منو
بختیارین صابیر سرگوذشتینی ناغیل ائتمه‌سی
دئدی پس بختیار: ای، بخت یارین،
مۆنززئه عئیبیدن ناموس و عارین.
ائشیتمیشدیم مگر بیر داستانی،
اوخوردو جمع ایچینده قیصّه‌خوانی.
مۆعظّم، مؤعتبر، معموره، بیر کند،
وار ایدی اوندا بیر مرد-خیردمند.
چوخ ایدی فیکری، هم چوخ شۆکری، صبری،
یوخ ایدی غئیر-طاعت، هئچ فیکری.
وار ایدی بیر بؤلوک مالی، داواری.
کیم اونونلا کئچردی رۆزگاری.
غولام-پادشاه-عصر و دؤران،
طلب ائیلر اولاردان، مال-دیوان،
الینه آلمیش اول حؤکم-براتی،
بغایت دؤیدو اوندا تۆرکو، تاتی.
هۆجوم ائیله‌دی پس اوندا رعیّت،
یئتیشدی اول ایگیده زخم-ضربت.
کیشی اول یاره‌لردن اؤلدو ناگاه،
بو معنیدن خبردار اولدو چۆن شاه.
بویوردو ائتدیلر اول کندی غارت،
یئتیشدی کنده اوندا چوخ خسارت،
الیندن صابیرین هم گئتدی مالی،
دئدی بیر گۆن اونا اهل-عیالی:
– دریغا نئده‌لیم، مال اولدو تاراج،
کی، قالدیق بینوا، میسکین و مؤحتاج.
سنین بو داعوادا یوخدور گۆناهین،
کی، قورخما، حق-تعالیدیر پناهین.
یازیب بیر عرضه گئت سن پادشاهه،
حقیقت عرض قؽل سن باریگاهه.
سنین چۆن اونا معلوم اولا حالین،
کی، شاید گئری وئره یئنه مالین.
دئدی صابیر کی، ای پاکیزه عؤورت!
ائشیتمیشم، آتام قؽلمیش وصیّت.
کی، تا کیم، هر کس اوغراسا بلایه،
رضا وئرمک گرک لابود قضایه.
کی، صبر ایله اولور هر مۆشکول آسان
کی، تعجیل ائیله‌مکدیر فعل-شئیطان.
ائده‌لیم بیز دخی صبر و تحمّول،
خودا رازیقدیر، اونا قؽل سن توکّول.
توتالیم یۆزوموز قادر ایلاهه،
کیم اول وئرسین خبر اول پادشاهه.
بیزیم دادیمیزی حق اوندان آلسین،
بیزیم تک دخی او، بیچاره قالسین.
الیندن گئده یارب، مۆلک و مالی،
گدا اولسون، پریشان اولا حالی.
اولایدیق اول قدر دۆنیاده زینده،
اونو گؤره‌یدیک بیز بئله گۆنده.
گئده‌یدی گۆنوموزدن ایشبو قئیقو،
ائشیتدی گۆنوموزدن ایشبو قئیقو،
ائشیتدی بو سؤزو بدخواه، بدگو.
یئتیردی بو سؤزو اول شهریاره،
چۆ پۆنهان سؤزو قؽلدی آشیکاره.
کی، واردیر بیر کیشی آدی صابیر نام
شاها چوخ سؤیله‌دی نیفرین و دۆشنام.
بویوردو دردم، اول بی‌رحم و غدّار،
کی، وارسین بیر نئچه ظالیم، سیتمکار.
قؽلیب جؤور و سیتم، یوخسول و مؤحتاج،
اونو بو اؤلکه‌دن قؽلسینلار ایخراج.
دؤیوب ده سؽندیرین الین-آیاغین،
گتیرسین بئله هم اوغول-اوشاغین.
نئجه امر ائیله‌دی اول بی‌سعادت،
فقیره قؽلدیلار ظۆلم و سیاست
اونون چۆن تیره اولدو رۆزگاری،
او یئرده قالمادی صبر و قراری.
گئجه اولدو اونون چۆن روز-رؤوشن،
قوووب چؽخاردیلار اول مملکتدن.
اۆرگی دوپدولو قان، باغری پاره،
چؽخیبان گئتدیلر اؤزگه دیاره.
بیله‌سینجه ایکی اوغلو، بیر عؤورت،
گئدرلردی چکیب رنج و مشقّت.
آیاق یالین، باشی آچیق، پیاده،
دخی مؤحنت نه‌دیر بوندان زیاده؟
بو حال ایله گئدرکن اول دیلفکار،
کیم اوغرادی اونا بیر نئچه خونخوار.
اولار ایله بیلر یوخ مال-دۆنیا،
کیم اوغرولار ائده تالان و یغما.
طمع ائله‌دیلر اوغلانلارینا،
یئتیشدیلر اولارین یانلارینا.
ایکی طیفلی اونلاردان آلدی اونلار،
یانیب حسرت اودونا قالدی اونلار،
گئدر اونلار، بولار قؽلدی نظاره،
جیگر فیرقتدن اولدو پاره-پاره.
آنا باشین آچیب ائیلردی شیون،
– نئدیم، قاندا واریم، نه ائیله‌ییم من؟
ساچین یولدو، اۆزونه سالدی دؽرناق،
باشینا سوووروردو داش و تورپاق.
دئدی صابیر: – قبول ائیله نصیحت!
حقین تقدیرینه صبر ائیله عؤورت!
ائشیتدیم تا نئجه صبر ائتدی ایّوب،
کی، تاپدی یوسیفی صبری‌یله یعقوب.
حقه شۆکر ائیله، دخی اولما غمگین،
اول عؤورت صبر تاپدی اولدو تمکین.
یئریدیلر اولار بی‌آب، بی‌نان،
دیلفکار و حزین، اوفتان و خیزان.
دخی هئچ گؤرمه‌دیلر ائل و اویماق،
یئتیشدیلر قضارا گۆن باتان چاق،
مۆعظّم شهر، یاخشی بیر مکانه،
دئدی صابیر کی، ای بانوی-خانه،
بو دم گۆن باتدی، بیواخت اولدو زینهار،
بو شهر ایچینده البته اسس وار،
سن ایلن مۆندا من شهره گئده‌ییم،
گتیریب یئیه‌جک فیکرین ائده‌ییم.
صاباح اولجاق اولاییم شهره داخیل،
کی، صبر ایله اولور مطلوب حاصیل.
اورادان گئتدی صابیر، قالدی عؤورت،
یئتیشدی بیر جاوان-پاک طلعت،
مۆسلّح، اول جاوان اولموش سۆواره،
یئتیشدی چۆن اونا قؽلدی نظاره
دئدی: – ای نازنین و سرو-بالا!
گۆل‌اندام و ثمن-سیما، دیل‌آرا!
نئشه یالقوز بورادا ایلنیبسن؟
گل ایندی شهره آپاریم سنی من!
من ائیله‌ییم سنه ایکرام و اعزاز،
سن ائیله منه غمزه، ایشوئ و ناز.
دئدی عؤورت اونا: پس ای برادر!
روا دئییل، بیر عؤورته ایکی ار
یقین بیل ای جاوانی خوب-کیردار!
دئییلم من دخی یالقیز، اریم وار.
جاوان و نازنین، خوب-چؤهره،
دمادم گلر ایندی، گئتدی شهره.
یئری قارداش یولونا، سن ایشین توت!
منی نئجه کی، گؤردون ائله اونوت!
بو یئرده یوخ مگر دیوانی سورغو؟
غضبلندی، دئدی اول تۆند بدخو.
منیمله گلمه‌سن ای پاک-دامان!
سنین جانیندادیر بو تیغ-بۆرّان.
داواسیز قالدی اول بیچاره عؤورت،
الی‌یله تورپاق اۆستده یازدی بیر خطّ،
«منی آپاردیلار بو شهره، صابیر!
عیان اولسون سنه احوال-ظاهیر!»
اول عؤورت ناتوان، دؤز بو فراقه،
کیشی گؤتوردو اونو گئتدی شهره.
اول ایگیدین آناسی یاخشی عؤورت،
وار ایدی بیر ضعیفه، پاک سئیرت.
سؤزو شکّر، اؤزو گۆلبرک خندان،
مۆروّتلی، حیالی، اهل-ایمان.
فقیر و، بینوالر غمگوساری،
مۆطیع-امر حق طاعت‌گوزاری.
بو عؤورت گؤردو چۆن اول پاکیزادی،
اتگیندن توتوبان قؽلدی دادی:
– گل ای عؤورت، خودانین حؤرمتی‌چون
محمّد مصطفینین عیزّتی‌چون.
گل ای آنا، منه قؽل گل، شفاعت،
بو اوغلاندان منه اول گل حیمایت،
منه سن اولماسان گر یار و یاور،
توتارام اتگیندن روز-محشر.
بو اوغلاندان منیم اول سن پناهیم.
کی، سندن غئیری یوخ بیر اۆمیدگاهیم.
خبردار اولا خاتونی قیامت،
الیندن ائیلرم اول گۆن شیکایت.
دئدی خاتون: اگر واردیر صلاحین،
ائدیم اونونلا من عقد و نیکاحین،
– یقین بیل ای آنا، سن خوب-کیردار،
اریم واردیر، اریم واردیر، اریم وار.
دئدی عؤورت: سنه عرض ائیله‌دیم من،
ایکی دۆنیادا سن منیم قؽزیمسان.
الین وئردی اونا هم قؽلدی ایقرار،
چاغیردی اوغلونو خاتون-دیندار.
دئدی: اوغول، ائشیت، اول گل خبردار!
بو عؤورت وئردی منه چۆنکی ایقرار،
منیم اولدو قؽزیم، اول سنه خواهر،
طمع اوندان گؤتور، ای جان-مادر.
امانت، ال-امانت، ال-امانت!
اوتان حقدن بونا قؽلما خیانت.
اونون حالیندن اول مستوره عؤورت،
اولوردو گئجه-گۆندوز واخت، بیواخت.
خبر آل ایندی قاندا گئتدی صابیر؟
گؤر اونون باشینا نه گلدی آخیر؟
گلیب اکمک آلیب صابیر الینده،
قاییتدی گؤردو عؤورت یوخ یئرینده.
قاییتدی گؤردو عؤورت یوخ یئرینده.
تؤکر هر دم گؤزوندن اشک-گۆلگون،
ساناسان لئیلی‌دن آیریلدی مجنون.
چکر ناله دئیردی: ای فلک، داد!
منی سن ائتمه‌دین بیر لحظه دیلشاد.
یؽخیلدی خانیمانیم، اولدو تاراج،
گدالیق، آج-سوسوز، خلقه مؤحتاج.
منی آواره ائیله‌دین وطندن،
هم اۆزولدو الیم، گؤر و کفندن.
منیمله ائیله‌دین سن مکر و حیله،
جیدا دۆشدوک، قامو قووم و قبیله.
خاچان رحم ائیله‌دین، مندن قاییردین،
جیگر گوشه‌لریم مندن آییردین.
منیمله بئله قالمیشدی بیر همدم
نه گلدی باشینا، نئتدین اونو هم؟
دریغا خاندا گئتدی، یاری غم‌خوار
اونونچون گئجه-گۆندوز آغلارام زار.
سؽزیللارام، پریشان اولدو حالیم،
منیم یارب الیمدن گئتدی مالیم.
دریغا نئیله‌ییم، بیچاره قالدیم،
غریب و بی‌کس و آواره قالدیم.
گئجه-گۆندوز گزه‌یدیم من جاهانی،
نولا اوندان تاپایدیم من نیشانی!
قؽلیردی هر زامان اول زار و شیون،
قارانقو گئتدی چۆن صبح اولدو رؤوشن.
باخیب گؤردو کی، عؤورت تورپاق اۆسته
یازیبدیر کئی فقیری دیلشیکسته!
منی آپاردیلار بو شهره، ای یار!
قؽراغا گئتمه‌میشم اول خبردار!
چۆ گؤردو بئله یازمیش اول نیگاری،
گلیب بیر گوشه‌ده توتدو قراری.
قضارا پادشاه-اول ویلایت،
بینا قؽلمیشدی بیر عالی عیمارت.
بویورموشدو کی، اول مرد-سیتمکار،
کی، هر گۆن گلسین اوندا خلق بۆسیار.
هامو بی‌موزد، بیگار ایشله‌سینلر،
گئجه-گۆندوز گیریفتار ائیله‌سینلر.
نئچه کیمسه مۆقرّر ائیله‌دی شاه،
کیمی گؤرسه‌لر اونلار خواه-ناخواه
آپارالار کیم اوندا قؽلا بیگار،
کیمین الینده اولا ذرّه دینار،
وئرردی رۆشوت اؤزون قورتاریردی،
کیمین یوخ آخچاسی، اوندا قالیردی.
بو حاله چۆن دئییل، صابیر خبردار،
گلیب بیر گوشه‌ده اوتورموش آغلار.
گه عؤورت، گه اوغول، گه دیر: مالیم،
یئتیشدیلر اونا بیر نئچه ظالیم.
نئچه آغاج ایله اونون باشینا،
ووروب آپاردیلار پالچیق ایشینه.
صاباح آخشام اولونجا ایشلدرلر،
گئجه – پس اونلاری محبوس ائدرلر.
یوخ ایدی اونلارا بیر لحظه راحت،
حدیثی مصطفیدیر بیر روایت.
جاهان کۆفر اهلینه اولموش گۆلوستان،
ولی مؤمونلر اۆچون اولدو زیندان.
جاهان دوپدولو خار و نیشتردیر،
باتیر باغرینا کیم کی، رحمگردیر.
بلا و مؤحنت و اندوه و غۆربت،
ایضافه اولدو بو رنج و مشقّت.
اونیله هم بئله بیر مرد میسکین،
وار ایدی دیلشیکسته، زار و غمگین.
گئجه آغلار ایدی، زار و گیریان،
دئدی صابیر: اونا کی قؽلما افغان.
حقه شۆکر ائیله‌ییب صبر ائیله پیشه،
کی، بیداد و سیتم قالماز همیشه.
گؤررسن بیر گۆن ای یار-یئگانه،
اثر یوخ ظۆلم و ظالیمدن نیشانه.
بسا حؤکمو، بسا ظالیم، سیتمکار،
کی، ظۆلموندن اولور منزیللری نار.
بسا کیمسه اولا چاه اونا زیندان،
چؽخیب چاهدان اولا منزیلی سولطان.
قضارا شاه چۆن اول یئرده حاضیر،
ائشیتدی هر نه سؤز سؤیله‌دی صابیر.
ائشیتسن بیر خبر خوش مؤعتبردیر.
کی، حق سؤز باطیله اوخدان بتردیر.
کی، حق سؤز اولا حقه شهد و شکّر،
گلیر ناحقه چۆن شمشیر و خنجر.
غضبلندی، یامان تۆند اولدو، جوشدو،
سانا کیم او یانار اودلارا دۆشدو.
بویوردو اول زامان اول بی‌مۆروّت،
اونا ائیله‌دیلر چوخ-چوخ سیاست.
گتیردیلر سالیب بیر چاهه مؤحکم،
اؤزو چاغیردی دئدی اونا اول دم:
– بورادا صبر قؽل تا چرخی دؤران،
سنی موندان چؽخاریب ائده سولطان.
قویویا سالدی اونو اول سیتمکار،
بو حاله اولمادی هئچ کیم خبردار.
قارانقو یئرده چاهه دۆشدو چابیر،
قؽلیردی صبر پۆنهان، شۆکر ظاهیر.
یۆزون حقه توتوب قؽلدی عیبادت،
همیشه صبر، شۆکرو، ذیکر، طاعت،
ولاکین بیر ایگید حالیندن آگاه،
اولوب اونو آناردی گاه و بیگاه.
اونا گاهی سالاردی اندک اکمک،
مۆیسّر اولونجا بیر لوغما اکمک.
سبب اولدو اونا، الله کریمدیر.
ولی بیلمزدی اول بیچاره کیمدیر.
قویو ایچره حکیمانه، قناعت،
قؽلاردی صبر، شۆکر، ذیکر، طاعت.
وار ایدی اول شاها بیر یاخشی قارداش،
هام و مؤمونلره، میسکینه یولداش.
قضارا، چۆنکی یوخ تقدیره تبدیل،
مگر بوندان ایره‌لی بیر نئچه ایل.
نیکو رویو، نیکو خویو، کم آزار،
حؤکومتدن، شریعتدن خبردار.
رعیّت‌پرورو، میسکین نوازی
رعیّت، لشگر اوندان ج‍ۆمله راضی.
خودا ترس، اهل-اینصاف، نیکوکار،
کی، کیمسه گؤرمه‌میش اوندان آزار.
مۆدام اوندان چکردی شاه قورخو،
جانیندا وار ایدی، یۆز فیکر، قئیقو.
مبادا لشکر اونا اولا تابع،
قؽلالار آرادا سولطانی ضایع.
بو فیکری ائیله‌دی چۆن اول هۆنرسیز،
اونو اؤلدوردو خلوتده، خبرسیز.
نیهان ائیله‌دی اول تورپاغا پۆنهان،
خبردار اولمادی اشرافو، عیان.
گؤرونمز اولدو چۆن بیر نئچه مۆدّت،
تفحّوص ائتدیلر ارکان-دؤولت.
سؤزو سولطان اولاردان چۆن ائشیتدی؛
– روانه ائیله‌دیم، تحصیله گئتدی!
خلاییق ائیله‌دی بو گۆمانی،
توتوبدور شاه اونو ساخلار نیهانی.
بو اثناده کی، ظۆلم ائیله‌دی بیداد،
الیندن کۆلّی عالم ائیله‌دی داد.
سببسیز ائیله‌دی چوخلاری تاراج،
رعیّت اولدو بیر اکمگه مؤحتاج.
دئدی بیر-بیرینه ارکان-دؤولت،
قسم یاد ائیله‌یوبن عهد بیعت.
گلیب جمع اولدو، چۆن اشرف و عیان،
اونو اؤلدورمک اۆچون عهدو پئیمان.
اولوب بیزار اوندان دؤندو لشگر
رعیّت، مملکت اونا سراسر.
خبردار اولدو چۆن اشرافی عیان.
گئجه قاچیب توتوب راهی بیابان.
نه سولطان، کیم عدالتدن بریدیر،
اونون بدخواه‌ی هم اؤز لشگریدیر.
گئجه چۆن قاچدی اول، قورتاردی جانی،
بوراخدی تاج-تختی، خانیمانی.
یؽغیلدی، دئدی چۆن اعلا و عدنا،
– گرکدیر بیزه بیر سولطانی دنا.
شۆجا و پهلیوان، هم اؤزو عادیل،
سۆخن طبع، اولا نیکو خصایل.
وار ایدی دئدیلر سولطانا قارداش.
نئچه مۆدّتدیر اونو گؤرمزم فاش.
بیری گلدی دئدی: اندر زامانی
بیلیرم، قاندادیر، اول نؤوجوانی.
کیم اونو ائیله‌میشدی شاه گیریفتار،
سیه چاه ایچره من اولدوم خبردار.
بو سؤزدن چۆنکی اونلار اولدو آگاه،
دئدیلر: قاندادیر، گؤستر گل اول چاه؟
چۆ صابیر قالمیش ایدی چاه ایچینده،
هم اول گئجه گؤرر اؤز یوخوسوندا.
کیم اونون اۆستونه گلدی پئیمبر،
چیراغی دین، شفیعی روزی محشر.
دئدی: شاه اول، داخی غم چکمه صابیر،
سنینچون روز-هیجران اولدو آخیر.
صاباح اولجاق سنی تقدیری الله،
بو ایقلیمه قؽلار بی‌شکّ شهنشاه!
اونون اینینه گئیدیردی چۆ خلعت.
باشینا قویدو بیر تاج-دؤولت.
چۆ صابیر یوخوسوندان اولدو بیدار،
سئویندی حقه قؽلدی شۆکری بۆسیار.
اکابیرلر گلیب چاهه روانی
مۆشخّص ائیله‌دیلر، اول روانی
مۆشخّص ائیله‌دیلر، اول جاوانی.
چاغیردیلار کیم: ای محبوس-بندی،
آیاغا دور، یاپیش، سالدیق کمندی!
دئدیلر: شاه سن اول ایقبال و بخته،
گل ایندی صابیر ایلن سن بو تخته.
یاپیشدی، چکدیلر اول نیکبختی،
اونا تاپشیردیلار اول تاج و تختی.
اؤزون گۆل تک گؤروب، آچیب قاباغین،
اکابیرلر هامو اؤپدو آیاغین.
اۆزون توتدو هامی اول دم خودایه،
اولوب مشغول شاه اۆچون دوعایه،
کی: یارب بو جاواندیر، بو جاوانبخت،
اولا فرخنده بونا تاج و هم تخت.
الهی، گۆن‌به‌گون آرتسین کمالی،
فلک یار اولسون، اولماسین زاوالی.
بحمدالله کیم اول ظالیم، سیتمگر،
نیگون‌بختو، جفاکار و بداختر.
یوخ ایدی عدلی چۆن بیچاره اولدو،
عجب بو اؤلکه‌دن آواره اولدو.
اگر اولمازدی اول بو یئردن ایخراج،
اولوردوق هامیمیز اکمگه مؤحتاج.
بحمدالله بیزه اولدو مۆیسّر،
شاه-عادیل، طبیعت دادگوستر.
چۆ صابیر تخته چؽخدی، اولدو سولطان،
گدایه، بینوایه قؽلدی احسان.
رعیّت‌پرور اولدو شاه-عادیل،
دوعای-خئیر اؤزوچون قؽلدی حاصیل.
خوزینه تؤکدو، لشگرین قاییردی،
عدالتدن، قؽلی قؽلدان آییردی.
هم ائتدی بیر طرفدن رسم-رفعت
دوعاچی اولدو لشگر، هم رعیّت.
وزیفئیله‌دی اونلارا تعیین.
نه یئرده وار ایدی درویش، میسکین،
رۆباط و مدرسه، هم کؤرپو بۆنیاد،
قؽلیب مسجیدلری معمور و آباد.
نیکوخیصلت، طمعسیز اهل-اینصاف،
باشینا آند ایچر اعیان-اشراف.
نه یئرده وار ایدی، بدفعل و کیردار،
هامی‌سین بیر طرف قؽلدی نیگونسار.
قاییردی روزی دیوان، حؤکمو مۆطلق،
یئمزدی کیمسه‌نین مالین به ناحق.
جاهانه دۆشدو اونون یاخشی آدی.
قؽلیر صبر ائیله‌ین حاصیل مورادی.
بورادا قالسین ایشبو نقل-گؤفتار،
قولاق آس پس ائشیت، بیر غئیری اخبار
مگر کی، پادشاه اول جهلی نادان،
کی، صابیر مالینی ائتمیشدی تالان.
چؽخارمیشدی اونو اول مملکتدن،
نه گلدی باشینا گؤر اول جهتدن.
اوتورموشدو مگر مۆلکونده ائیمن،
اونون اۆستونه گلدی تاکی دۆشمن.
برابر دوردو اول بی‌حمیّت،
باسیلدی، چۆنکی اوندان دؤندو دؤولت.
هامی جمعیتی تالانه گئتدی،
گؤتوروب حرمین بیر یانا گئتدی.
ار و عؤورت هر ایکیسی دیل پریشان،
بیاباندا گزر، بی‌آب و بی‌نان.
گزیب هر یئرده سرگردان و گۆمراه،
یئتیشدی صابیرین شهرینه اول شاه،
دئدیلر صابیره ای عدل‌گؤستر!
گلیبدیر شهره بیر عؤورت و بیر ار.
پس اوندان ائده‌لیم احوال-معلوم،
مۆقرّر ائده‌لیم بیز اونا مرسوم.
گتیردیلر پس اول دم اهل-خیدمت،
اولارا قؽلدیلار اعزاز و حؤرمت.
تامام اولدو، یئتیشدی، چۆنکی وعده،
گلیبن پادشاها قؽلدی سجده.
اؤزویچون ظاهیر اولدو، حال-پۆنهان.
بویوردو قوللارا اول دمده سولطان.
اؤزونده، عؤورتینده هر نه کیم وار،
دۆرو، لعل و، جواهیر، زرر-بۆسیار.
آلوبن اللریندن، آج و مؤحتاج،
ویلایتدن اونلاری قؽلدی ایخراج.
بونو گؤروب وزیر و اهل-دیوان
بغایت اولدولار خاطیر پریشان.
دئدیلر پادشاه اولدو سیتمگر،
به عینی بو دخی اولدو برابر.
چکرسن هر نه فعل ائتسن جزاسین،
کی، قویماز، حق سنه اونون قیساسین.
بویوردو اول زامان چاغیردیلار جار
نه اؤلکه‌ده کیمین ساتلیق قولو وار،
گتیرسینلر کی، سولطان مۆشتریدیر.
تغافول ائیله‌ین تنبئه یئریدیر.
اولار کی، صابیرین اوغلانلارینی،
آپارمیشدی اونلارین جانلارینی.
اولار هم اولدولار چۆن کیم خبردار،
گتیردیلر اولاری هم به بازار.
ایکی اوغول تانیدی اول جیگرخون،
ساناسان عاقیل ایکن اولدو مجنون.
بویوردو اوغرولاری سرت، مؤحکم
توتوب باغلادیلار، هم اندر، اون دم.
آغاج آلتینا سالدیلار اولاری.
الین-آیاغین سؽندیردی واری.
تؤکولموش باشدان-آیاغا قؽزیل قان
دوروبان قاچدیلار، اوفتان و خیزان.
یئنه دئدی وزیر و میرلشگر،
نه حئیف اولدو کی، شاه اولدو سیتمگر،
ولاکین قورخودان ارکان-دؤولت،
ائده بیلمز دخی کیمسه نصیحت
ائشیت ایندی نه ائتدی گؤر اول عؤورت.
اونا ائیلر ایدی خاتون حیمایت.
اونا اولموشدو دایم نیگهبان،
خیانت ائتمه‌یه اونا اول اوغلان.
ائشیتمیشدی کی، اول پاکیزه عؤورت،
کی، گلمیش پادیشاهی با عدالت.
مگر بیر گۆن بیلیب فۆرصت هم اول زن
چؽخب ائویندن ائیلر آه و شیون.
– مۆسلمانلار، منه چوخ ظۆلم و بیداد،
اولوبدور، هانی سولطان، ائیلرم داد!
بو حاله اول ایگید اولدو خبردار،
توتوبدور یاخاسیندان اول سیتمکار.
دئیر عؤورت: نئچه ایل اولدو یاران،
منی قؽلمیشدی ائوینده پۆنهان.
دئیر کیشی، کی، سن مکر ائتمه عؤورت!
منه سن ائیله‌مه بؤهتان و تؤهمت.
گؤرون یاران کی، بو مۆنکر اولوبدور،
هوای-عشقیله کؤنلو دولوبدور.
اونو من دؤیموشم، ایستر بو کینه،
منی سالیب گئده بیر اؤزگه‌سینه.
بو حاله چۆنکی، آگاه اولدو سولطان،
طلب قؽلدی اولاری ائتدی دیوان.
ایره‌لی گلدی کیشی، دئدی: ای شاه!
بو خاتون عؤورتیمدیر، اول گل آگاه!
معاش ائتمز منیمله، بی‌حیادیر
بو گئرچکدیر کی، عؤورت بی‌وفادیر.
چاغیردی اونو سولطان دئدی: ای زن،
اونونلا سن نؤشون ناساز اولوبسان؟
دئدی عؤورت کی: ای سولطان-درگاه!
دئییل اریم منیم بو حاشا للّٰه!
اریم اولسایدی بو قوربان اولاردیم
اریم گؤرسه‌یدیم من حئیران اولاردیم.
تامام حال-احوال اولدوغون زن،
سراسر عرض-حالین قؽلدی رؤوشن.
بۆرونموش برک اول مستوره محبوب،
گؤرونمز صورتی کیم تانی‌یا خوب.
تانیدی عؤورتی، سولطان بویوندان،
ساناسان تۆکلری چؽخدی دونوندان
حرم ساری بویوردو گئتدی عؤورت.
کیشی‌یه قؽلدیلار ظۆلم و سیاست،
کیشی مجروح اولوب قانینا غلتان،
بویوردو ائتدیلر محبوس-زیندان
بو حالی گؤردو چۆن اشراف و اعیان،
دئدیلر شاهه: – یوخدور سنده بیر قان؟
وئریبدیر ظۆلمیله قارداشی باده،
دخی مؤحنت نه‌دیر بوندان زیاده؟
بو نه جؤور و سیتم، بو نه فغاندیر؟
مگر دؤولت سنینله سرگیراندیر؟
بو نه بیداددیر، بو نه سیاست؟
مگر دؤندو سنینچون بخت و دؤولت.
دئدی: – من نئیله‌میشم ای بۆزورگان!
یئتیردیم کیمسه‌یه آزار و نؤقصان؟
دئدیلر: – هانی میسکین و مظلوم،
بو شهره گلدی اول بیچاره محروم.
مالین سن تالادین، بیچاره قؽلدین،
قوووب بو شهریدن آواره قؽلدین.
سنین شهرینه گلمیشدی مهمان،
گرک سن ائیله‌یه‌یدین لۆطف و احسان.
ایکی قول هم گتیردیلر بو شهره،
یئتیرمه‌دین اولارا خئیر و بهره.
چکیب قوللاری سن آلدین اولاردان،
آیاق کسدی خلاییق بو دیاردان.
اولارا وئرمه‌دین قیمت بیر آلتین،
اولاری ائیله‌دین آلوده‌ی-خون
چکرسن ظۆلموله بیگانه عؤورت،
ارینه ائیله‌دین ظۆلم و سیاست.
نه ظۆلم اولور دخی بوندان زیاده؟
حئیف کی، یاخشی آدین گئتدی باده.
دئدی سولطان اولارا کی: جماعات!
قولاق آسین، ائدیم من بیر حکایت.
دئییرسیز کیم، مگر بیچاره عؤورت.
ارینه ائیله‌دیم ظۆلم و سیاست.
منه حق وئردی فۆرصت خیلافی،
آلیب مالین اونا قؽلدیم تلافی،
هم اول قوللار دخی، اوغلانلاریمدیر،
بدندن روحی شیرین جانلاریمدیر.
نه قؽلسان چکدیرر الله جزاسین،
قیامت گۆنونه قویماز قیساسین.
یئنه عؤورت دخی اؤز عؤورتیمدیر.
یقین حاصیل ائدین، الله کریمدیر،
نه کیم چکمیش زی اوّل تا به آخیر،
حکایت ائیله‌دی اول دمده صابیر.
سیزه من سیرّیمی چۆن ائیله‌دیم فاش،
دئییلدیم من سیزین سولطانه قارداش.
دؤزوب صبر ائیله‌دیم، قالدیم آراده،
یئتیشدیم صبرو اوجوندان من موراده.
اگر گؤرسه کسی آزار و نؤقصان،
اگر صبر ائیله‌سه اولماز پشیمان.
بلایه صبر قؽل، شۆکر ائت خودایه،
سنی بیشک یئتیرر مۆدّعایه.
اولور تعجیل ائدن شئیطانه تابع
هامی ایشی اولور البته ضایع،
سیزیندیر مصلحت، یوخ ایختیاریم،
کئچر نئجه اولارسا، روزیگاریم،
اولار دا بو سؤزو چۆن قؽلدی یقین،
دئدیلر: آفرین، صبرووه تحسین!
سنه چۆن یار اولوبدور طالع و بخت،
سنه شاییسته‌دور، هم تاج، هم تخت.
چۆ دؤولت وئردی سنین تک عزیزه،
عینایت ائیله‌میش الله دا بیزه.
بو دؤولت گئتمه‌سین سن تک عزیزدن،
کی، سایه‌ن اولماسین کم اۆستوموزدن.
بو دؤولت کیم سنه گؤرمز روادیر،
اونون گؤزونه باتسین میخ-مستور.
غولامیک بیز هامو، سنسن خوداوند،
فدا اولسون یولوندا مال و فرزند.
بلی، هر پادشاه کیم اولا عادیل،
دوعایی خلق اولور اونا هماییل.
نه سولطان کیم، اولورسا، عدل و دادی،
اؤزوندن سونرا قالیر یاخشی آدی.
ولی، هر پادشاه اولا سیتمگر،
رعیّت ائده نیفرین اونا لشگر.
چۆ صابیر اولدو سولطان-جاهانبخت،
مۆسلّم اولدو اونا تاج، هم تخت،
ائشیت گؤر نئتدی، اول مردود و گۆمراه،
کی، توتوب صابیری سالمیشدی در چاه.
یؽغیب اۆستونه بیر آنیده لشگر،
گلیب صابیر ایلن جنگ ائتمک ایستر.
بو هم قؽلدی قامو فیکرین مۆحیّا،
مۆقابیل دوردولار، چۆن قوپدو غوغا.
چۆ اول بدبختدن دؤنموشدو دؤولت،
حق اول صابیره یقین وئردی فۆرصت.
توتوب گتیردیلر اول نابیکاری،
باسیلدی لشگری اول دمده واری.
قاچیب لشگر، عَلَم اولدو نیگونسار،
هزیمت اولدولار، باسیلدی سردار.
گتیردیلر اونو اندر مۆقابیل،
دئدی صابیر اونا: ای مرد-غافیل!
منه سن بیل مۆقرّر ائیله‌دین چاه،
نئشه، من صبریله اولدوم بو گۆن شاه.
یقین بیل کی، سنه یوخدور خیلاصی،
قیامته کیمین قالمیش قیصاصی؟
پس اول دم صابیر اونو سالدی چاهه،
ترحّوم ائتمه‌دی اول روسیاهه.
چکیب جؤور-جفا حدن زیاده،
اولوردو اورادا تا جان وئردی باده.
چۆ صبر ائیله‌دی صابیر چؽخدی از چاه
قؽلوبن صبر، شۆکر اولدو شهنشاه،
چۆ اول ظۆلمه یئتیشدی، چاهه دۆشدو،
سؤزو عیبرت اولوب، افواهه دۆشدو.
ائشیدن، دینله‌ین اولماز پریشان!
کی، صبر ایله اولور هر مۆشکول آسان.
بو نقلی بختیار ائدینجه ایتمام،
یئنه گۆن باتدی، اولدو وخت-آخشام.
یئنه بند ائیله‌دیلر بختیاری،
کی، دینله نئجه اولا رۆزگاری.
مۆنززئه عئیبیدن ناموس و عارین.
ائشیتمیشدیم مگر بیر داستانی،
اوخوردو جمع ایچینده قیصّه‌خوانی.
مۆعظّم، مؤعتبر، معموره، بیر کند،
وار ایدی اوندا بیر مرد-خیردمند.
چوخ ایدی فیکری، هم چوخ شۆکری، صبری،
یوخ ایدی غئیر-طاعت، هئچ فیکری.
وار ایدی بیر بؤلوک مالی، داواری.
کیم اونونلا کئچردی رۆزگاری.
غولام-پادشاه-عصر و دؤران،
طلب ائیلر اولاردان، مال-دیوان،
الینه آلمیش اول حؤکم-براتی،
بغایت دؤیدو اوندا تۆرکو، تاتی.
هۆجوم ائیله‌دی پس اوندا رعیّت،
یئتیشدی اول ایگیده زخم-ضربت.
کیشی اول یاره‌لردن اؤلدو ناگاه،
بو معنیدن خبردار اولدو چۆن شاه.
بویوردو ائتدیلر اول کندی غارت،
یئتیشدی کنده اوندا چوخ خسارت،
الیندن صابیرین هم گئتدی مالی،
دئدی بیر گۆن اونا اهل-عیالی:
– دریغا نئده‌لیم، مال اولدو تاراج،
کی، قالدیق بینوا، میسکین و مؤحتاج.
سنین بو داعوادا یوخدور گۆناهین،
کی، قورخما، حق-تعالیدیر پناهین.
یازیب بیر عرضه گئت سن پادشاهه،
حقیقت عرض قؽل سن باریگاهه.
سنین چۆن اونا معلوم اولا حالین،
کی، شاید گئری وئره یئنه مالین.
دئدی صابیر کی، ای پاکیزه عؤورت!
ائشیتمیشم، آتام قؽلمیش وصیّت.
کی، تا کیم، هر کس اوغراسا بلایه،
رضا وئرمک گرک لابود قضایه.
کی، صبر ایله اولور هر مۆشکول آسان
کی، تعجیل ائیله‌مکدیر فعل-شئیطان.
ائده‌لیم بیز دخی صبر و تحمّول،
خودا رازیقدیر، اونا قؽل سن توکّول.
توتالیم یۆزوموز قادر ایلاهه،
کیم اول وئرسین خبر اول پادشاهه.
بیزیم دادیمیزی حق اوندان آلسین،
بیزیم تک دخی او، بیچاره قالسین.
الیندن گئده یارب، مۆلک و مالی،
گدا اولسون، پریشان اولا حالی.
اولایدیق اول قدر دۆنیاده زینده،
اونو گؤره‌یدیک بیز بئله گۆنده.
گئده‌یدی گۆنوموزدن ایشبو قئیقو،
ائشیتدی گۆنوموزدن ایشبو قئیقو،
ائشیتدی بو سؤزو بدخواه، بدگو.
یئتیردی بو سؤزو اول شهریاره،
چۆ پۆنهان سؤزو قؽلدی آشیکاره.
کی، واردیر بیر کیشی آدی صابیر نام
شاها چوخ سؤیله‌دی نیفرین و دۆشنام.
بویوردو دردم، اول بی‌رحم و غدّار،
کی، وارسین بیر نئچه ظالیم، سیتمکار.
قؽلیب جؤور و سیتم، یوخسول و مؤحتاج،
اونو بو اؤلکه‌دن قؽلسینلار ایخراج.
دؤیوب ده سؽندیرین الین-آیاغین،
گتیرسین بئله هم اوغول-اوشاغین.
نئجه امر ائیله‌دی اول بی‌سعادت،
فقیره قؽلدیلار ظۆلم و سیاست
اونون چۆن تیره اولدو رۆزگاری،
او یئرده قالمادی صبر و قراری.
گئجه اولدو اونون چۆن روز-رؤوشن،
قوووب چؽخاردیلار اول مملکتدن.
اۆرگی دوپدولو قان، باغری پاره،
چؽخیبان گئتدیلر اؤزگه دیاره.
بیله‌سینجه ایکی اوغلو، بیر عؤورت،
گئدرلردی چکیب رنج و مشقّت.
آیاق یالین، باشی آچیق، پیاده،
دخی مؤحنت نه‌دیر بوندان زیاده؟
بو حال ایله گئدرکن اول دیلفکار،
کیم اوغرادی اونا بیر نئچه خونخوار.
اولار ایله بیلر یوخ مال-دۆنیا،
کیم اوغرولار ائده تالان و یغما.
طمع ائله‌دیلر اوغلانلارینا،
یئتیشدیلر اولارین یانلارینا.
ایکی طیفلی اونلاردان آلدی اونلار،
یانیب حسرت اودونا قالدی اونلار،
گئدر اونلار، بولار قؽلدی نظاره،
جیگر فیرقتدن اولدو پاره-پاره.
آنا باشین آچیب ائیلردی شیون،
– نئدیم، قاندا واریم، نه ائیله‌ییم من؟
ساچین یولدو، اۆزونه سالدی دؽرناق،
باشینا سوووروردو داش و تورپاق.
دئدی صابیر: – قبول ائیله نصیحت!
حقین تقدیرینه صبر ائیله عؤورت!
ائشیتدیم تا نئجه صبر ائتدی ایّوب،
کی، تاپدی یوسیفی صبری‌یله یعقوب.
حقه شۆکر ائیله، دخی اولما غمگین،
اول عؤورت صبر تاپدی اولدو تمکین.
یئریدیلر اولار بی‌آب، بی‌نان،
دیلفکار و حزین، اوفتان و خیزان.
دخی هئچ گؤرمه‌دیلر ائل و اویماق،
یئتیشدیلر قضارا گۆن باتان چاق،
مۆعظّم شهر، یاخشی بیر مکانه،
دئدی صابیر کی، ای بانوی-خانه،
بو دم گۆن باتدی، بیواخت اولدو زینهار،
بو شهر ایچینده البته اسس وار،
سن ایلن مۆندا من شهره گئده‌ییم،
گتیریب یئیه‌جک فیکرین ائده‌ییم.
صاباح اولجاق اولاییم شهره داخیل،
کی، صبر ایله اولور مطلوب حاصیل.
اورادان گئتدی صابیر، قالدی عؤورت،
یئتیشدی بیر جاوان-پاک طلعت،
مۆسلّح، اول جاوان اولموش سۆواره،
یئتیشدی چۆن اونا قؽلدی نظاره
دئدی: – ای نازنین و سرو-بالا!
گۆل‌اندام و ثمن-سیما، دیل‌آرا!
نئشه یالقوز بورادا ایلنیبسن؟
گل ایندی شهره آپاریم سنی من!
من ائیله‌ییم سنه ایکرام و اعزاز،
سن ائیله منه غمزه، ایشوئ و ناز.
دئدی عؤورت اونا: پس ای برادر!
روا دئییل، بیر عؤورته ایکی ار
یقین بیل ای جاوانی خوب-کیردار!
دئییلم من دخی یالقیز، اریم وار.
جاوان و نازنین، خوب-چؤهره،
دمادم گلر ایندی، گئتدی شهره.
یئری قارداش یولونا، سن ایشین توت!
منی نئجه کی، گؤردون ائله اونوت!
بو یئرده یوخ مگر دیوانی سورغو؟
غضبلندی، دئدی اول تۆند بدخو.
منیمله گلمه‌سن ای پاک-دامان!
سنین جانیندادیر بو تیغ-بۆرّان.
داواسیز قالدی اول بیچاره عؤورت،
الی‌یله تورپاق اۆستده یازدی بیر خطّ،
«منی آپاردیلار بو شهره، صابیر!
عیان اولسون سنه احوال-ظاهیر!»
اول عؤورت ناتوان، دؤز بو فراقه،
کیشی گؤتوردو اونو گئتدی شهره.
اول ایگیدین آناسی یاخشی عؤورت،
وار ایدی بیر ضعیفه، پاک سئیرت.
سؤزو شکّر، اؤزو گۆلبرک خندان،
مۆروّتلی، حیالی، اهل-ایمان.
فقیر و، بینوالر غمگوساری،
مۆطیع-امر حق طاعت‌گوزاری.
بو عؤورت گؤردو چۆن اول پاکیزادی،
اتگیندن توتوبان قؽلدی دادی:
– گل ای عؤورت، خودانین حؤرمتی‌چون
محمّد مصطفینین عیزّتی‌چون.
گل ای آنا، منه قؽل گل، شفاعت،
بو اوغلاندان منه اول گل حیمایت،
منه سن اولماسان گر یار و یاور،
توتارام اتگیندن روز-محشر.
بو اوغلاندان منیم اول سن پناهیم.
کی، سندن غئیری یوخ بیر اۆمیدگاهیم.
خبردار اولا خاتونی قیامت،
الیندن ائیلرم اول گۆن شیکایت.
دئدی خاتون: اگر واردیر صلاحین،
ائدیم اونونلا من عقد و نیکاحین،
– یقین بیل ای آنا، سن خوب-کیردار،
اریم واردیر، اریم واردیر، اریم وار.
دئدی عؤورت: سنه عرض ائیله‌دیم من،
ایکی دۆنیادا سن منیم قؽزیمسان.
الین وئردی اونا هم قؽلدی ایقرار،
چاغیردی اوغلونو خاتون-دیندار.
دئدی: اوغول، ائشیت، اول گل خبردار!
بو عؤورت وئردی منه چۆنکی ایقرار،
منیم اولدو قؽزیم، اول سنه خواهر،
طمع اوندان گؤتور، ای جان-مادر.
امانت، ال-امانت، ال-امانت!
اوتان حقدن بونا قؽلما خیانت.
اونون حالیندن اول مستوره عؤورت،
اولوردو گئجه-گۆندوز واخت، بیواخت.
خبر آل ایندی قاندا گئتدی صابیر؟
گؤر اونون باشینا نه گلدی آخیر؟
گلیب اکمک آلیب صابیر الینده،
قاییتدی گؤردو عؤورت یوخ یئرینده.
قاییتدی گؤردو عؤورت یوخ یئرینده.
تؤکر هر دم گؤزوندن اشک-گۆلگون،
ساناسان لئیلی‌دن آیریلدی مجنون.
چکر ناله دئیردی: ای فلک، داد!
منی سن ائتمه‌دین بیر لحظه دیلشاد.
یؽخیلدی خانیمانیم، اولدو تاراج،
گدالیق، آج-سوسوز، خلقه مؤحتاج.
منی آواره ائیله‌دین وطندن،
هم اۆزولدو الیم، گؤر و کفندن.
منیمله ائیله‌دین سن مکر و حیله،
جیدا دۆشدوک، قامو قووم و قبیله.
خاچان رحم ائیله‌دین، مندن قاییردین،
جیگر گوشه‌لریم مندن آییردین.
منیمله بئله قالمیشدی بیر همدم
نه گلدی باشینا، نئتدین اونو هم؟
دریغا خاندا گئتدی، یاری غم‌خوار
اونونچون گئجه-گۆندوز آغلارام زار.
سؽزیللارام، پریشان اولدو حالیم،
منیم یارب الیمدن گئتدی مالیم.
دریغا نئیله‌ییم، بیچاره قالدیم،
غریب و بی‌کس و آواره قالدیم.
گئجه-گۆندوز گزه‌یدیم من جاهانی،
نولا اوندان تاپایدیم من نیشانی!
قؽلیردی هر زامان اول زار و شیون،
قارانقو گئتدی چۆن صبح اولدو رؤوشن.
باخیب گؤردو کی، عؤورت تورپاق اۆسته
یازیبدیر کئی فقیری دیلشیکسته!
منی آپاردیلار بو شهره، ای یار!
قؽراغا گئتمه‌میشم اول خبردار!
چۆ گؤردو بئله یازمیش اول نیگاری،
گلیب بیر گوشه‌ده توتدو قراری.
قضارا پادشاه-اول ویلایت،
بینا قؽلمیشدی بیر عالی عیمارت.
بویورموشدو کی، اول مرد-سیتمکار،
کی، هر گۆن گلسین اوندا خلق بۆسیار.
هامو بی‌موزد، بیگار ایشله‌سینلر،
گئجه-گۆندوز گیریفتار ائیله‌سینلر.
نئچه کیمسه مۆقرّر ائیله‌دی شاه،
کیمی گؤرسه‌لر اونلار خواه-ناخواه
آپارالار کیم اوندا قؽلا بیگار،
کیمین الینده اولا ذرّه دینار،
وئرردی رۆشوت اؤزون قورتاریردی،
کیمین یوخ آخچاسی، اوندا قالیردی.
بو حاله چۆن دئییل، صابیر خبردار،
گلیب بیر گوشه‌ده اوتورموش آغلار.
گه عؤورت، گه اوغول، گه دیر: مالیم،
یئتیشدیلر اونا بیر نئچه ظالیم.
نئچه آغاج ایله اونون باشینا،
ووروب آپاردیلار پالچیق ایشینه.
صاباح آخشام اولونجا ایشلدرلر،
گئجه – پس اونلاری محبوس ائدرلر.
یوخ ایدی اونلارا بیر لحظه راحت،
حدیثی مصطفیدیر بیر روایت.
جاهان کۆفر اهلینه اولموش گۆلوستان،
ولی مؤمونلر اۆچون اولدو زیندان.
جاهان دوپدولو خار و نیشتردیر،
باتیر باغرینا کیم کی، رحمگردیر.
بلا و مؤحنت و اندوه و غۆربت،
ایضافه اولدو بو رنج و مشقّت.
اونیله هم بئله بیر مرد میسکین،
وار ایدی دیلشیکسته، زار و غمگین.
گئجه آغلار ایدی، زار و گیریان،
دئدی صابیر: اونا کی قؽلما افغان.
حقه شۆکر ائیله‌ییب صبر ائیله پیشه،
کی، بیداد و سیتم قالماز همیشه.
گؤررسن بیر گۆن ای یار-یئگانه،
اثر یوخ ظۆلم و ظالیمدن نیشانه.
بسا حؤکمو، بسا ظالیم، سیتمکار،
کی، ظۆلموندن اولور منزیللری نار.
بسا کیمسه اولا چاه اونا زیندان،
چؽخیب چاهدان اولا منزیلی سولطان.
قضارا شاه چۆن اول یئرده حاضیر،
ائشیتدی هر نه سؤز سؤیله‌دی صابیر.
ائشیتسن بیر خبر خوش مؤعتبردیر.
کی، حق سؤز باطیله اوخدان بتردیر.
کی، حق سؤز اولا حقه شهد و شکّر،
گلیر ناحقه چۆن شمشیر و خنجر.
غضبلندی، یامان تۆند اولدو، جوشدو،
سانا کیم او یانار اودلارا دۆشدو.
بویوردو اول زامان اول بی‌مۆروّت،
اونا ائیله‌دیلر چوخ-چوخ سیاست.
گتیردیلر سالیب بیر چاهه مؤحکم،
اؤزو چاغیردی دئدی اونا اول دم:
– بورادا صبر قؽل تا چرخی دؤران،
سنی موندان چؽخاریب ائده سولطان.
قویویا سالدی اونو اول سیتمکار،
بو حاله اولمادی هئچ کیم خبردار.
قارانقو یئرده چاهه دۆشدو چابیر،
قؽلیردی صبر پۆنهان، شۆکر ظاهیر.
یۆزون حقه توتوب قؽلدی عیبادت،
همیشه صبر، شۆکرو، ذیکر، طاعت،
ولاکین بیر ایگید حالیندن آگاه،
اولوب اونو آناردی گاه و بیگاه.
اونا گاهی سالاردی اندک اکمک،
مۆیسّر اولونجا بیر لوغما اکمک.
سبب اولدو اونا، الله کریمدیر.
ولی بیلمزدی اول بیچاره کیمدیر.
قویو ایچره حکیمانه، قناعت،
قؽلاردی صبر، شۆکر، ذیکر، طاعت.
وار ایدی اول شاها بیر یاخشی قارداش،
هام و مؤمونلره، میسکینه یولداش.
قضارا، چۆنکی یوخ تقدیره تبدیل،
مگر بوندان ایره‌لی بیر نئچه ایل.
نیکو رویو، نیکو خویو، کم آزار،
حؤکومتدن، شریعتدن خبردار.
رعیّت‌پرورو، میسکین نوازی
رعیّت، لشگر اوندان ج‍ۆمله راضی.
خودا ترس، اهل-اینصاف، نیکوکار،
کی، کیمسه گؤرمه‌میش اوندان آزار.
مۆدام اوندان چکردی شاه قورخو،
جانیندا وار ایدی، یۆز فیکر، قئیقو.
مبادا لشکر اونا اولا تابع،
قؽلالار آرادا سولطانی ضایع.
بو فیکری ائیله‌دی چۆن اول هۆنرسیز،
اونو اؤلدوردو خلوتده، خبرسیز.
نیهان ائیله‌دی اول تورپاغا پۆنهان،
خبردار اولمادی اشرافو، عیان.
گؤرونمز اولدو چۆن بیر نئچه مۆدّت،
تفحّوص ائتدیلر ارکان-دؤولت.
سؤزو سولطان اولاردان چۆن ائشیتدی؛
– روانه ائیله‌دیم، تحصیله گئتدی!
خلاییق ائیله‌دی بو گۆمانی،
توتوبدور شاه اونو ساخلار نیهانی.
بو اثناده کی، ظۆلم ائیله‌دی بیداد،
الیندن کۆلّی عالم ائیله‌دی داد.
سببسیز ائیله‌دی چوخلاری تاراج،
رعیّت اولدو بیر اکمگه مؤحتاج.
دئدی بیر-بیرینه ارکان-دؤولت،
قسم یاد ائیله‌یوبن عهد بیعت.
گلیب جمع اولدو، چۆن اشرف و عیان،
اونو اؤلدورمک اۆچون عهدو پئیمان.
اولوب بیزار اوندان دؤندو لشگر
رعیّت، مملکت اونا سراسر.
خبردار اولدو چۆن اشرافی عیان.
گئجه قاچیب توتوب راهی بیابان.
نه سولطان، کیم عدالتدن بریدیر،
اونون بدخواه‌ی هم اؤز لشگریدیر.
گئجه چۆن قاچدی اول، قورتاردی جانی،
بوراخدی تاج-تختی، خانیمانی.
یؽغیلدی، دئدی چۆن اعلا و عدنا،
– گرکدیر بیزه بیر سولطانی دنا.
شۆجا و پهلیوان، هم اؤزو عادیل،
سۆخن طبع، اولا نیکو خصایل.
وار ایدی دئدیلر سولطانا قارداش.
نئچه مۆدّتدیر اونو گؤرمزم فاش.
بیری گلدی دئدی: اندر زامانی
بیلیرم، قاندادیر، اول نؤوجوانی.
کیم اونو ائیله‌میشدی شاه گیریفتار،
سیه چاه ایچره من اولدوم خبردار.
بو سؤزدن چۆنکی اونلار اولدو آگاه،
دئدیلر: قاندادیر، گؤستر گل اول چاه؟
چۆ صابیر قالمیش ایدی چاه ایچینده،
هم اول گئجه گؤرر اؤز یوخوسوندا.
کیم اونون اۆستونه گلدی پئیمبر،
چیراغی دین، شفیعی روزی محشر.
دئدی: شاه اول، داخی غم چکمه صابیر،
سنینچون روز-هیجران اولدو آخیر.
صاباح اولجاق سنی تقدیری الله،
بو ایقلیمه قؽلار بی‌شکّ شهنشاه!
اونون اینینه گئیدیردی چۆ خلعت.
باشینا قویدو بیر تاج-دؤولت.
چۆ صابیر یوخوسوندان اولدو بیدار،
سئویندی حقه قؽلدی شۆکری بۆسیار.
اکابیرلر گلیب چاهه روانی
مۆشخّص ائیله‌دیلر، اول روانی
مۆشخّص ائیله‌دیلر، اول جاوانی.
چاغیردیلار کیم: ای محبوس-بندی،
آیاغا دور، یاپیش، سالدیق کمندی!
دئدیلر: شاه سن اول ایقبال و بخته،
گل ایندی صابیر ایلن سن بو تخته.
یاپیشدی، چکدیلر اول نیکبختی،
اونا تاپشیردیلار اول تاج و تختی.
اؤزون گۆل تک گؤروب، آچیب قاباغین،
اکابیرلر هامو اؤپدو آیاغین.
اۆزون توتدو هامی اول دم خودایه،
اولوب مشغول شاه اۆچون دوعایه،
کی: یارب بو جاواندیر، بو جاوانبخت،
اولا فرخنده بونا تاج و هم تخت.
الهی، گۆن‌به‌گون آرتسین کمالی،
فلک یار اولسون، اولماسین زاوالی.
بحمدالله کیم اول ظالیم، سیتمگر،
نیگون‌بختو، جفاکار و بداختر.
یوخ ایدی عدلی چۆن بیچاره اولدو،
عجب بو اؤلکه‌دن آواره اولدو.
اگر اولمازدی اول بو یئردن ایخراج،
اولوردوق هامیمیز اکمگه مؤحتاج.
بحمدالله بیزه اولدو مۆیسّر،
شاه-عادیل، طبیعت دادگوستر.
چۆ صابیر تخته چؽخدی، اولدو سولطان،
گدایه، بینوایه قؽلدی احسان.
رعیّت‌پرور اولدو شاه-عادیل،
دوعای-خئیر اؤزوچون قؽلدی حاصیل.
خوزینه تؤکدو، لشگرین قاییردی،
عدالتدن، قؽلی قؽلدان آییردی.
هم ائتدی بیر طرفدن رسم-رفعت
دوعاچی اولدو لشگر، هم رعیّت.
وزیفئیله‌دی اونلارا تعیین.
نه یئرده وار ایدی درویش، میسکین،
رۆباط و مدرسه، هم کؤرپو بۆنیاد،
قؽلیب مسجیدلری معمور و آباد.
نیکوخیصلت، طمعسیز اهل-اینصاف،
باشینا آند ایچر اعیان-اشراف.
نه یئرده وار ایدی، بدفعل و کیردار،
هامی‌سین بیر طرف قؽلدی نیگونسار.
قاییردی روزی دیوان، حؤکمو مۆطلق،
یئمزدی کیمسه‌نین مالین به ناحق.
جاهانه دۆشدو اونون یاخشی آدی.
قؽلیر صبر ائیله‌ین حاصیل مورادی.
بورادا قالسین ایشبو نقل-گؤفتار،
قولاق آس پس ائشیت، بیر غئیری اخبار
مگر کی، پادشاه اول جهلی نادان،
کی، صابیر مالینی ائتمیشدی تالان.
چؽخارمیشدی اونو اول مملکتدن،
نه گلدی باشینا گؤر اول جهتدن.
اوتورموشدو مگر مۆلکونده ائیمن،
اونون اۆستونه گلدی تاکی دۆشمن.
برابر دوردو اول بی‌حمیّت،
باسیلدی، چۆنکی اوندان دؤندو دؤولت.
هامی جمعیتی تالانه گئتدی،
گؤتوروب حرمین بیر یانا گئتدی.
ار و عؤورت هر ایکیسی دیل پریشان،
بیاباندا گزر، بی‌آب و بی‌نان.
گزیب هر یئرده سرگردان و گۆمراه،
یئتیشدی صابیرین شهرینه اول شاه،
دئدیلر صابیره ای عدل‌گؤستر!
گلیبدیر شهره بیر عؤورت و بیر ار.
پس اوندان ائده‌لیم احوال-معلوم،
مۆقرّر ائده‌لیم بیز اونا مرسوم.
گتیردیلر پس اول دم اهل-خیدمت،
اولارا قؽلدیلار اعزاز و حؤرمت.
تامام اولدو، یئتیشدی، چۆنکی وعده،
گلیبن پادشاها قؽلدی سجده.
اؤزویچون ظاهیر اولدو، حال-پۆنهان.
بویوردو قوللارا اول دمده سولطان.
اؤزونده، عؤورتینده هر نه کیم وار،
دۆرو، لعل و، جواهیر، زرر-بۆسیار.
آلوبن اللریندن، آج و مؤحتاج،
ویلایتدن اونلاری قؽلدی ایخراج.
بونو گؤروب وزیر و اهل-دیوان
بغایت اولدولار خاطیر پریشان.
دئدیلر پادشاه اولدو سیتمگر،
به عینی بو دخی اولدو برابر.
چکرسن هر نه فعل ائتسن جزاسین،
کی، قویماز، حق سنه اونون قیساسین.
بویوردو اول زامان چاغیردیلار جار
نه اؤلکه‌ده کیمین ساتلیق قولو وار،
گتیرسینلر کی، سولطان مۆشتریدیر.
تغافول ائیله‌ین تنبئه یئریدیر.
اولار کی، صابیرین اوغلانلارینی،
آپارمیشدی اونلارین جانلارینی.
اولار هم اولدولار چۆن کیم خبردار،
گتیردیلر اولاری هم به بازار.
ایکی اوغول تانیدی اول جیگرخون،
ساناسان عاقیل ایکن اولدو مجنون.
بویوردو اوغرولاری سرت، مؤحکم
توتوب باغلادیلار، هم اندر، اون دم.
آغاج آلتینا سالدیلار اولاری.
الین-آیاغین سؽندیردی واری.
تؤکولموش باشدان-آیاغا قؽزیل قان
دوروبان قاچدیلار، اوفتان و خیزان.
یئنه دئدی وزیر و میرلشگر،
نه حئیف اولدو کی، شاه اولدو سیتمگر،
ولاکین قورخودان ارکان-دؤولت،
ائده بیلمز دخی کیمسه نصیحت
ائشیت ایندی نه ائتدی گؤر اول عؤورت.
اونا ائیلر ایدی خاتون حیمایت.
اونا اولموشدو دایم نیگهبان،
خیانت ائتمه‌یه اونا اول اوغلان.
ائشیتمیشدی کی، اول پاکیزه عؤورت،
کی، گلمیش پادیشاهی با عدالت.
مگر بیر گۆن بیلیب فۆرصت هم اول زن
چؽخب ائویندن ائیلر آه و شیون.
– مۆسلمانلار، منه چوخ ظۆلم و بیداد،
اولوبدور، هانی سولطان، ائیلرم داد!
بو حاله اول ایگید اولدو خبردار،
توتوبدور یاخاسیندان اول سیتمکار.
دئیر عؤورت: نئچه ایل اولدو یاران،
منی قؽلمیشدی ائوینده پۆنهان.
دئیر کیشی، کی، سن مکر ائتمه عؤورت!
منه سن ائیله‌مه بؤهتان و تؤهمت.
گؤرون یاران کی، بو مۆنکر اولوبدور،
هوای-عشقیله کؤنلو دولوبدور.
اونو من دؤیموشم، ایستر بو کینه،
منی سالیب گئده بیر اؤزگه‌سینه.
بو حاله چۆنکی، آگاه اولدو سولطان،
طلب قؽلدی اولاری ائتدی دیوان.
ایره‌لی گلدی کیشی، دئدی: ای شاه!
بو خاتون عؤورتیمدیر، اول گل آگاه!
معاش ائتمز منیمله، بی‌حیادیر
بو گئرچکدیر کی، عؤورت بی‌وفادیر.
چاغیردی اونو سولطان دئدی: ای زن،
اونونلا سن نؤشون ناساز اولوبسان؟
دئدی عؤورت کی: ای سولطان-درگاه!
دئییل اریم منیم بو حاشا للّٰه!
اریم اولسایدی بو قوربان اولاردیم
اریم گؤرسه‌یدیم من حئیران اولاردیم.
تامام حال-احوال اولدوغون زن،
سراسر عرض-حالین قؽلدی رؤوشن.
بۆرونموش برک اول مستوره محبوب،
گؤرونمز صورتی کیم تانی‌یا خوب.
تانیدی عؤورتی، سولطان بویوندان،
ساناسان تۆکلری چؽخدی دونوندان
حرم ساری بویوردو گئتدی عؤورت.
کیشی‌یه قؽلدیلار ظۆلم و سیاست،
کیشی مجروح اولوب قانینا غلتان،
بویوردو ائتدیلر محبوس-زیندان
بو حالی گؤردو چۆن اشراف و اعیان،
دئدیلر شاهه: – یوخدور سنده بیر قان؟
وئریبدیر ظۆلمیله قارداشی باده،
دخی مؤحنت نه‌دیر بوندان زیاده؟
بو نه جؤور و سیتم، بو نه فغاندیر؟
مگر دؤولت سنینله سرگیراندیر؟
بو نه بیداددیر، بو نه سیاست؟
مگر دؤندو سنینچون بخت و دؤولت.
دئدی: – من نئیله‌میشم ای بۆزورگان!
یئتیردیم کیمسه‌یه آزار و نؤقصان؟
دئدیلر: – هانی میسکین و مظلوم،
بو شهره گلدی اول بیچاره محروم.
مالین سن تالادین، بیچاره قؽلدین،
قوووب بو شهریدن آواره قؽلدین.
سنین شهرینه گلمیشدی مهمان،
گرک سن ائیله‌یه‌یدین لۆطف و احسان.
ایکی قول هم گتیردیلر بو شهره،
یئتیرمه‌دین اولارا خئیر و بهره.
چکیب قوللاری سن آلدین اولاردان،
آیاق کسدی خلاییق بو دیاردان.
اولارا وئرمه‌دین قیمت بیر آلتین،
اولاری ائیله‌دین آلوده‌ی-خون
چکرسن ظۆلموله بیگانه عؤورت،
ارینه ائیله‌دین ظۆلم و سیاست.
نه ظۆلم اولور دخی بوندان زیاده؟
حئیف کی، یاخشی آدین گئتدی باده.
دئدی سولطان اولارا کی: جماعات!
قولاق آسین، ائدیم من بیر حکایت.
دئییرسیز کیم، مگر بیچاره عؤورت.
ارینه ائیله‌دیم ظۆلم و سیاست.
منه حق وئردی فۆرصت خیلافی،
آلیب مالین اونا قؽلدیم تلافی،
هم اول قوللار دخی، اوغلانلاریمدیر،
بدندن روحی شیرین جانلاریمدیر.
نه قؽلسان چکدیرر الله جزاسین،
قیامت گۆنونه قویماز قیساسین.
یئنه عؤورت دخی اؤز عؤورتیمدیر.
یقین حاصیل ائدین، الله کریمدیر،
نه کیم چکمیش زی اوّل تا به آخیر،
حکایت ائیله‌دی اول دمده صابیر.
سیزه من سیرّیمی چۆن ائیله‌دیم فاش،
دئییلدیم من سیزین سولطانه قارداش.
دؤزوب صبر ائیله‌دیم، قالدیم آراده،
یئتیشدیم صبرو اوجوندان من موراده.
اگر گؤرسه کسی آزار و نؤقصان،
اگر صبر ائیله‌سه اولماز پشیمان.
بلایه صبر قؽل، شۆکر ائت خودایه،
سنی بیشک یئتیرر مۆدّعایه.
اولور تعجیل ائدن شئیطانه تابع
هامی ایشی اولور البته ضایع،
سیزیندیر مصلحت، یوخ ایختیاریم،
کئچر نئجه اولارسا، روزیگاریم،
اولار دا بو سؤزو چۆن قؽلدی یقین،
دئدیلر: آفرین، صبرووه تحسین!
سنه چۆن یار اولوبدور طالع و بخت،
سنه شاییسته‌دور، هم تاج، هم تخت.
چۆ دؤولت وئردی سنین تک عزیزه،
عینایت ائیله‌میش الله دا بیزه.
بو دؤولت گئتمه‌سین سن تک عزیزدن،
کی، سایه‌ن اولماسین کم اۆستوموزدن.
بو دؤولت کیم سنه گؤرمز روادیر،
اونون گؤزونه باتسین میخ-مستور.
غولامیک بیز هامو، سنسن خوداوند،
فدا اولسون یولوندا مال و فرزند.
بلی، هر پادشاه کیم اولا عادیل،
دوعایی خلق اولور اونا هماییل.
نه سولطان کیم، اولورسا، عدل و دادی،
اؤزوندن سونرا قالیر یاخشی آدی.
ولی، هر پادشاه اولا سیتمگر،
رعیّت ائده نیفرین اونا لشگر.
چۆ صابیر اولدو سولطان-جاهانبخت،
مۆسلّم اولدو اونا تاج، هم تخت،
ائشیت گؤر نئتدی، اول مردود و گۆمراه،
کی، توتوب صابیری سالمیشدی در چاه.
یؽغیب اۆستونه بیر آنیده لشگر،
گلیب صابیر ایلن جنگ ائتمک ایستر.
بو هم قؽلدی قامو فیکرین مۆحیّا،
مۆقابیل دوردولار، چۆن قوپدو غوغا.
چۆ اول بدبختدن دؤنموشدو دؤولت،
حق اول صابیره یقین وئردی فۆرصت.
توتوب گتیردیلر اول نابیکاری،
باسیلدی لشگری اول دمده واری.
قاچیب لشگر، عَلَم اولدو نیگونسار،
هزیمت اولدولار، باسیلدی سردار.
گتیردیلر اونو اندر مۆقابیل،
دئدی صابیر اونا: ای مرد-غافیل!
منه سن بیل مۆقرّر ائیله‌دین چاه،
نئشه، من صبریله اولدوم بو گۆن شاه.
یقین بیل کی، سنه یوخدور خیلاصی،
قیامته کیمین قالمیش قیصاصی؟
پس اول دم صابیر اونو سالدی چاهه،
ترحّوم ائتمه‌دی اول روسیاهه.
چکیب جؤور-جفا حدن زیاده،
اولوردو اورادا تا جان وئردی باده.
چۆ صبر ائیله‌دی صابیر چؽخدی از چاه
قؽلوبن صبر، شۆکر اولدو شهنشاه،
چۆ اول ظۆلمه یئتیشدی، چاهه دۆشدو،
سؤزو عیبرت اولوب، افواهه دۆشدو.
ائشیدن، دینله‌ین اولماز پریشان!
کی، صبر ایله اولور هر مۆشکول آسان.
بو نقلی بختیار ائدینجه ایتمام،
یئنه گۆن باتدی، اولدو وخت-آخشام.
یئنه بند ائیله‌دیلر بختیاری،
کی، دینله نئجه اولا رۆزگاری.