منو
حرب و فلاکت
اوچار، اوچار، یئنه روحوم دیار-حۆزنه قوشار؛
اوزاق، اوزاق، چوخ اوزاق بیر مۆحیط ایچینده یاشار.
سوغوق، سوغوق!.. گئجه کئچمیش، بۆتون جیهان سوسموش،
اوزاقدا اینلیور آنجاق زاواللی بیر بایقوش.
گؤزومدن اویقو چکیلمیش ده چارپییور قلبیم،
نه‌دنسه بیلمیوروم، آه، خئیلی مۆضطریبیم.
اؤنومده دالغالانیر طئیفلر، قؽزیل قانلار،
باشیمدا پاتلییور آتشلی، سیسلی وولکانلار.
تجسّوم ائتمه‌ده قارشیمدا بیر جیهان-الَم،
دؤنوب ده ترسینه گویا یانار بۆتون عالم.
یؽغین-یؽغین بشریت اؤلومله پنجه‌لشیر،
فدای-نفس ائده‌رک حاق اۆچون قوشار، گۆلشیر.
یاکار، یؽکار، ازیلیر، محو اولور، باسار، باسیلیر،
وطن یولوندا اؤلور، اؤلدورور، آسار، آسیلیر.
او توپ، تۆفنگ، او قؽلیجلار، زهرلی قومبارالار،
نه ایستر، آه، نیچین بؤیله گۆرله‌ییب پارلار!؟.
نه‌دیر شو قهر و فلاکت؟ نه‌دیر بو قحط و غلا؟
نه‌دیر شو کین و عداوت، نه‌دیر بو درد و بلا؟
آمان، نه منظره! دویدوقجا سارسیلیر ویجدان.
نه دهشت، آه!.. دۆشوندوکجه چؽلدیریر اینسان.
تمدّونون سونو وحشتمیدیر، نه‌دیر عجابا؟..
خاییر، خاییر... نه دیور باق ریجال-بزم‌آرا؛
سیاست ارلری گۆر-گۆر گۆرولدیور هر آن،
بؤیوک سعادت اومار هپ شو قانلی فؽرتینادان.
بۆتون شو ولوله اونلارجا بیر بشارتدیر،
یارینکی بایرامی تبریک ایچین ایشارتدیر.
«بؤیوک، کۆچوک، قارا، آغ، هپ کریستیان، ایسلام،
شهرلی، کؤیلو، معاریف‌پرست، جاهیل-تام.
بۆتون بشر نه حۆقوق ایستیورسا، هپ آلاجاق؛
قوی ضعیف ایله بیر یئرده کامران اولاجاق...»
دئمک کی، قالمایاجاق ظۆلمدن جیهاندا نیشان...
آمان،نه تاتلی بیر افسانه، هم نه سۆسلو یالان!
اوت، بو نشئه‌لی، هم شاعیرانه بیر خۆلیا،
خیاله، حیسّه پک اویغون، سئویملی بیر رؤیا...
بو تاتلی حیسّ ایله هپ انبیا، بۆتون عۆرفا،
فۆنون-فلسفه‌دن ذئوق آلان بؤیوک اۆدبا،
ضعیف ایچین دیدینیب، چؽرپینیب یورولموشلار،
فقط نتیجه‌ده هپ اسکی حالی بولموشلار.
قوجاق-قوجاق ائدیلن تاتلی وعدلر پک چوخ؛
ساقین اینانما! یالان... یوق، ضعیف ایچین حاق یوق!..
اینانما! عاجیز ایچین یوق حۆقوق، اینانما خاییر،
جیهاندا حاق دا، حقیقت ده هپسی قوّتدیر.
***
بیر زامانلار شرفلی تورانین،
او جیهانی غیریوی قاوغانین
قهرمان، بیر گۆزیده ائولادی،
تۆرکلرین آنلی-شانلی اجدادی،
سالدیریب تیترتیردی یئر یۆزونو،
حؤکم ائدر، دینلتیردی هر سؤزونو،
نه زامان کیشنه‌سه‌یدی تۆرکون آتی،
قؽریلیردی بیر اؤلکه‌نین قاناتی.
هپ کراللار، پرئنسلر، خانلار،
اولو شاهلار، کیبیرلی خاقانلار،
پاپالار، هپ خلیفه‌لر هر گۆن،
دیز چؤکرلردی تۆرکه قارشی بۆتون.
چۆنکی پارلاردی ارلرین قؽلیجی،
هپسی قارتال کیبی‌یدی سالدیریجی.
هپسی بیر ذئوق آلیردی قوّتدن،
اولولوقدان، مۆظفّریّتدن.
بونو گؤردوکده قومشو دئولتلر،
مملکتلر، زاواللی میلّتلر،
هپ بویون بۆکدو، تۆرکه یالواردی،
مرحمت گؤردو... جانی قورتاردی.
سونرا لاکین بو مرحمت، بو آمان،
ایشته تاریخ!.. تۆرکه وئردی زیان.
قاورولوب اسکی سؽزلایان یارالار،
فؽشقیریب دوردو اودلو قومبارالار.
مرحمتکاری مرحمتله دئگیل،
قهر و شیدّتله قؽلدیلار تنکیل.
بؤیله دهشتلی، قانلی منظره‌لر،
هر زامان ائیله‌مکده جلب-نظر.
ایشته بیر لئوحه! گؤرمک ایسترسن،
باق دا گؤر!.. آه بیر باقیب گؤرسن؟!
او شهامتلی تۆرکون ائولادی،
شیمدی توپراق ییور دا، فریادی
چؽقمیش افلاکه، هپ یانار، سؽزلار.
ایشته باق! یاورولار، خانیم قؽزلار
تیتریور پنجه‌ی-فلاکتده،
هپ اؤلوم قارشی‌سیندا، ذیلّتده...
هپسی آواره، هپسی آج-چؽلپاق،
هپسی بیچاره... باق، گؤزوندن ایراق؟!
هپسی قان آغلییور دا زار و زبون
هپسی قارداشجا بیر نیگاه آرییور،
بیر کؤمک، بیر پناهگاه آرییور.
دینله‌ین کیم... فقط او فریادی؟
آووتان کیم... او قلب-ناشادی؟
نه فلاکت بو، هم ناسیل مۆدهیش!؟
آه، اؤلوم ان بؤیوک سعادت ایمیش...
***
آرقاداش، یولداش! ای وطنداش، اویان!
یاتما آرتیق، یئتر... دییشدی زامان؛
سؽیریلیر، باخ، یاواش-یاواش ظۆلمت،
باری دان یؽلدیزیندان آل عیبرت!
نه دیور باق او پنبه چؤهره‌لی نور؟
سحر اولموش، دئمک گۆنش دوغویور.
آزاجیق وارسا حیسّ و ویجدانین،
قالق، اویان! سؤنمه‌میشسه ایمانین.
قالق، اویان! گؤر نه فیکره خادیمسین؟
کیملرین اوغلوسان؟ نه‌سین؟ کیمسین؟
سۆرونوب دورما بؤیله، بیر یۆکسل!
بیر دۆشون، گؤر بئش-آلتی عصر اوّل
نه ایدین؟ شیمدی نئرده‌سین؟ بو نه یأس؟
عجابا، یوقمو سنده عیزّت-نفس؟
بیر قدر سرخوش اولدون، ایشته یئتر،
دیکسینیب بیر آییل دا گؤر نه خبر!؟
آدم ائولادی قول-قاناد آچاراق،
چارپیشیر یئرده، گؤیده اود ساچاراق.
یئتیشیر، هایدی ضعفی، عجزی بوراق!
قان، آلئو پۆسکورن مۆحیطینه باق!
باق دا بیر آن تصوّور ائت یارینی،
داها سۆرعتله آت آدیملارینی!
کیم باقیب دورسا، بیل کی، غئیب ائده‌جک،
آیاق آلتیندا محو اولوب گئده‌جک...
سۆروسوندن کنار اولان قویونو
جاناوار پارچالار گؤروب ده بونو.
دونا قالماقدا وارمی بیر معنا؟
بونجا ذیلّت یئتیشمیورمو سانا!؟
چوق ازیلدین، یئتر، ار اوغلو ار اول!
چؽرپینیب چاره‌ی-خیلاص آرا، بول!
قوشاراق نورا، جهلی ائت پامال!
هپ سنیندیر شرف، اۆمید، ایقبال.
شاشیریب دورما بؤیله... بیر آیدین
ایده‌آل آرقاسینجا قوش، چؽرپین!
ایده‌آل‌سیز نیجات اۆمید-محال...
«ایتّیحاد!» ایشته ان بؤیوک ایده‌آل!
سنی قورتارسا، قورتاریر بیرلیک،
چۆنکی بیرلیکده‌دیر فقط دیرلیک!..
اوزاق، اوزاق، چوخ اوزاق بیر مۆحیط ایچینده یاشار.
سوغوق، سوغوق!.. گئجه کئچمیش، بۆتون جیهان سوسموش،
اوزاقدا اینلیور آنجاق زاواللی بیر بایقوش.
گؤزومدن اویقو چکیلمیش ده چارپییور قلبیم،
نه‌دنسه بیلمیوروم، آه، خئیلی مۆضطریبیم.
اؤنومده دالغالانیر طئیفلر، قؽزیل قانلار،
باشیمدا پاتلییور آتشلی، سیسلی وولکانلار.
تجسّوم ائتمه‌ده قارشیمدا بیر جیهان-الَم،
دؤنوب ده ترسینه گویا یانار بۆتون عالم.
یؽغین-یؽغین بشریت اؤلومله پنجه‌لشیر،
فدای-نفس ائده‌رک حاق اۆچون قوشار، گۆلشیر.
یاکار، یؽکار، ازیلیر، محو اولور، باسار، باسیلیر،
وطن یولوندا اؤلور، اؤلدورور، آسار، آسیلیر.
او توپ، تۆفنگ، او قؽلیجلار، زهرلی قومبارالار،
نه ایستر، آه، نیچین بؤیله گۆرله‌ییب پارلار!؟.
نه‌دیر شو قهر و فلاکت؟ نه‌دیر بو قحط و غلا؟
نه‌دیر شو کین و عداوت، نه‌دیر بو درد و بلا؟
آمان، نه منظره! دویدوقجا سارسیلیر ویجدان.
نه دهشت، آه!.. دۆشوندوکجه چؽلدیریر اینسان.
تمدّونون سونو وحشتمیدیر، نه‌دیر عجابا؟..
خاییر، خاییر... نه دیور باق ریجال-بزم‌آرا؛
سیاست ارلری گۆر-گۆر گۆرولدیور هر آن،
بؤیوک سعادت اومار هپ شو قانلی فؽرتینادان.
بۆتون شو ولوله اونلارجا بیر بشارتدیر،
یارینکی بایرامی تبریک ایچین ایشارتدیر.
«بؤیوک، کۆچوک، قارا، آغ، هپ کریستیان، ایسلام،
شهرلی، کؤیلو، معاریف‌پرست، جاهیل-تام.
بۆتون بشر نه حۆقوق ایستیورسا، هپ آلاجاق؛
قوی ضعیف ایله بیر یئرده کامران اولاجاق...»
دئمک کی، قالمایاجاق ظۆلمدن جیهاندا نیشان...
آمان،نه تاتلی بیر افسانه، هم نه سۆسلو یالان!
اوت، بو نشئه‌لی، هم شاعیرانه بیر خۆلیا،
خیاله، حیسّه پک اویغون، سئویملی بیر رؤیا...
بو تاتلی حیسّ ایله هپ انبیا، بۆتون عۆرفا،
فۆنون-فلسفه‌دن ذئوق آلان بؤیوک اۆدبا،
ضعیف ایچین دیدینیب، چؽرپینیب یورولموشلار،
فقط نتیجه‌ده هپ اسکی حالی بولموشلار.
قوجاق-قوجاق ائدیلن تاتلی وعدلر پک چوخ؛
ساقین اینانما! یالان... یوق، ضعیف ایچین حاق یوق!..
اینانما! عاجیز ایچین یوق حۆقوق، اینانما خاییر،
جیهاندا حاق دا، حقیقت ده هپسی قوّتدیر.
***
بیر زامانلار شرفلی تورانین،
او جیهانی غیریوی قاوغانین
قهرمان، بیر گۆزیده ائولادی،
تۆرکلرین آنلی-شانلی اجدادی،
سالدیریب تیترتیردی یئر یۆزونو،
حؤکم ائدر، دینلتیردی هر سؤزونو،
نه زامان کیشنه‌سه‌یدی تۆرکون آتی،
قؽریلیردی بیر اؤلکه‌نین قاناتی.
هپ کراللار، پرئنسلر، خانلار،
اولو شاهلار، کیبیرلی خاقانلار،
پاپالار، هپ خلیفه‌لر هر گۆن،
دیز چؤکرلردی تۆرکه قارشی بۆتون.
چۆنکی پارلاردی ارلرین قؽلیجی،
هپسی قارتال کیبی‌یدی سالدیریجی.
هپسی بیر ذئوق آلیردی قوّتدن،
اولولوقدان، مۆظفّریّتدن.
بونو گؤردوکده قومشو دئولتلر،
مملکتلر، زاواللی میلّتلر،
هپ بویون بۆکدو، تۆرکه یالواردی،
مرحمت گؤردو... جانی قورتاردی.
سونرا لاکین بو مرحمت، بو آمان،
ایشته تاریخ!.. تۆرکه وئردی زیان.
قاورولوب اسکی سؽزلایان یارالار،
فؽشقیریب دوردو اودلو قومبارالار.
مرحمتکاری مرحمتله دئگیل،
قهر و شیدّتله قؽلدیلار تنکیل.
بؤیله دهشتلی، قانلی منظره‌لر،
هر زامان ائیله‌مکده جلب-نظر.
ایشته بیر لئوحه! گؤرمک ایسترسن،
باق دا گؤر!.. آه بیر باقیب گؤرسن؟!
او شهامتلی تۆرکون ائولادی،
شیمدی توپراق ییور دا، فریادی
چؽقمیش افلاکه، هپ یانار، سؽزلار.
ایشته باق! یاورولار، خانیم قؽزلار
تیتریور پنجه‌ی-فلاکتده،
هپ اؤلوم قارشی‌سیندا، ذیلّتده...
هپسی آواره، هپسی آج-چؽلپاق،
هپسی بیچاره... باق، گؤزوندن ایراق؟!
هپسی قان آغلییور دا زار و زبون
هپسی قارداشجا بیر نیگاه آرییور،
بیر کؤمک، بیر پناهگاه آرییور.
دینله‌ین کیم... فقط او فریادی؟
آووتان کیم... او قلب-ناشادی؟
نه فلاکت بو، هم ناسیل مۆدهیش!؟
آه، اؤلوم ان بؤیوک سعادت ایمیش...
***
آرقاداش، یولداش! ای وطنداش، اویان!
یاتما آرتیق، یئتر... دییشدی زامان؛
سؽیریلیر، باخ، یاواش-یاواش ظۆلمت،
باری دان یؽلدیزیندان آل عیبرت!
نه دیور باق او پنبه چؤهره‌لی نور؟
سحر اولموش، دئمک گۆنش دوغویور.
آزاجیق وارسا حیسّ و ویجدانین،
قالق، اویان! سؤنمه‌میشسه ایمانین.
قالق، اویان! گؤر نه فیکره خادیمسین؟
کیملرین اوغلوسان؟ نه‌سین؟ کیمسین؟
سۆرونوب دورما بؤیله، بیر یۆکسل!
بیر دۆشون، گؤر بئش-آلتی عصر اوّل
نه ایدین؟ شیمدی نئرده‌سین؟ بو نه یأس؟
عجابا، یوقمو سنده عیزّت-نفس؟
بیر قدر سرخوش اولدون، ایشته یئتر،
دیکسینیب بیر آییل دا گؤر نه خبر!؟
آدم ائولادی قول-قاناد آچاراق،
چارپیشیر یئرده، گؤیده اود ساچاراق.
یئتیشیر، هایدی ضعفی، عجزی بوراق!
قان، آلئو پۆسکورن مۆحیطینه باق!
باق دا بیر آن تصوّور ائت یارینی،
داها سۆرعتله آت آدیملارینی!
کیم باقیب دورسا، بیل کی، غئیب ائده‌جک،
آیاق آلتیندا محو اولوب گئده‌جک...
سۆروسوندن کنار اولان قویونو
جاناوار پارچالار گؤروب ده بونو.
دونا قالماقدا وارمی بیر معنا؟
بونجا ذیلّت یئتیشمیورمو سانا!؟
چوق ازیلدین، یئتر، ار اوغلو ار اول!
چؽرپینیب چاره‌ی-خیلاص آرا، بول!
قوشاراق نورا، جهلی ائت پامال!
هپ سنیندیر شرف، اۆمید، ایقبال.
شاشیریب دورما بؤیله... بیر آیدین
ایده‌آل آرقاسینجا قوش، چؽرپین!
ایده‌آل‌سیز نیجات اۆمید-محال...
«ایتّیحاد!» ایشته ان بؤیوک ایده‌آل!
سنی قورتارسا، قورتاریر بیرلیک،
چۆنکی بیرلیکده‌دیر فقط دیرلیک!..