اووچو

(دوستوم حسین جاویدین خاطره‌لریندن)

او، سوزونه بئله باشلادی:

بو نه افسانه‌دیر، نه ده ناغیل، منیم اوز باشیما گلن بیر حکایه‌دیر. اووچیلیغا سونسوز بیر علاقم وار ایدی. هله ۱۴ - ۱۵ یاشلاریندان، الیمده توفنك، قاراداغین‌ داغلاریندا - باغلاریندا، قالین مئشه‌لرینده اوو دالینجا قاچاردیم. هرگون قیر قاوول، توراج، یا ککلیك اوولایب ائویمیزه قاییداردیم، هئچ یادیمدان چیخماز. باغیمیزدا بیر خارتوت آغاجی وار ایدی. بو توتو من چوخ سئوردیم. اوز آدیما چیخمیشدیم. هئچ‌ کسده اونا ال وورماغا جرئت اولمازدی. هر گون اونا باش ووراردیم. صبرسیزلیکله توتون یئتیشمه‌سینی گوزله‌یردیم. توت قیزاریب خارلانان وقتی ایدی. بیر گون سحر باغا گیرنده، بیر دسته سیغیرچینین توت آغاجینین بوداقلاریندا جه‌جه وورا - وورا، توتدان یئدیکلرینی گوردوم. ائله بیل باشیما بیر قایا سالدیلار. اوزومو ساخلایا بیلمدیم. حرصمدن ائوه قایتدیم. قیرما اوو توفنگینی گوتوروب باغا قایتدیم. توفنك آچیلاندا، سیغیرچینلار آغاجین دیبینه ائله توکولدو که، سانکه، دگمیش اریك آقاجینی سیلکه‌لدین. اونلارین هامیسینین باشینی اوزدوم اوتوزا قدر اولاردی. ائوه گتیردیم. نه‌نم بونلاری منیم الیمده‌گورونجه. اوزوندن چیخدی.

― ایت بالاسی! دئدی. ― مگر بونلاری سن یاراتمیسان که‌ سنده قیریرسان؟ واللاه، بو حیوانلارین آهی بیر گون سنی دوتاجاق، دئیه، منیم اوستومه قیشقیردی.

نه‌نم اوجا بوی، قد - قامتلی گوزل بیر قادین ایدی. یاشی آلتیمیشا چاتسا دا، اوزونده - گوزلرینده هله ده جوانلیق طراوتی وار ایدی او آت بئلینه میننده، آتین باغرینی یاراردی. آجیغی دوتاندا، ایلدیریم کیمی شاخاردی. عادی حاللاریندا ایسه، بیر پارچا مهر - محبت ایدی. او، قارا چورلو طایفاسینین آغ بیرچه‌یی ایدی. هامی اونا بیر آنا کیمی، احترام قویار، خان قیزی! دییه، چاغیراردی. هئچ کسده، سوزونون قاباغیندا سوز قایتارماغا جرئت اولمازدی. من اونون حرصینی سویوتماق اوچون، قوجاقلایب او اوزوندن - بو اوزوندن اؤپدوم. عذر ایسته‌دیم.

بونون اوستوندن اوچ - دورت گون گئچمیشدی. سحریئمگینی‌ یئیب، چای ایچندن صونرا، توفنگی گوتوروب اوو‌ قصدیله ائودن چیخدیم. او زمان آت مینیب صفالی یئرلری گزمکدن، توفنك گوتوروب آوا چیخماقدان باشقا، آیری بیر اگلنجه (تفریح) یوخ ایدی. چای قیراغیله بلبللرین جه‌جه‌هینه آخان سولارین اوره‌یه یاتان شیریلتسینا قولاق آسا - آسا، هردن بیر اوزومده اونلارین سسینه - سس وئریب، آغاجلارین آراسی ایله گئدیردیم. بیردن قاباقداکی آلما آغاجینین لاپ آلچاق بوداغینا قونموش، گوزل بیر قوش گوردوم. توفنگی آشیریب نشان آلماق ایستدیم. اونون گوزللیگی منی واله ائتدی. الیمی ساخلادیم. گوگرچین بویدا، باشیندا کاکیلی، توکلری الوان رنگلرده، قویروغو طاووس قویروغو کیمی، گوزل، آنجاق گودك ایدی. اونا گولله آتماغا الیم گلمدی. آستا آددیملارلا اونا یاخینلاشدیم. او، اصلاً یئریندن ترپنمیردی. دیری دوتماق ایستدیم. اوگرنمیش ال قوشو کیمی ایدی. هئچ قورخموردو. آغاجین دیبینه چاتدیم. عمرومده بئله گوزل قوشا راست گلمه‌میشدیم. سئوینجیمدن نفسیمی سینمده حبس ائتمیشدیم که قوش اولکمه‌سین. الیمی اوزاتدیم، دوتماق ایسته‌ینده‌ قاناد چالیب الیمدن چیخدی. ائله بیل اوره‌یمین ساپی قیریلدی. اونو دوتماق امیدیم یاسا دوندو. اینجه وارا او، اوزاق گئتمدی. بیر نچه آددیم او طرفده باشقا بیر آغاجین بوداغینا قوندو. آخار چایین آنا لایلاسینا اوخشار اوره‌یه یاتان سسی، نه هوادا اوچوشان قوشلارین اوخوماغی، نه‌ ده سرچه‌لرین بوداقدان - بوداغا سیچرایب، هارای - داد سالمالاری منی اوزونه جلب ائده بیلمیردی. سونسوز بیر هیجان ایچریسینده، من یئنه اونا یاخینلاشدیم. بو دفعه داها آرتیق احتیاطلا اونا یاخینلاشدیم. یوزه - یوز دوتاجاغیما اینانیردیم. آنجاق، او یئنه الیمدن چیخدی. او، چای کناریندان تپه‌نین اتکلرینده‌کی آغاجلارا دوغرو یونلدی. بوداقدان – بوداغا سیچراماقلا، منی اوز آرخاسینجا چکیر، ائله بیل منی اله سالیب لذت آلیردی. نهایت یئنه بیر آغاجین لاپ آلچاق بیر بوداغینا قوندو. اونا یاناشدیم. دوتماق ایسته‌ینده همین آغاجین ایکنجی بوداغینا قوندو. همده چوخ سایمازیانا. الیم چاتمادیغیندان آغاجا دیرماندیم. من اونا یاخینلاشدیقجا او، یوخاری بوداغا سیچرایردی. آغاجین لاپ کلله‌سینده، آخیرینجی بوداغیندا قرار دوتدو. گونوم میوه آغاجلارینین باشیندا کئچدیگیندن، میمون کیمی، بوداقدان - بوداغا سیچراماق منیم الیمده سو ایچیم کیمی آسان ایدی. اوزومو صون بوداغا یئتیردیم. الیمی اونا باخینلاشدیردیقجا او بوداغین اوج طرفینه چکیلیردی. سانکه، منه آجیق وئریر، قورخمورسان گل! دئیردی. ساغ‌ الیمی بوداغین دوتارلی یئرینده برکیدیب، سول الیمی اونا اوزاتدیقدا، بوداغین شاققیلتیسینی و اوزومون بوداقلا برابر آشاغا دوشدویوم یادیمدادیر.

گوزومو آچدیقدا اوزومو یورقان - دوشکده، قوهوم قبیله‌نی‌ باشیمین اوستونده گوردوم. ایلك قولاغیمدا دالغالانان ننه‌مین سسی ایدی.

― سن آغاجین باشیندا نه غلط ائدیردین‌ که، یخیلایدین؟ دئیه، منی سوالا دوتدو. اوزومو دوغرولدوب، باشیما گله‌نی اولدوغو کیمی اولارا سویله‌دیم.

― من دئمه‌دیم‌می او قوشلارین قارقیشی سنی دوتاجاق؟ سن گوردویون حق قوشو ایمیش. قوشلارین انتقامینی‌ سندن‌ آلماغا گلمیش‌ایمیش: آلله آنانا رحم ائدیب. دئدی. آنام باشیمین اوستونده ایدی. دولموش گوزلرینی سیخدی. حالقالانان داملالار یاناغینا آخدی. بونونلا نقدر اوره‌ك چیرپینتیسی چکدیگینی منه آنلاتدی. قیچیم یارالانمیش، بدنیم ده بیر آز ازیلمیشدی. ۱۵ گون ائودن ائشییه چیخا بیلمدیم. من سوزونون آراسینا گیردیم!

― دئمك، آوچیلیغیدا او گون یئره قویدون، ائله‌می؟ دئیه، سوال وئردیکده. او گولومسه‌دی.

― یوخ! دئدی. ― او گوندن قوش آوینی یئره قویدوم آوچیلیغی یئره قویمادیم. من سوزومون ایلکینده دئدیم، آوچیلیقدان تمیز و یاخشی اگلنجه تاپا بیلمزدیم. همده منیم اوچون قیمتلی بیر ورزش ایدی.

دوستومون یاشی یئتمیشی آشسادا، ساچ - صاققالی تزه‌جه چاللانمیشدی. توکمه، ساغلام بده‌نی، آلیجی باخیشلارینی گورن اونا اللیده‌ن آرتیق یاش وئره بیلمز ایدی. اونون بئله ساغلام قالماغینا منیم قیدیغیم گلردی. آخی من اوندان جوانتر اولدوغوم حالدا، باشیمدا بیر دانه ده قارا توك تاپیلمازدی. قوجالیق نشانه‌لری بوتون وجودیمی قاپلامیشدی. اونا گوره - ده بیر گون ظرافته سالیب،

― هامی یاشینی گیزلدنده، سن یاشینین اوستونه آرتیریرسان. گورونور که، بیزی سریمیسن، دئینده او، گولدو.

― دئیه‌سن من جوان قالماغیمین رمزینی بیلمك ایسته‌یرسن. چوخ گوزل. دئیه‌رم: «عارسیزلیقدیر.» دئیب اوزومه باخدی. سانکه، بو سوزون منده نجه تأثر بوراخدیغینی، گوزلریمدن اوخوماق ایسته‌یردی. من دایانا بیلمدیم.

― بوردا اوزونه بهتان دئیرسن. سن هئچ وقت‌ عارسیز اولمامیسان! دئدیم.

― عارسیز اولماسامدا، غیرتیم‌ ده اولمایب. فارسلار دئمیشکن، «هر چه پیش آید، خوش آید» دئمیشم. هر رذالته‌ بویون‌ اگمیشم... دئیب، دایاندی. جیبیندن بیر سیغار چیخاردیب، آلیشدیردی. ایکی دوداقلاری‌ آراسیندا محکم سوموردو. جدی بیر حال آلمیشدی. فکری هارالاردا گزدیگینی آنلامان چتین ایدی. یئنه سوزه‌ باشلادی.

― «عارسیزلیق» جوانلیغین برنجی رمزیدیر. بونو قبول‌ ائتمه‌لیسن. آنجاق، منی ساخلایان، یاشیمی گیزلده‌ن او، قارتاللار اویناغی اوجا داغلار، پلنگ سئیر نگاهی اولان قالین مئشه‌لر، داغلارین اتگیندن قاینایب - قالخان دورو، بوز کیمی سرین سولار، بیرده ورزش اولوبدور. دئدی. بو سوزلری او قدر غرورلا سویله‌دی که، ائله بیل‌کئچمیش‌ جوانلیق گونلرینه قاییدیب. -اونا گوره‌ ده، من وطنیمه، دوغما یوردوما، قاراداغا منتدارام. دئیب سوسدو. دالغین باخیشلاری اوزاقلاردا بیر نقطه‌یه زیللنمیشدی. من اونو جومموش اولدوغو فکر دنیزیندن آیردیم.

― آوچیلیقدان نیه ال چکدیگینی دئمدین. دئدیکده، آلنیندا یغیشمیش قیریشیقلار آچیلدی. قدینی دوزه‌لتدی.

― بو صحبتلر منی عمرومون قایغیسیز او، آزاد گونلرینه، حیاتیمین ایلك بهارینا. جوانلیغیمین جوشغون گونلرینه قایتاردی. دئیب، یئنه سوسدو. آنجاق بو سکوت چوخ چکمدی. ― دئدیگیم کیمی، او گوندن منیم قوشلارلا ایشیم اولمادی. داغ‌ کئچیسی جیران، مارال، آوونا گیریشدیم. داغلاردا، سیلدیریم قایالیقلاردا، چوللرده آج قورت کیمی، بوسقویا دوروب. اوو گودوردوم. ساعتلرله قاچیردیغیم آوون دالینجا بعضاً گونلرله سورونوردوم. دئیب درین بیر آه چکدی. ― گوزل گونلر! ای جوانلیق، هارداسان؟ قایادان قایایا آتیلار، داغدان - داغا! آو دالینجا قاچاردیم، یورولماق بیلمزدیم. قابانلارلا قارشیلاشار، جانیمی خطره‌ده سالاردیم. آنجاق، ائوه الی بوش قایتمازدیم. بونو دئمدیم، همیشه مندن قاباق گئدن وفالی بیر یولداشیمدا وار ایدی . او، اوو ایتیم «قاپلان» ایدی. او، اوز ایشینده او قدر آیق و ماهر ایدی که، چوخ وقت اوز گوردویو ایشلریله منی حیرته سالاردی. حتی بیر نچه دفعه منی اولومدن‌ ده قوتارمیشدی.

بیرینی قویوب او بیرینه کئچسم سوز اوزانار. بیر گون ناهارا یاخین ایدی. گویده اوچوشان بولوتلار سانکه، گونشله باش - باشا قویموشدولار. قارا پارچالاریله اونون اوزونو اورتمه یه چالیشیر، گونش ایسه، اونو داغیداراق اوز شعالارینی جهانا یایماغا جان آتیردی. حزین - حزین اسن کولك، داغلارین دوشونده آچیلمیش گوللری، یاشیل اوتلاری، آخان سولاری، حتی منیم تئللریمی بئله اوخشایردی. بیر دسته قارغا قاریلداشا – قاریلداشا باشیمین اوزریندن کئچدی. ائله بو آندا قاپلانین هورمك. سسی دره‌لره یاییلدی. من توفنگی سینه‌مه باسدیم. بارماغیمی آتش یئرینده حاضر ساخلادیم. هوروش سسیندن آنلادیم که، گیره سالدیغینی منه دوغرو گتیریر. قارشیما چیخان ایری بیر مارال ایدی. من اونون دوشونو نشان آلدیم. گولله آچیلاندا ائله بیل حیوانی گویه گوتوروب.یئره ووردولار او، چابالادیغی یئرده، بوتون قوه‌سینی توپلایب، داغین یوکسکله‌رینه دوغرو یونلدی. یارالی انسان کیمی، ناله ائتمه‌یه باشلادی. آیدین‌حس ائتمك اولوردو که، اوز جانینین هایندا دگیل، من اونا یاخینلاشدیقدا، آنا اولدوغونو آنلادیم. زواللی آنانین دوشلری دولو ایدی. جانی آغزیندان چیخانا قدر، نگران و دردلی باخیشلارینی داغلاردان ‌آیرمادی. بو آندا او، باشیسز قالمیش بالاسینی دوشونوردو. اونون حالینا چوخ آجیدیم. بالالی اولدوغونو بیلسم، اصلاً اونا آتش آچمازدیم. اوره‌یم کووره‌لدی، گوزلریم دولدو. اونون اؤلوسو ایله عهد - پیمان باغلادیم که، بالاسینی تاپیب اوزوم بسله‌یم - بویودم، اونا آنالیق ائده‌م. ائله‌ده ائتدیم.

کندین آوچیلارینی توپلایب، جریانی اولدوغو کیمی اونلارا سویله‌دیم. آخی، اونلارین تجربه‌سی مندن چوخ ایدی. چوخ گوتور - قویدان صونرا، داغلارین جانینا دوشدوك. یئنه‌ده «قاپلان» منمله ایدی. او، کشفیاتچیلار کیمی، همیشه قاباقدا گئدیر، بعضاً دایانیب دورت طرفی اومسولایردی. هردنده بیر منیم یانیما باش ووروب؛ یئنه گوتورولوردو. بیز آختارماقدا اولاق.

بونودا دئمه‌لییم که، همین گونلرده بیزیم کند، ائله‌جه‌ده اطراف کندلرده بیر پلنگ تاپیلمیشدی. مال - حیوانلاری یرتیب، داغیتماقلا، خلق آراسیندا سونسوز بیر وحشت دوغورموشدو. هر یئرده صحبت اونون خطریندن گئدیردی. هئچ کسده جرئت یوخ ایدی که، بو یرتیجینین شرینی ائل - اوبادان سووسون. کندین آغ صاققاللاری بو پلنگین‌ اؤلومونه جایزه‌ده تعین اتمیشدیلر. اما هئچ کسده اوز جانینی بو قمارا قویماغا جرئت‌ یوخ ایدی.

«قاپلان» ایله منیم یولوم داغ‌ و سئیرك مئشه‌لیك اولماقلا سیلديريم قایالیقلاریدا وار ایدی . دقتله اطرافیمیزا باخا – باخا داغین‌ یوکسکلیکلرینه دوغرو حرکتده ایدیك. بو آندا منیم اوره‌یمدن کئچن آنجاق، مارالین بالاسینی تاپیب، اونا نجات وئرمك ایدی. او، اولورکن هیجان و حسرتله بالاسینی آختاران گوزلرینده‌کی حالت هله‌ده گوزومون ئونونده ایدی. من بئله دالغین (در فکر فرو رفته) فکرده ایکن. «قاپلان» قاباقداکی دیکدن چیخیب اوزونو منیم آرخاما وئردی. قورخاق هوروشلرله گلدیگی طرفه هورمه‌یه باشلادی. «قاپلان» دا قورخو گورولمه‌میش بیر ایش ایدی خطر قارشیسیندا اولدوغومو یقین ائتدیم. توفنك الیمده دیکه چیخدیم. ایری بیر قایانین دیبینده اوزانمیش هیوه‌ره بیر پلنگ گوردوم. او، قابارمیش بیر حالدا، خروشا گلیب یئریندن قالخدی. قورخودان بدنیمده توکلریم بیز - بیز اولدو. چوخ قورخموشدوم. آنجاق، قایدیب قاچماغا فرصتیم یوخ ایدی. باشینی اگری دوتوب. گوزلرینی چپ - چپ منه زیلله‌میشدی. آغیر آددیملارلا منه دوغرو (به طرف) ایره‌لیله‌یردی. وحشت بوتون بدنیمی بوروموشدو: اولوم - دیریم آیاغیندا ایدیم. آتا -آنام، قوجا ننه‌م ائله‌جه ده بوتون قوهوملار، بیر آندا گوزومون اونوندن کئچدی هئچ کسدن منه هارای اولمادیغینی خاطرلادیم. ائله بیل منه های ووردولار. «کیشی اول! وقتی فوته وئرمه!» اوزومو یغیشدیریب، پلنگی نشان آلدیم. گولله آچیلاندا او، حرکت ائتدیگی یئرده‌جه فیرلانیب یئره دگدی. قیوریلیب، بیردن ایلان کیمی آچیلدی. دهشتلی بیر نریلتی ایله، منه دوغرو هجوما کئچدی. او یخیلیب اوزونو دوزلده‌نه کیمی من ایکنجی آتشی آچماغا آماده ایدیم. اولومله لاپ اوز - اوزه دورموشدوم. او، اوز قانلی‌گوزو‌، کسکین دیشلریله، اوستومه آتیلیرکن، ایکنجی گوللم آچیلدی.

داها نه اولدوغونو بیلمه‌دیم. من اوزومدن گئتمیشدیم. گوزلریمی آچاندا. اوچ - دورت آددیملیغیمدا پلنگین نهنگه اوخشار ایری گووده (تنه ‌وبدن) سینی گوردوم.

گون اورتادان اوچ - دورت ساعت کئچمیشدی. قاپلانلا کنده قایتدیق. من پلنگی ووردوغومو نقل ائتدیکده، هامی گولدو. هئچ کس اینانماق ایسته‌میردی. من لش دوشدویو یئری اونلارا نشان وئردیم. گون باتانا یاخین اونون اولوسونو مسجدین قاباغیندا یئره قویدولار. هاسی تماشاسینا یغیلمیشدی. دئیب، یئنه سیغارینی آلیشدیردی. او، صحبتینی قورتارمیشدی. من یئنه سکوتی پوزدوم.

― بس مارالین بالاسی نه اولدو؟ دئیه سوال وئردیکده او

― آوچیلار اونو تاپیب گتیرمیشدیلر. دئدی. آغ‌صاققاللار پلنگ اوچون تعین ائتدیکلری جایزه: بیر آو توفنگی بیرده بیر قوچ ایدی. توفنگی مارالین بالاسینی تاپیپ گتیره‌نه وئردیم. قوچو دا خطردن قورتاردیغیم اوچون، نه‌نم قربانلیق کسدیریب اتینی پایلادیلار. من ایسه، او گوندن آوچیلیغی یئره قویدوم. محبتیمی مارالین بالاسینا سالدیم. اونو بؤیوتدوم. او، داغلار یاراشیغینی، داغلارا اؤتوردوم، اؤزوم ایسه، بوش وقتلریمی داغلاردا، داغلارین زیروه‌لرینده، ورزشده‌ کئچیردیم، دئیب، سوزونو تماملادی.