‌نی اوت کیمی بیچیردی. بویله بیر شرایطده دایانیب باخماق آداما اوزو-اوز کفنینی بیچمک کیمی ایدی. اجل کرنتیسینین آغزیند ان قورتارماق اوچون، باش گوتوروب قاچماق-اوزاقلاشماق لازیم ایدی. بونا گوره‌ده، ان اوزاق کندلردن بئله، شهرلره دوغرو بیر آخین باشلادی. متاسفانه، شهرلرده‌ده وضعیت یاخشی دگیل ایدی. اقتصادی بحران، ایشسیزلیک، گئجه قارانلیغی کیمی شهرلره چوکموشدو. بونا گوره، چاغریلمامیش قوناقلاردان پذیرالیق چتین ایدی. اوز زحمتلری ایله دنیانی بزه‌یب، دویوزدوران، الی قابارلی، وقارلی انسانلار، کوچه‌لره داغیلمیش، یئرسیز-یورتسوز، آج و چیلاق، ― "آغالار، آجام!" دئیه، بیر تیکه چوره‌ک اوچون، ال آچماغا مجبور اولموشدولار.
پایزین عمرو صونا چاتدیقجا، وقتسیز اولوم داهادا آرتیردی. هر گون سحر آچیلاندا، کوچه‌لرده پناهسیز انسان جسدلری گورونوردو. بو دوزلمز فاحجه دیلدن-دیله دوشدو. حکمدارلارین - دا قولاغینا چاتدی. "دیلنچی الیندن ترپنمک اولمور" حیئیثیمیز لکه‌لنیر." هر طرفدن اوجالان اعتراض سسلریندن وحشته دوشدولر. بویوک شهرلرده "ایستی خانا"لار دوزلدیلمه‌سی امری وئریلدی. مامور اولونموش پلیس دسته‌لری خیابانلارا دوشوب، کندلی عائله‌لرینی. آرواد، اوشاق، قوجا-جوان، هامیسینی بیر اسیر کیمی قاباقلارینا قاتیب، "ایستی خانا "لارا هایلایردیلار. بو "ایستی خانا"لاردان بیریده تبریزده ایدی. پلیس دسته‌سی قاباغینا گله‌نی قویون سوروسو کیمی، "ایستی خانا "یا سوروردو.
داغلار دالداسیندان اوینایب قالخان بوز بولودلار گونه‌شین قارشیسینی دوتموشدو. گویده قاریلداشاراق، دسته ایله اوچوشان قارغالار قارلی-بورانلی بیر گله‌جکدن خبر وئریردیلر. لکن، بو طوفان، طالعی سونموش لاله‌نین قلبینده قوپان فیرتینانین دهشتی قدر گوجلو دگیل ایدی. او، تجارتخانادان یارالانمیش بیر آهو کیمی، چیخدی. اوزونو اوشاقلارینین یانینا یئتیرمگه جان آتیردی. بیردن پلیس دسته‌سینه راست گلدی. او هر شئیدن خبر سیز، قارا گونونه آغلایرکن، زنداندان قاچمیش بیر جانی کیمی، اوزونو پلیس محاصره‌سینده گوردو بیر-بیرینین دالینجا، باشیندان انن قضا یومروغو اونو گیجلتمیشدی. ایته‌لییه-ایته‌لییه، اونودا آپاردیقلاری کندلی عائله‌لرینه قاتدیلار. لاله بیردن خطری دویدو. چیلغین بیر حالدا،
― من گئتمیرم!... منی هارا آپاریرسیز؟! دئیب، آداملاری، یارا-یارا دسته‌دن قاچماق ایستدی. آنجاق، ال-قول آتماقلا دوشدویو توردان قورتولماغی ممکن دگیل ایدی. مامورلارا یالوارماغا اونلاری اوز دردیندن حالی ائتمگه چالیشدی. درد آنلایان، دیل بیلن کیم ایدی؟... اونلار فقط، اوز ماموریتلرینی یئرینه یئتیرمک، کند لیلری "ایستی خانا" یا آپارماقدان باشقا آیری بیر شئی دوشونموردولر. مأمورلارین سویوق قانلیلیغی و دویغوسوزلوغوندان لاله لاپ داریخدی. ― آماندیر، رحم ائدین! بالالاریم قالدی!... دئیه، قوپاردیغی فریاد بئله، دادینا چاتمادی.
یالغیز مارال
لاله قدرتین دالینجا گئتدیکدن صونرا، مارال عیوضین باشینی اویناماقلا قاریشدیرماغا چالیشیردی. آنجاق، وقت کئچدیکجه کورپه‌نین شیلتاقلیغی آرتیر، مارال اوچون، داریخدیریجی اولوردو. اوشاغین دوزومسوزلویو، اوبیری طرفدنده، لاله‌نین گئجیکمه‌یی مارالین اوزونده ده بیر نگرانلیق و قورخو دوغورموشدو. عیوضی دالینا آلیب، یانلارینی باسا-باسا، آناسی گئدن طرفه چیخیر، گوزلرینی یولا تیکمکدن یورولوب - اوساناراق، اوزوده عیوضه قوشولور، زار-زار آغلایردی.
سحردن بری قارشیسینا بولود قاتلاریندان پرده چکیلمیش گونش، داغلارین دالینا چکیلدیکجه، آجی یئل مارالین پوزغون تئللرینی اویناداراق، آل یاناقلارینی داهادا بوزاردیردی. هوا یاواش-یاواش قارالیر، آرابیر ایتلرین بوغونوق سسلری ائشیدیلیردی. مارال امیدسیز بیر حالدا، خرابه‌یه دوندو. آغلاماقدان اوزگون دوشموش عیوضی یوخو آپاردی. تکلیک، خرابه‌لیک، گئجه‌نین قارانلیغی و آتا-آنا نگرانلیغی، ال-اله وئریب، قودوز ایت کیمی، اونا دیش آغاردیردی. قورخو و هیجانینی آرتیریردی. هر شئیدن اوزونو قوروماق، مدهش خیاللاردان یاخا قورتارماق اوچون، یئرینه گیریب یورغانینی باشینا چکدی.
سحرین سویوغو اونو تئز اویاتدی. گوزلرینی آچان کیمی، آناسینین یئرینی یوخلادی. دوداقلاری بوزولدو. گوز یاشی یاناقلارینی ایسلاتدی.
― من نه‌ائدیم، آی آللاه! دئیه، اوز تانریسی ایله درد-دیل ائتمه‌یه باشلادی. بو حالدا، عیوضین زاریلتیسی قولاغینا دگدی. تئز دوروب اونا یاخینلاشدی. ندنسه، عیوضین یاناقلاری قیزارمیشدی. گوزلرینی آچیب،
― آنا!... دئیب، یئنه یومدو. مارال اونون یئنیدن یاتدیغینی گوروب، چوره‌ک فکرینه دوشدو. دونن آناسی وئردیکی بئش‌قرانین ایکی قرانینا چوره‌ک آلمیشدی. اوچ قرانی هله جیبینده ایدی.
تئز دوروب اوزونو چورکچییه یئتیردی. چورک آلیب، سرعتله، قاچا -قاچا اوزونو قارداشینیا یئتیردی. عیوض هله‌ده یاتیردی. اونون زاریلتیسی مارالین نگرانلیغینی آرتیردی. اونو سیلکه‌له‌یب، اویاتماق ایستدی. عیوض آیق ایدی. آنجاق، قیزدیرما اونو گوز آچماغا قویموردو. برک مریضله‌میشدی. قیز لاپ اوزونو ایتیردی. نه ائده‌جگینی بیلمیردی. گاه دوروب یوللارا باخیر، گاهدا کورپه‌نین باشی اوسته اوتوروب، زار زار آغلایردی. غربت، کیمسه‌سیزلیک اوز چیرکین صفتینی اولدوغو کیمی، نشان وئریردی. بوتون گونو بویله‌لیکله کئچدی. ظواللی قیز پروانه کیمی، عیوضین باشینا دولانیردی. آخشام اولدو. او، عیوضین یانینداجا یوخویا گئتدی.
سحر اولموش، گونش اوز سولغون شعاع‌لارینی هر یئره یایمیشدی. مارال یوخودان آیلیرکن، سونوک بیر امیدله، یئنه آناسینین یئرینه باخدی. صونرا، مأیوس بیر حالدا عیوضه طرف دوندو. گوزلری اوشاغین هیوا کیمی سارالیمش رنگینه دوشدوکده، جانیندا بیر گیزیلتی حس ائتدی. قورخا-قورخا اونا یاخینلاشدی.
― عیوض، داداش جان! دور! دئیه، اونو سیلکه‌له‌یب اویاتماق ایستدی. هیهات!... اوغنچه سولموش ایدی. اوندا حیاتدان بیر ائر قالمامیشدی.
― عیوض! عیوض! دور، عیوض! دئیره‌ک، او قوروموش بدنی قوجاقلایب اوپمه‌یه، خزان وورموش اوزونو گناهسیز گوز یاشلاری ایله ایسلاتماغا باشلادی.
اوزونو یالغیز گورن مارال، داها تاب گتیرمه‌یب، آغلایا-آغلایا آناسی گئتدیگی یولو دوتوب، گئتدی. اوردان اوزاقلاشدی.
ایستی خانا
گلستان باغینین شمالیندا، قورتارماق اوزره اوللان دورت مرتبه‌لی بویوک بنا، آغزینا کیمی، کندلی عائله‌لری ایله دولدورولموشدو. بورا "ایستی خانا" ایدی. دمیر دروازه‌نین قاباغیندا ایکی نفر سلاحلی کئشیکچی دایانمیش ایدی. گئنیش حیطین منظره‌سی، اسیر دسته‌لرینین دوشرگه‌سینی گوز اونونده جانلاندیریردی. کیشیلر اللری قوینوندا، باش-باشا وئریب، دردله‌شیردیلر. "گوره‌جک گونلریمیز وارایمیش." دئیه، طالعین اونلار اوچون آچدیغی اویونو، داها نه‌لر توخویاجاغینی دوشونور اوز قارا گونلرینه آجییردیلار. آروادلار، گلینلر یودوقلاری کهنه اوشاق اسگیلرینی سریر، اوشاقلار قیدسیز بیر حالدا اوینایردیلار. اوطاقلارین وضعینه گلدیکده، دوزولمز ایدی. هر اوطاغا دورت-بئش عائله یئرلشدیریلمیشدی. ایی-قوخدان باش گیجه‌لیردی. بیت، قاریشقا کیمی قایناشیردی. هر طرفده مریضلرین زاریلتیسی ائشیدیلیردی. گونده، بوردان نئچه-نئچه انسان جسدلری چیخاریلدیغیندان، خلق آراسیندا بورا، " ساللاه خانا" آدی وئریلمیشدی. آنجاق، "ایستی خانا"، "ساللاهخانا" دان داها آرتیق، بیر زندانا اوخشایردی. چونکه، بورا دوشنلر اوز آزادلیقلارینی تماماً الدن وئرمیش اولوردولار. بیر محبوس کیمی، هئچ کسین ائشییه چیخماغا حقی یوخ ایدی.
بیزیم بختی دونموش لاله‌نیده گتیریب بو "ایستی خانا" یا سالدیلار. او، اووچو تورونا دوشموش مارال کیمی، اوزونو هر طرفه آتیر،
― بالالاریم قالدی!... دئیه، فریاد قوپاریر، اسارتدن قورتارماغا جان آتیردی. هر دفعه، قاپیچیلارین تحقر، بعضاً ده، کوتکلرینن معروض قالیردی. بالاسینی ایتیرمیش آهو کیمی، حیطده جولان ووروردو. اونون یادینا نه یئمک، نده یاتماق دوشوردو. بوردا اولان قاریلار گلینلر اونون دوره‌سینی آلاراراق، مین دیل ایله اونا تسلی وئریب، اوووندورماق ایسته‌یرکن، مات-مات اونلارین اوزونه باخیر، درد آنلایان گوروب، بیر آز توختایردی. اما بیردن، یئنه خرابه‌لیک، باشسیز قالمیش اوشاقلارینی خاطرلایردی. ائله بیل که، بالالارینین آغلاماق سسی قولاغینا گلیر، یئریندن سیچرایب، یئنه فریاد قوپارماغا باشلایردی. او، بوتون گونو آغلادیغی کیمی، گئجه نین لال قوینوندادا ناله‌سی، مریضلرین زاریلتسینی بوغوردو.
لاله ایکی گون - ایکی گئجه بو منوال ایله کئچیندی. مامورلار اونون سوزلرینه قولاق آسیب، دردینه قالماق عوضینه، "ده‌لی" آدی وئردیلر. دوتولدوغونون اوچونجو گونو ایدی. سحر ساعت دوققوزا یاخین ایدی. یوخوسوزلوق، آه و ناله‌دن اوزولموش، ازگین بیر حالدا، ایکنجی طبقه‌ده، بنانین گون چیخان طرفینده، پنجره‌نین قاباغیندا اوتوروب، معلول-معلول، ملی میدانا دوغرو باخیردی. نچه گوندن بری ال دگمه‌میش، پوزغون تئللری اوزونه داغیلمیش ایدی. بنزی سولموش، ایری آلا گوزلری، اوزونو کول اورتموش کوز کیمی، سونوک گورونوردو. آنجاق، روحی یئنه‌ده بالالارینین باشی اوزرینده قاناد چالیردی. بیردن گوزلری بویومگه، یاواش-یاواش یئریندن قالخماغا باشلادی. دوتغون چهره‌سینده سئویج اوینادی.
― اودور، اودور! منیم قیزیمدیر! مارالدیر!... گلیر. باخ، بو طرفه گلیر. یانیما گلیر. دئیب، دقتله اونا باخماغا باشلادی. بیرآندا شادلیق جیزگیلری اوزوندن چکیلدی.
― گور نجه‌ده پوزغوندور. آه!... آغلایر. یوخ او دوندو او طرفه، دئیب، گوجو گلدیکجه،
― مارال!... دئیه، باغریب، یئره سریلدی.
بویله‌لیکله، خدمتچیلر اونون ده‌لی اولدوغونو ثابت ائتدیلر. آنجاق، لاله یانیلمایردی. او گوردویو اوز قیزی ایدی. مارال قارداشینین اؤلوموندن وحشته دوشوب، آناسینین دالینجا. گلیب بورا چیخمیشدی. او، آناسینین "مارال! " دئیه چیغیراندا، سه‌سینی ائشیدیب دایاندی. آنجاق، بو سس هاردان گلدیگینی و نیه کسیلدیگینی بیلمدیکیندن، پهلوی خیابانینا طرف یوللاندی.
امیدین تلاشی
قدرتله امید نهار وقتینه گوروش تعین ائتمیشدیلر. بیرلیکده، قدرته اوطاق آختارماغا گئده‌جک ایدیلر. گون اورتا آزانی اوجالاندا، امید تجارتخانانین قاباغیندا ایدی. تجارتخانا مدیری حاج خانلا اوز-اوزه گلدی. حاج خان اوجا بویلو، شیک گئیملی، خوش قیافه و خوش اخلاق بیر آدام ایدی. امیدی گورن کیمی، احتراملا اونون الینی سیخدی. احوالینی سوروشدوقدان صونرا، دوستجاسینا گیلئی ائتمه‌یه باشلادی.
― من هئچ گمان ائتمیردیم که، سن معروفچولوق ائتدیگین آدام بئله چیخا. دئدیکده، امید تعجبله اونون اوزونه باخدی.
― مگر نه اولوب؟ دئیه، حقیقتی آنلاماق ایستدی.
― دئیرلرکه، دونن چنگیزخانین ائوینه شئی آپاریب ایمیش. امید اونون سوزونو کسدی.
― دئدین چنگیز خانین؟... دئیه، تعجبله سوال وئردیکده، حاج خان،
― بلی، بلی! چنگیزخانین. ائودن چیخاندادا بیر آلماس اوزوک چالمیش ایمیش. گرفتار اولوب. دئیب سوزونو قورتاردیقدا، امید تمام اعتمادلا،
― جناب حاج خان! اینانماین! قدرت تمیز بیر آدامدیر. ممکن دگیل اونون الی اوغورلوغا آچیلا.
― دئیرلر پلیس اوزو اوزویو اونون جیبیندن چیخادیب. بونا نجه اینانمایم؟ دئدیکده،
― چنگیز خانلا قدرتین دشمنچیلیگی وار. من یقین بیلیرم که، قصداً بونا قره یاخیبلار. دئیه، وئردیگی جوابدان، حاج خان فکره گئتدی.
― یعنی دئیرسن ایشده حیله وار؟
― شبهه‌سیز!
― کاشکی ائله اولایدی. یاخشی اوغلاندیر. اونون لکه‌لنمه‌یی بیزه‌ده توخونور. دئیب، امیددن آیریلدی. امید کئفلی آداملار کیمی، اوزونو کنارا چکیب، بیر آز فکره گئتدی. اورهیی دوتولموش، قاشلاری چاتیلمیش، متفکر بیر قیافه آلمیشدی. اوز-اوزونه،
― بیچاره قدرت! یئنه‌ده اونون تورونا دوشدون؟... دئیب، سوسدو. گوزلری خیابانین بوشلوغوندا چیرپینیرکن، قطعی بیر سسله،
― یوخ! من اونا کمک ائتمه‌لییم! دئیب، یولا دوشدو.
اونون یادینا اوز عمو اوغلوسو پرویز دوشموشدو. او، شهربانیده جنایت شعبه‌سینین رئیسی‌ایدی. نهار وقتی اولدوغوندان، شهربانی دهلیزینده و دفترخانادا گئت-گل آز ایدی. امید قاپینی دویوب، ایچری گیردی.
― سلام، پرویز خان! دئدیکده، پرویز باشینی ایشدن قالدیردی.
― علیکه سلام! به به، نه عجب؟ دئیه آیاغا قالخیب، گولر اوزله اونو قارشیلادی. امید اوتوروب، قدرتین باشینا گله‌نی اونا سویله‌دی. و اضافه ائده‌رک،
― من سنین یانینا گلمه‌میشم که، منیم خاطریمه بیر اوغورلوغون اوستونه پرده چکه‌سن. منیم سندن خواهشم بو دور که، حقیقتی روشن ائده‌سن. بهتانا دوتولموش بیر بدبخته نجات وئر‌سن. دئدی. پرویز دوروب یان اوطاغا کئچدی، بیر آز کئچمه‌میش، قدرتین پرونده‌سی الینده گئری دوندو. میزینین دالیندا اوتوروب، پرونده‌نی گوزدن کئچیرتدی. صونرا زنگی چالیب، کئشیکچییه قدرتی گتیرمه‌یی تاپشیردی. پرویزین رفتاری امیدین اوره‌ینی ایشیقلاندیرمیش ایدی. چوخ چکمدی که، قدرتی گتیردیلر. بو بیر گونون تصادفی اونو، او قدر سیندیرمیشدی که، مریضخانادان چیخمیش بیر آداما اوخشایردی. او امیدی گورنده اوزو ایشیقلاندی. اوز باشینین قضاسینامی، یوخسا دوستونون وفاسینامی، اختیارسیز گوزلری دولدو. پرویز،
― اوتور. دئیه، اونا یئر گوستردی. قدرت چنگیزخانلا نجه اوزبه-اوز گلدیگینی، آرالاریندا رد بدل اولان سوزلری، صونرا نوکرین کوچه‌ده اونا چاتیب، پول وئرمگینی اونونلا کوچه باشینا قدر گئتدیگینی، ائله‌جه‌ده، پلیس اوزویو جیبیندن چیخاتدیغینی بیربه-بیر سویله‌دی. رئیس اونو دقتله دینله‌یردی.
― سن وورمادین، من یخیلمادیم. بس اوزوک هاردان جیبیوه دوشدو؟ دئیه، سوال وئردیکده، قدرت باشینی آشاغی تیکدی. سانکه، بو سورغویا جوابی یوخ ایدی. رئیس،
― نوکر سنینله کوچه باشینا کیمی گئدنده، سنه چوخمو یاخینلاشیردی؟
― لاپ یاناشی گئدیردی. هی منه سورتونوردو. دئیه، قدرت جواب وئردی. رئیس اوتوردوغو یئردن دوردو. اللرینی دومبوزو اوزرینده چارپازلایب، اوطاقدا ایکی باش، او طرف - بو طرفه قدم ووردو دایانیب، بارماقلارینین آراسیندا اودو سونموش سیغارینا آتش ووردو. بیر نفس چکدیکدن صونرا،
― بس بئله... دئیپ، قدرته طرف دوندو. امیدوارام که، اوز دوغرولوغونو ثبوت ائده بیله‌سن.
― سنه قربان اولوم! تولکو - تولکولویونو ثبوت ائدینجه، دریسینی بوغازیندان چیخاردیرلار. منیم اوشاقلاریم باشسیز قالیب. آماندیر! دئدی. - رئیس!
― من اوز سیعمی ائده‌جگم. دئیب، زنگی چالدی. کئشیکچی داخل اولوب، قدرتی آپاردی. رئیس،
― سن یقین بیلیرسن که، بو آدام دوز آدامدیر، اوغورلوق ائتمز؟ دئیه، امیده سوال وئردیکده،
― من اونو پاک بیر انسان تانیمیشام. او آجیندان اولسه‌ده، الی اوغورلوغا آچیلماز. دئیه، جواب وئردی. پرویز فکره گئتدی. او، چنگیز خانین نفوذینی بیلیردی. اونونلا طرف اولماق ائله‌ده ساده بیر ایش دگیل ایدی. هر یئرده سوزو قیلینجدان کسگین ایدی. اونون بیر قورو سفارشی ایله چوخ حقلر باطل اولوب. جنایتکارلار، گناهسیز قلمه وئریلیب. او، هر مسئله‌نی آسانلیقلا اوز خیرینه حل ائده‌بیلر. عین زماندا، اوز عمو اوغلوسونا دا خدمت ائتمک ایسته‌یردی. آخی او، هئچ وقت اونون یانینا خواهشه گلمه‌میشدی. امید اونو فکرده گوردوکده،
― پرویز خان! اونوتما که، بو بهتانین اوستونو آچماقلا، بیر عائله‌نی حتمی بیر سقوطدان قورتارمیش اولورسان. دئدیکده، پرویز هوسله‌سیزلیکله،
― بیلیرم، بیلیرم داداش! دئیه، امیده جواب وئردی. سانکه، وجدان صداسی، اونون قورخو و محافظه‌کارلیغینا غلبه چالمیشدی.
― سن آرخاین اول. گئت. صباح ایشی آیدینلاشدیرارام.
― بس قدرنی منه ضامنه وئر.
― امیدوارام که، صباح زمانتسیز سنه تاپشیرا بیلم. دئیب، گولر اوزله امیدین الینی سیخدی.
همین گونون آخشامی پرویز تحقیقاتا باشلادی. اول اوزویو قدرتین جیبیندن چیخاردان پلیسی دانیشدیردی. ائرته‌سی گونو، چنگیزخانین نوکرینی دانیشدیردی. او، قدرتین سویله‌دیکلریندن و ایشین گئدیشیندن آنلامیشدی که، چنگیز خان اوزویو نوکرین الیله قدرتین جیبینه سالدیریب. آنجاق، نوکر بوینونا آلمیردی. پرویز صنعی بیر صحنه دوزلدیب، اوز ایشچیلریندن بیرینی، نوکرله اوز-اوزه قویدو. بویله‌لیکله، نوکر دروازادان چیخیب قدرتی سسلدیگینی، اونونلا یاناشی کوچه باشینا گئدیرکن، اوزویو اونون جیبینه سالدیغینی گوردویونو دئدیکده، نوکر وحشته دوشدو. پرویز اونو آغیر شکنجه و زندان جزالاریله هده‌لدی. صونرا، قیلیغینا گئریب،
― دوزونو دئسن، آزادسان. یوخسا، زندانلاردا چوروده‌رم. دئدیکده، نوکر آغلار بیر حال آلدی.
― واللاه، منیم تقصیریم یوخدور. آغا بویوردو، منده ائلدیم. دئیره‌ک، یالوارماغا باشلادی. نوکر گناهینی بوینونا آلاندا، آخشام اولموشدو. اداره‌لر باغلانمیشدی. امید دهلیزده صبرسیزلیکله، قدم ووروردو. او، نوکرین اعتراف خبرینی ائشیتدیکده، سئوینجیندن قوش کیمی قانات آچدی. بیر آز پنیر و چوره‌ک آلیب، قاپیچی ایله قدرته گوندردی. صبح آزاد اولوناجاغینی اونا یئتیردی. اوردان بیر باش حاج خانین یانینا قاچدی.
― من دئمدیم‌می، قدرت تمیز آدامدیر. دئیه، جریانی اونا سویله‌دی. البته، حاج خانا خبر وئرمگی، قدرتین ایشی الیندن چیخماماغی خاطرینه ایدی.
سولموش چیچک
سحر تئزدن امید رئیسین قاپیسینین آغزینی کسمیشدی. ساعت دوققوزا آز قالیردی. پرویز امیدی چاغیریب، قدرتین آزادلیق قرارینی اونا وئردی.― موفق اولون! دئیه، اونو یولا سالدی. بویله‌لیکله، قدرت تله‌دن قورتولدو. او، امیدی قوجاقلایب اوپدو.
― بیلمیرم سندن نجه راضیلیق ائدیم. سن منیم بوینوما قارداشلیق حقی قویدون. اوله‌نه کیمی بو یاخشیلیغینی اونوتمارام. دئیه، امیددن راضیلیق ائتمگه باشلادی.
― بو منیم وظیفم ایدی. آنجاق، آیق اول که، بیرده بئله تلییه دوشمویه‌سن. دئیب، گولدو. اونلار بیرلیکده خیابانا قدر گلدیلر. قدرت اوزونو اوشاقلارینا یئتیرمگه تله‌سیردی. ال وئریب، آیریلماق ایستدیکده، امید اونون الینی بوراخمادی.
― دایان، دوستوم! دئدی. ― هوالار سویویوب، بوندان صونرا آچیق هوادا یاشاماق اولماز. ائویمیز کیچیکده اولسا، هله‌لیکده کئچینه‌ریک. یاخشیسی بو دور که، باهم گئدیب اوشاقلاری یغیشدیریب بیزه آپاراق. دئدیکده، قدرت بیر آز دوروخدو.
― سن منی حدیندن آرتیق اوتاندیریرسان. آخی... امید اونون سوزونو کسدی.
― هئچ دانیشمیاجاقسان. گئده‌ک! دئیب، اونون قولوندان دوتوب، یولا دوشدولر. اونلار قاری کورپوسونون اوستوندن کئچیب، کوچ سالدیقلاری خرابه‌یه یاخینلاشاندا، "لا اله الا الله " لا اله الا الله" سسلری اوجالدی. چیگینلرینده تابوت، کیچیک بیر ازداهام ایله اوز-اوزه گلدیلر. قدرت هویوخموش بیر حالدا، دایانیب دقتله اونلارا باخدی. قورخاق آددیملارله ایره‌لیله‌یرک،
― بو ندیر؟! اولن کیمدیر؟! دئیه، شاشقین بیر حالدا، سوال وئردیکده، ازدحام دایاندی. تابوتی یئره قویدولار. قدرت وورغون بیر حالدا، شاشقین بیر وضع آلدیغیندان، هر شئی آنلاشیلیردی. اونون اورهیی شدتله دویونور، وجودینی مدهش بیر قورخو بوروموشدو. او، اللری تیتریه-تیترییه، جنازه‌نین اوزورینه چکیلمیش آغ اورتویو کنارا ووردوقدا، ایلان چالمیش آدام کیمی سارسیلدی.
― آه!... ائدیب، گوزلرینی یومدو. ― آمان، ای بویوک تانری! دئیپ، آیاق اوسته دوردو. یغینجاغا مراجعتله، ― بس یونون آناسی هانی؟! دئیه، وئردیگی سوالا جواب آلمادیغیندان، هیجانلا اوزونو خرابیه آتدی. "له‌له کوچوب، یوردو قالمیشدی." یئره سالینمیش یورغان، دوشکدن و پوزغونلوقدان باشقا هئچ بیر کس یوخ ایدی. باسقین اولونموش بیر یوردا دونموشدو. یئنه گئری دوندو. ― آماندیر، منه رحم ائدین! دئین گوروم بونلارین باشینا نه گلیب؟ بس بونون آناسی - باجیسی هانی؟ دئیه، سوال وئردیکده، بیر آغ‌صاققال کیشی قاباغا گلیب،
― اوغلوم! اوزووه توخداقلیق وئر. بیز بو کورپه‌نین جسدیندن باشقا هئچ کسی گورمه‌میشیک. اوشاقلار گلیب خبر وئردیلر. یوخسا، هئچ بونداندا خبریمیز اولمویاجاغییدی. قدرت اودلو بیر آه چکره‌ک، دیزی اوسته تابوتون قاباغیندا یئره چوکدو. سانکه، دورسینه یغیلمیش بو آداملار، بویوک بنالار حتا، اوزاقلاردا گویه باش قالدیرمیش داغلار بئله، اونون اوستونه‌گلیر، باشینا توکوله‌جگیدی.
― منم عیوضیم! سولموش چیچگیم! دئیب، دوداقلارینی اونون سارالمیش اوزونه یاپیشدیردی. یغینجاق گئتدیکجه آرتیردی. امید قدرتین باشینا گله‌نی قیسا بیرصورتده اورداکیلارا سویلدی. بیر جوان اوغلان ایره‌لی گلیب، اوچ گون بوندان قاباق "ایستی خانا" یا آپاریلانلارین ایچینده بیر گلین "بالالاریم قالدی" دئیه، فریاد ائتدیگینی و نشانلارینی سویلدی. صونرا، اون ایکی - اون اوچ یاشلاریندا بیر اوغلان اوشاغیدا، بو گون سحر تئزدن بیر قیزین آغلایا-آغلایا بوردان گئتدیگینی گوردوم. اونون او حالدا، بوردان اوزاخلاشدیغینی گورنده، من ماراقلانیب بورا گلدیم. بو اوشاغین اولوسونو گورنده، قاچیب جماعته خبر وئردیم." دئدی.
قدرتین باشینین قضاسی و بدبختلیگی هامینی متاثر ائتدی. جنازه‌نی گوتوردولر. بویله‌لیکله، او آچیلمامیش غنچه‌نی آنا تورپاق اوز قوینونا آلدی.
انتقام
قبرستانلیقدان دونن کیمی، امید بوتون ناحیه‌لره تلفون ائتدی. مارال بئشینجی کلانتریده اولدوغونو اوگرندی. قدرتله بیرلیکده ناحیه‌یه گلدیلر. مارال بیر طرفده اوتورموشدو. رنگی قاچمیش، آغلاماقدان گوزلری شیشمیش، گونلر-هفته‌لر یورغونو کیمی، سوست دوشموشدو قدرتی گوردوکده، جانا گلدی.
― آتا جان! دئیب، آغلایا-آغلایا اوزونو اونون قوجاغینا آتدی. قدرت اونو باغرینا باسیب، ساکت ائتمگه چالیشیردی. بوغازی قوروموشدو. غم و کدرین چوخلوغوندان، نطقی کسیلمیشدی. او دور که، اونون سولموش یاناقلارینی دونه-دونه اوپمکله، توخداتماغا چالیشیردی.
گون باتماغا آز قالیردی. امید ایله قدرت مارالیدا گوتوروب، "ایستی خانا" یا گلدیلر. لاله‌نین سوراغینی دوتدوقدا، بو گون ده‌لی خانایا گوندریلدیگینی خبر وئردیلر. قدرت روزگارین دالبادال اونا ایچیرتدیگی آجی شرابلاردان گیجلمیشدی. امید قدرتله مارالی ائولرینه گتیردی. امیدین ائوی "دیک باشی" دئیلن محلده اوچ اوطاقلی کیچیک بیر حیط ایدی. قوناقلاری آناسینا تاپشیریب، اوزو قدرت‌کوچ سالمیش اولدوغو خرابه‌یه قایتدی. اولوب-قالانلارینی بیر درشکه‌یه دولدوروب، ائوه گتیردی. شئیلری، قدرت اوچون بوشالتدیغی اوطاغا ییغدی.
تیمارستاندا گوروش، جمعه گونلری ایدی. امید ایله قدرت چوخ گزدیکدن صونرا، لاله‌نی خزان وورموش بیر بویوک چنار آغاجینین دیبینده تاپدیلار. او، او قدر دگیشمیش ایدی که، تانیماق چتین اولموشدو. رنگی سولموش، آریخلامیش، تئللری پریشان بیر حالدا داغیلمیشدی. او، اوز-اوزونه دانیشیر، گوزلری حیطین درینلیکلرینده چیرپینیردی. قدرت اونا یاخینلاشدی.
― لاله!... دئدیکده، او دیسگیندی. قدرته طرف دوندو. مات-مات اونون اوزونه باخاراق، دوداقلاریندان آجی بیر تبسم قاچیرتدی. صونرا، یئنه قاباقجا باخدیغی طرفه دوندو. الیله نشان وئرهرک، ― باخ! منیم بالالاریمدیر. منیم مارالیم، منیم عیوضیم! دئیب، آیاغا دوردو. چیلغین قهقمه‌لرله الینی اوزاتدیغی طرفه اوزاقلاشدی.
― لاله! دایان! منم، قدرتم! دئیه، اونو دایاندیرماق ایستدی آنجاق، لاله اوز عالمینده ایدی. هئچ کسی تانیمیردی. قدرتین دیزلری سوسدالدی. لاله‌یه طرف آچیلمیش قوللاری یانینا دوشدو. لاله‌نی ایزله‌ین باخیشلاری یئره سانجیلدی. چهره‌سینده گوزلرینده امیدسیزلیک بولودو حرکته گلدی. بو صحنه‌نی تماشا ائتمکده اولان امید، هیکل‌کیمی، دوردوغو یئرده‌جه، قورویوب قالمیشدی. ائله‌بیل قدرتین بوتون اضطراب و هیجانینی او کئچیریردی. اوز-اوزونه: ― دوغروداندا دوزولمزدیر. لعنت، بو فاجعه‌لری دوغوران دورانا! لعنت! ظلمه-ستمه. دئیب، قدرته دوغرو ایره‌لیلدی.
― عزیز دوستوم! متاثرم. آنجاق نه ائتمک اولار؟ دئدیکده قدرت باشینی قالدیردی.
― آرتیق، هئچ! ائویم داغیلدی. اوغلوم اولدو. بخت اولدوزوم سوندو. داها نه ائده بیلره‌م؟ بوندان صونرا منه اولوم لازیمدیر. دئدیکده، امید،
― من سیزین دردینیزه شریکم. آنجاق، اونوتما که، بو بدبختلیک بیر تک سنین و منیم باشیمدا دگیل. بو اجتماعی بیر درددیر."ایستی خانا" یا، او بویوک محوطه‌یه دولدورولموش عائله‌لری گورمدینمی؟ اونلارین هر بیرینین بیزیم کیمی فاجعه‌لی بیر سرگذشتی یوخدورمو؟! بیر اوووچ رذیل بو گئن دنیانی هامینین باشینا دار ائتمه‌یبمی؟! سن یاشامالیسان! ساده بیر حیاتی سنه چوخ گورن اوزونون و عائله‌وین فلاکتینه باعث اولموش آزغین، قاری دشمندن انتقام آلمالیسان. امید دانیشدقجا، قدرت حالدان-حالا دوشور، اوزونده چیرپینان مأیوسلوق، غضبه چئوریلیری. سولموش یاناقلاریندا قان اویناماغا باشلایردی. او، لاله اوزاقلاشدیغی طرفه دونر‌ک. ― لاله! آند ایچیرم او، پاک و مقدس عشقیزه! غدار دشمندن انتقامیمی آلاجاغام! دئدی.
― باخ. بئله!... حیات اوزو انسانلاری قیرماجلایب، آیلدیر. ایره‌لی. مبارزه‌یه!... دئیه، حکم یازیر. ― آنجاق، اونوتماکی آلاجاغین انتقام، بوتون ازیلنلرین انتقامی اولمالیدیر. استبدادا، ظلم-ستمه قارشی اولمالیدیر. دئدی.
وکیل سوزونو بو یئره یئتیردیکده، خطابه میزینین اوزرینده اولان سودان بیر لیوان دولدوروب ایچدی. صونرا، اوزونو دوغرولداراق، سوزونه بئله دوام ائتدی:
― قدرت چنگیز خانین الیله دالبادال دگن ضربه‌لردن سارسیلمیشدی. امیدین نه دئمک ایستدیگینی تحویل آلا بیلمیردی. بو آندا اونون بئینینده، اوره‌ینده آلولانان اوز انتقامی ایدی. محترم حاکملر! بودور چنگیز خانلا قدرتین سرگذشتی. داها دوغروسو، بیر رعیتله، اربابین فاجعه‌سی.
محترم حاکملر، چنگیز خانین اولومونده قدرته حق وئرمه‌سه‌لرده، اونو گناهسیز تانییاجاقلارینا امیدوارام. چونکه، بو کیمی جنایتلرین یارانماسیندا، چنگیز خانلار اجتماعی مقصردیر. دئیب، سوزونو قورتاردی. سالوندا هل هله، پوزغونلوق عمله گلدی.
― قدرت تبرئه اولونمالیدیر !...
― تقصیر اولنده‌دیر! و سائره،... سوزلری سالونو دولدوردو. قدرتین سرگذشتی بیر تک تماشاچیلاری دگیل، محکمه هئیتینی ده متاثر ائتدی. محکمه صدری آیاق اوسته دوراراق،
― ساکت! دئیه، زنگی باسیب هامینی سکوته دعوت ائتدی. صونرا تنفس اعلام ائده‌رک مشاوره اوطاغینا کئچدیلر. بویله‌لیکله، قدرتین محاکمه‌سی قورتاردی. اونو اوچ ایل زندانا محکوم ائتدیلر.
۱۳۲۹ شمسی تبریز